O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Sovg‘alar nasihatlardan samaraliroqdir 
Bitta professional mijozlarga ularning o‘z tanishlariga berish uchun 100 dollar 
miqdorgacha maxsus diskont kartochkalar beradi. Natijada, tavsiya berar ekan, 
odamlar mutaxassis taklif etayotgan sovg‘ada ishtirok etganday bo‘ladi. 
Professionalning bahosiga ko‘ra, bunday amaliyot unga olinadigan tavsiyalarni 
10%ga oshirish imkonini berdi. Nima bo‘lganda ham sizning tavsiya haqidagi 
iltimoslaringiz samaradorligi ularni his etib bo‘ladigan bironta narsa bilan hamrohlik 
qilganda yuqoriroq bo‘ladi.
Fikrlar etakchilariga ishlab, ularni natijadan moddiy manfaatdor qiling. Ularga 
tavsiya bo‘yicha kelgan har bir kishi uchun foiz bering. Tavsiyalarni esa xuddi o‘sha 
tavsiya xatlari yordamida kuzatish mumkin.
Mahalliy kanallar. Mahalliy kanallar o‘z nomidan kelib chiqqan holda mahalliy 
guruhlarga xizmat ko‘rsatadi. Axborotni kerakli paytda kerakli joyga kelganlar oladi.  
Mahalliy kanallar bizni ommaviy sotuvlar emas(chunki buni hamma ham sotib 
ola olmaydi), balki tovarning qimmat ekanligi yoki maxsus vazifalarga 
yo‘naltirilganligi (masalan, kolyaskalar faqat yosh bolali oilalarga – katta guruhga 
kerak, qimmat kolyaskalarni faqat yosh bolasi bo‘lgan badavlat oila – kichik guruh 
xarid qila oladi) bilan qisqartirilgan sotuvlar qiziqtirgan holatda zarurdir. Bu holatda 
ommaviy kanallardan foydalanish – asossiz ravishda pulni ko‘kka sovurishdir.
Misol: ikkita zoologga qo‘riqxonadagi nosoroglarni sanab chiqish topshirildi. 
Birinchi zoolog vijdonan bunga bir oy vaqt sarfladi. Ikkinchi zoolog esa oxirgi kun 
keldi va u ham sanab chiqdi. Va – ajablanarlisi – ularning natijalari bir xil chiqdi. 

---

143 
Birinchi zoolog hayron bo‘lib ikkinchi zoologdan qanday qilib buning uddasidan 
chiqqanligini so‘radi. Ikkinchi zoolog: "Men shuni bilamanki, BARCHA yo‘lbarslar 
HAR KUNI aynan SHU ERDA suv ichadi, men ularni mana shu erda sanab chiqdim" 
deb javob berdi va ularning suv ichadigan joyini ko‘rsatdi.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki: ularning yuradigan yo‘llarni topib, bu 
yo‘lda o‘zining axboroti bilan bo‘lish mumkin bo‘lgan bir paytda potensial mijozlarni 
butun shahar bo‘ylab izlash shartmikan?
Bugungi kunda tug‘ruqxonadan chiqayotgan yosh onalarning ko‘pchiligi 
reklama bukletlari va bepul taglik namunalari, bolalar ozuqasi va go‘daklar uchun 
kosmetika mahsulotlari to‘plamini sovg‘a tariqasida olmoqda. Bolalar kosmetikasi 
markalari bilan tanishuv ko‘pincha aynan shunday boshlanmoqda. Bunday 
mahsulotlar ishlab chiqaruvchi firmalar asosan tovarlarni siljitishning shu usulidan 
foydalanadi. Albatta, ular to‘g‘ridan-to‘g‘ri reklamasiz ish bajarmaydi, biroq eng 
katta samarani keng miqyosli televizion reklama emas, balki pediatrlar orqali (fikrlar 
etakchilari orqali shaxsiy kanal), tug‘ruqxonalar orqali va yosh onalar uchun 
ixtisoslashgan nashrlar orqali siljitishyordam bermoqda.
Ikkita aniqlik kiritib o‘tamiz:
"Suvloqlar" doimiy (bizdan doimo mustaqil) va maxsus tashkil qilingan (tematik 
ko‘rgazmalar, bayram va shoular, taqdimotlar, tematik ma’ruzalar va h.k.) bo‘lishi 
mumkin.
Oyoq bilan yurish, ko‘z (ko‘rish) va quloq (tinglash) bilan «yurish» mumkin.
Shunday ekan, mahalliy kanallar ("suvloqlar") tabiiy (u erga boriladi) va axborot 
(tinglanadi va ko‘riladi) turlarda bo‘lishi mumkin. ularni alohida ko‘rib chiqamiz.