O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti «turizm» kafedrasi bekjanov d

 
11.2.Turizmda xavfsizlikning xalqaro-huquqiy jihatlari. 
Turizm xavfsizligi chora-tadbirlarini ishlab chiqish sohasidagi xalqaro tajriba 
Jahon turistik tashkiloti (JTT) tomonidan tadqiq qilinadi va umumlashtirib boriladi. 
Turizm Hartiyasida va Turist kodeksida (JTT Bosh assambleyasining VI sessiyasi, 1985 
yil), Turizm bo‗yicha Gaaga parlament konferensiyasida (1989 yil) sayohatlarning 
xavfsizligini ta‘minlash shartligi qayd etib o‗tilgan. 1994 yili JTT Ijroiya Kengashi 
qoshida sayohatlarning xavfsizligi uchun javob beruvchi Turistik xizmatlar ko‗rsatish 
sifati bo‗yicha qo‗mita tashkil etildi. Shu yili JTT «Sayohatchilar, turistlar va turistik 
ob‘ektlar xavfsizligi hamda ularni himoya qilish» mavzusida jahonning 73 mamlakatida 
tadqiqot o‗tkazdi. 1995 yili yozda JTT tashabbusi bilan Esterund (Shvesiya)da turizm 
xavfsizligi hamda sayohatlar chog‗ida xavf-xatarlarni kamaytirish bo‗yicha I xalqaro 
konferensiya o‗tkazildi. Tadqiqot natijalari shundan dalolat beradiki, jahon 
mamlakatlarining 71% da turistlar tashrif buyuradigan ob‘ektlar maxsus turistik politsiya 
yoki xavfsizlik xizmati tomonidan qo‗riqlanadi. Mamlakatlarning yarmidan ko‗pida 
bunday xizmat davlat politsiyasi yoki munitsipal politsiyaning tarkibiy qismi hisoblanadi.
Xalqaro mehnat tashkiloti (XMT), Jahon sog‗liqni saqlash tashkiloti (JSST), 
Birlashgan Millatlar Tashkilotining ta‘lim, fan va madaniyat masalalari bo‗yicha 
tashkiloti (YUNESKO), Xalqaro dengiz tashkiloti (IMO), Fuqaro aviatsiyasi xalqaro 
tashkiloti (ISKAO), Atrof muhit bo‗yicha BMT dasturi (YUNEP), Jinoyat politsiyasi 
xalqaro tashkiloti (Interpol), BMT Bolalar fondi (YUNISEF), Iqtisodiy hamkorlik va 
rivojlanish tashkiloti (OESR), Jahon savdo tashkiloti singari xalqaro va nohukumat 
tashkilotlari turizm masalalari bilan bevosita yoki bilvosita shug‗ullanadi. Ko‗pgina 
iqtisodiy va moliyaviy tashkilotlar, jumladan, Jahon banki, Yevropa tiklanish va 
taraqqiyot banki va boshqalar ham turizm muammolari bilan shug‗ullanadi.
Turizmni rivojlantirishning davlat normativ-huquqiy hujjatlari bilan bevosita yoki 
bilvosita bog‗liq bo‗lgan ayrim funksional jihatlari 5-jadvalda keltirilgan. Darvoqe, 

---

85 
turistlarning xavfsizligini ta‘minlash va ularni himoya qilish sohasida o‗z siyosatini 
amalga oshirishga ko‗maklashish uchun JTT davlatlarga o‗z siyosiy va ma‘muriy 
tizimlari doirasida, bir tomondan, barcha miqyoslardagi vakolatli departamentlar bilan 
hamda, ikkinchi tomondan, mehmonxona egalarining tashkilotlari, turistik agentliklar, 
aviakompaniyalar va turizmda xavfsizlik bilan bog‗liq masalalarni hal qilishdan 
manfaatdor bo‗lgan barcha tashkilotlar va organlar bilan samarali hamkorlikni 
rivojlantirishni tavsiya etadi.
Xalqaro tajriba shuni ko‗rsatadiki, yuqorida zikr etilgan tashkilotlar va organlar 
o‗rtasida yaxshi aloqa yo‗lga qo‗yilgan bo‗lmasa, turistlar sayohat paytida ma‘lum 
muammolarga, shu jumladan jinoiy unsurlar tomonidan turistlar hayoti yoki mol-mulkiga 
tajovuz qilish, ayrim tashkilotlar (umumiy ovqatlanish tarmoqlari, joylashtirish vositalari 
va h.k.) tomonidan malakasiz xizmatlar ko‗rsatilishi bilan bog‗liq muammolarga to‗qnash 
keladilar. O‗zR «Turizm to‗g‗risida»gi qonunining 18-moddasiga muvofiq, «turistik 
faoliyat sub‘ektlari turistlarning xavfsizligini ta‘minlash, ular jarohatlanganda, 
kasallanganda va boshqa hollarda tibbiy va o‗zga xil yordam ko‗rsatish yuzasidan aniq 
chora-tadbirlar ishlab chiqadilar». Xullas, turistik firmalar marshrutlarning xavfsizligini 
qonun tartibida tekshirishlari shart.