O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
Nazorat va mulohaza uchun savollar 
1. Brending deganda nimani tushunasiz? 
2. Brend nima? 
3. Brendni joylashtirish qanday amalga oshiriladi? 
4. Savdo markasini joylashtirish jarayoni nimadan iborat? 
5. Rebrending deganda nimani tushunasiz? 
6.Innovatsion marketingda brendingni qo‘llashning qanday usullari mavjud? 
7.Brendingning asosiy ob’ektlari bo‘lib nimalar hisoblanadi? 
8. O‘z brendini yaratayotgan har qanday korxonaning asosiy iqtisodiy maqsadi 
nimadan iborat? 
9. Maqsadli auditoriyani segmentlash deganda nimani tushunasiz? 
10. Brendni shakllantirish mexanizmi qanday ishlab chiqiladi? 

---

84 
6-BOB. INTERNET MARKETINGNING KONSEPTUTSAL STRATEGIK 
RIVOJLANISH JIHATLARI – INNOVATSION MARKETINGNING 
TARKIBIY QISMI SIFATIDA 
 
6.1. Innovatsiyalarni boshqarishda internet texnologiyalarining 
 o‘rni va roli 
 
Jamiyat va iqtisodiyot rivojlanishining zamonaviy bosqichi alohida ishlab 
chiqarish-xo‘jalik sub’ektlari uchun ham, butun iqtisodiyot uchun ham eng yangi 
axborot va kommunikatsiya texnologiyalarining ahamiyati jadal o‘sishi bilan 
tavsiflanadi. Bu birinchi navbatda postindustrial jamiyatga o‘tilishi va yangi axborot 
iqtisodiyotining shakllanishi bilan bog‘liq. Globallashuvning tayanch infratuzilmasini 
internet jahon axborot tarmog‘i tashkil qiladi. Bozordagi marketing tadqiqotlari 
bosqichida korxonalarda innovatsiyalarni boshqarishda internet-texnologiyalar joriy 
qilinishi zamonaviy firmalarga innovatsiyalar yaratish uchun g‘oyalar izlab topishda 
sezilarli yordam ko‘rsatadi. 
Internet-texnologiyalar paydo bo‘lishi bilan innovatsiyalarni boshqarishda ro‘y 
bergan asosiy o‘zgarishlar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: 
▪ «ko‘pga bir» an’anaviy modelidan internetda amalga oshirilayotgan «ko‘pga 
ko‘p» ko‘p yo‘nalishli kommunikatsiya modeliga o‘tish, ya’ni firma axborotlarini 
iste’molchilarga bir tomonlama uzatishdan real vaqt rejimida korxonalarning 
iste’molchilar bilan ikki tomonlama o‘zaro aloqalarga o‘tilishi; 
▪ to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotuvni amalga oshirish yo‘li bilan innovatsiyalarni 
taqsimlashning uzun va ko‘p pog‘onali kanallarini almashtirish va ularning 
funksiyalari vositachilarning biron-bir mahsulotga egalik huquqini olmasdan turib 
tarmoqda oldi-sotdi bitimlarini amalga oshirishda har tomonlama axborot bilan 
qo‘llab-quvvatlashga borib taqaladigan yangi axborot vositachilari paydo bo‘lishiga 
borib taqaladi; 
▪ ommaviy iste’molchiga yo‘nalganlikdan innovatsion sohada yakka tartibdagi 
taklif shakllantirishga o‘tilishi, shuningdek, ulardan bir qismi ham raqamli, ham 
jismoniy shaklda bo‘lishi mumkin bo‘lgan yangi elektron tovarlar paydo bo‘lishi; 

---

85 
▪ moslashuvchan narx strategiyalaridan foydalanish, shuningdek, narx 
shakllanishiga yakka tartibdagi yondashuvni amalga oshirish ustuvorligi. 
Internet-texnologiyalar zamonaviy firmalarga innovatsiyalar yaratish uchun 
g‘oyalar izlab topishda katta yordam ko‘rsatishi mumkin. 
Internet orqali g‘oyalar izlashda birinchi boshlang‘ich maydoncha iste’molchilar 
hisoblanadi. Ularning ehtiyojlarini mijozlar o‘rtasida so‘rovlar o‘tkazish, chat va 
forumlar yordamida guruh muhokamalari, firmalarning elektron manzillariga kelib 
tushadigan 
xatlar 
vositasida 
kuzatib 
borish 
mumkin. 
Onlayn-so‘rovlar 
iste’molchilarning didi, xoxish-istaklari va h.k. aniqlash maqsadida o‘tkaziladi. 
Iste’molchilar qiziqishlarini aniqlashning eng samarali usuli saytning u yoki bu 
sahifalariga tashrif buyurishlarni hisob-kitob qilish hisoblanadi. 
Serverga buyurilgan tashriflar statistikasini tahlil qilish imkoniyatlari internet-
texnologiyalarning eng samarali vositalaridan biri hisoblanadi. Respondentlarning 
faol ishtiokini talab qiladigan so‘rovlar o‘tkazishdan farqli ravishda, statistika tahlili 
tashrif buyuruvchilarni faol harakatlarga jalb qilmagan holda qimmatli axborot 
to‘plashga imkon beradi. Ko‘plab internet-kompaniyalar kompaniya saytiga tashriflar 
bo‘yicha statistik ma’lumotlar to‘plash imkoniyatini beradi, bu ma’lumotlar tashrif 
buyuruvchilar soni, tashrifchilarning takroriy kirishlari soni, ommaviylik va 
tashrifchining sahifada bo‘lish vaqti, tashrifchining geografik joylashuvi, u 
foydalanadigan dasturiy ta’minot va brauzer, kun davomidagi tashriflar statistikasini 
o‘z ichiga oladi. Shunday qilib, iste’molchilarning javoblari firmaga qaysi g‘oya 
varianti ko‘proq jalb etuvchanlik kuchiga ega ekanligini aniqlashga yordam beradi. 
Internet-texnologiyalarni amalga oshirish samaradorligi quyidagi omillar bilan 
asoslanadi: 
▪ mablag‘larning sezilarli darajada tejalishi; 
▪ real vaqt rejimida ishlash; 
▪ interaktivlik; 
▪ global ishtirok; 
▪ maqsadli doiraga qaratilganlik; 
▪ internet orqali sotuvni amalga oshirish imkoniyati; 

---

86 
▪ mehnat xarajatlari kamayishi; 
▪ bir vaqtning o‘zida ko‘p sonli mijozlarga xizmat ko‘rsatilishi; 
▪ raqobat muhitini tahlil qilishning soddalashtirilishi. 
Tarmoqda ishlashning yuqorida ko‘rsatilgan afzalliklaridan tashqari, shuni ham 
ta’kidlash joizki, Internet yangi tovarning bozorga chiqish vaqtini qisqartiradi va 
kompaniyalarning bozor sharoitlariga moslashish jarayonini tezlashtiradi.