2. MIKROSKOPNING TUZILISHI. FIKSIRLANGAN VA BO`YALGAN PREPARAT TAYYORLASH
Mikroorganizmlar juda kichik o`lchamga ega bo`lganligini nazarda tutib, mikroorganizmlar mikrometrlar (mkm)
va ularning qismlari bilan o`lchanadi, ularning turli tumanligi, morfologiyasi va hujayrasining tuzilishi mikroskop
vositasida o`rganiladi. Mikroskoplar o`rganilayotgan ob'ektlarni yuzlab (yorug`lik mikroskoplari) va yuz minglab
(elektron mikroskoplari) kattalashtirishi mumkin.
Mikrobiologiyadan amaliy mashg`ulotlarda odatda MBI-I, MBR-I kabi yorug` maydonli mikroskoplar
qo`llaniladi. Bulardan tashqari faza-kontrast qurilmali, qorong`u-maydonli va lyuminestsent mikroskoplar
yordamida ham ko`riladi.
2.1. MBR-I mikroskopining tuzilishi
Mikroskopning mexanik va optik qismlari mavjuddir.
Mexanik qismiga buyum stolchasi va tubus mahkamlangan shtativ (tutqich) kiradi (1-rasm). Buyum stolchasiga
preparat o`rnatiladi. Preparatni qisqichlar yordamida qisish, o`ng va chap tomondagi ikki vintlar yordamida gorizontal
tekislikda harakatga keltirish mumkin. Buyum stolchasi tagida kondensor kronshteyni mahkamlangan. Shtativni
yuqori qismi tubus tutqichni makrometr va mikrometr vintlar yordamida harakatlantirish mumkin. Bu vintlarni soat
mili yo`nalishida buralsa tubus tutqich pasayadi, soat miliga teskari tomonga burilsa - ko`tariladi. Mikrometr vintni bir
aylanishi tubusni 0,1 mm ga suradi. Mexanik qismiga yana obyektivlar buralib joylashtiriladigan revolver kiradi.
Tubusni yuqori uchiga okulyar mahkamlanadi. Optik qismiga yoritgich apparat, obyektiv va okulyar kiradi.
Yoritgich apparat esa kondensor va ko`zgudan tuzilgan bo`ladi. Ko`zguni bir tomoni yassi va ikkinchi tomoni botiq
ko`rinishga ega.
1- rasm. MBR – 1 mikroskopi
1 - ko
,
zgu, 2 – kondensor, 3 – buyum stolchasi, 4 – obyektiv, 5 – revolver, 6 – okulyar, 7 – tubus, 8 – tubus
ushlagich, 9 – buyum stolchasining harakatga keltiruvchi murvat, 10 – makrometrik murvat, 11 – mikrometrik
murvat, 12 – taqasimon taglik.
Kondensor linzalar tizimidan tashkil topgan bo`lib, yorug`lik manbaidan keluvchi va ko`zguda qaytarilgan
parallel nurlarni to`plab berish vazifasini bajaradi. Yorug`lik o`tishi jadalligi, iris diafragma orqali boshqarilishi
mumkin. Diafragma ostida nurfiltrlar uchun gardish joylashgan. Kondensorni tik yo`nalishda maxsus vint yordamida
harakatga keltirish mumkin. Kondensor bilan ishlanganda ko`zguning faqat tekis tomonligidan foydalaniladi.
Obyektiv metall gardishda joylashtirilgan linzalar tizimidan tuzilgan bo`lib, ularning eng asosiysi tashqi (frontal)
linzadir. Obyektivni kattalashtirishi uni fokus masofasi va egriligiga bog`liqdir. MBR-1 mikroskopida 8x, 40x
Dostları ilə paylaş: |