O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti

4.Boshqaruvda axborot xavfsizligini ta‟minlash 
Firma kompyuter tizimlarini axborot xavfsizligini xavfini amalga oshishi juda 
murakkab va xavfli oqibatlar bilan bog‗langan bo‗ladi. Ularga quyidagilar tegishlidir: 
- fizik butunlikni buzish – axborot sifatini buzishga yoki uni to‗liq yo‗q qilishga 
yo‗naltirilgan, ayniqsa axborotni uzatish tizimlarida va telekommunikatsiyalarning 
kompyuter tarmoqlarida; 
- ruxsat etilmagan o‗zgartirish – shu bilan tavsiflikni, u turli xil hujjatlarda, 
hisobotlarda va ma‘lumotlar bazalarida berilganlarni qalbakilashishiga yoki halaqitlarga 
uchrashiga olib kelishi mumkin; 
- ruxsat etilmagan olish – maxfiy axborotni bevosita kompyuter tizimlaridan va 
tarmoqlaridan ularga ulanish yo‗li bilan o‗g‗rilash, yoki axborot tashuvchilarni va x.k. 
o‗g‗rilash bilan tavsiflidir; 
- ruxsat etilmagan ko‗paytirish – dasturlarni va berilganlarni nushalashga 
yo‗naltirgan.
Shunga o‗xshash xavflardan va ularning oqibatlarini himoyalanish uchun oldindan 
ularni amalga oshirish yo‗llarini topib olish kerak va keyin esa axborotni himoya qilishni 
mos tizimini ishga tushirish kerak. Quyidagi jadvalda kompyuter tizimlari va 

---


86 
tarmoqlarini xavfsizligi xavflarini, ularni tashkil etuvchilariga ta‘sir etilganda, amalga 
oshirishni asosiy yo‗llari ko‗rsatilgan. 
Kompyuter tizimlari va tarmoqlari uchun xavfsizlik xavfini amalga oshirish 
yo„llari 
№ Ta‟sir etish 
obyektlari 
Axborot maxfiyligini 
buzilishi 
Axborot butunligini buzilishi 
Tizimni ishga 
layoqatligini 
buzilishi 
1 
Apparat 
vositalari 
Ruxsat etilmagan ulanish; 
resurslarni 
ishlatish; 
tashuvchilarni o‗g‗irlash 
Ruxsat 
etilmagan 
ulanish; 
resurslarni 
ishlatish; 
o‗zgartirish; 
rejimlarni 
o‗zgartirish 
Rejimlarni 
ruxsat 
etilmagan o‗zgartirish; 
ishdan 
chiqarish; 
buzish. 
2 
Dasturiy 
ta‘minot 
Ruxsat 
etilmagan 
nushalash; 
o‗g‗irlash; 
ushlab olish. 
Ruxsat etilmagan murojaat 
etish; «Troyan oti» viruslarni, 
«Chuvalchanglarni» 
tadbiq 
qilish 
Ruxsat 
etilmagan 
halaqitga 
uchrash; 
o‗chirish; almashtirish 
3 
Ma‘lumotar 
Ruxsat 
etilmagan 
nushalash; 
o‗g‗irlash; 
ushlab olish. 
Ruxsat etilmagan halaqitga 
uchrash; o‗zgartirish. 
Ruxsat 
etilmagan 
halaqitga 
uchrash; 
o‗chirish; almashtirish 
4 
Xodimlar 
Sirni 
ochib 
qo‗yish; 
axborotni himoya qilish 
tizimi 
to‗g‗risida 
ma‘lumotlarni 
uzatish; 
sovuqqonlik 
«Maskarad»; shantaj qilish; 
xodimni sotib olish. 
Ish joyidan ketish; 
fizik bartaraf etish.