O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

Tabiiy geografiya – 1) geografik qobiq tabiatini o‗rganuvchi fan. Yer 
haqidagi fanlardan biri. Geografik qobiqning moddiy tarkibi, tuzilishi, rivojlanishi, 
o‗zgarishi, hududiy bo‗linishini o‗rganadi; 2) tabiiy geografik fanlar sistemasn. Bu 
sistemaga umumiy yer bilimi, hududiy tabiiy geografiya, landshaftshunoslik, 
geomorfologiya, iqlimshunoslik, okeanografiya, muzshunoslik, muzloqshunoslik, 
tuproqlar geografiyasi, biogeografiya, fenologiya va boshqa fanlar kiradi. 
Tabiat kompleksi (geografik kompleks) – tabiatning o‗zaro ta‘sir etib va bir-
birini taqozo qilib, yagona sistema hosil qilib turuvchi komponentlarining qonuniy 
uyg‗unligi. T. k. ning eng kichigi joy, Mas., kichik botqoqlik, bir soy yoki jar 
bo‗lsa, eng kattasi landshaft qobig‗i. Tabiat zonasi ham, geografik mintaqa, ham T. 
k. hisoblanadi. 
Tektonika (yunoncha tektonikos – binokorlikka oid) – geologiya (Yer 
haqidagi fan) ning bir tarmog‗i, Yer po‗stining tuzilishi va uning ichki kuchlar 
ta‘sirida, Yerning taraqqiyoti jarayonida ro‗y berayotgan o‗zgarishlarni o‗rganadi. 
To‘rtlamchi davr, a n t r o p o g ye n – Yer geologik tarixining so‗nggi 
davri (biz yashab turgan davr ham bunga kiradi); kaynozoyning neogen ustidagi 
so‗nggi (tugallanmagan) sistemasi. 1,6 mln yil avval boshlangan 
Fizik nurash – havo haroratiniig keskin o‗zgarib turishi va tog‗ jinslarinnng 
quyosh nuridan turlicha qizishi sababli katta-kichik bolaklarga parchalanishi. 
Bunda tog‗ jinslari va minerallarning tarkibi o‗zgarmaydi. Qarang. Nurash. 
Ekzogen jarayonlar (latincha yekso – tashqi, genez – tug‗ilgan) – Yer 
yuzasida va Yer po‗stining yuza qismida quyosh nurining energiyasi, Yerning 
tortish (gravitatsion) kuchi va organizmlar hayot faoliyati natijasida ro‗y beruvchi 
jarayonlar. Bu jarayonlar endogen jarayonlarga qarama-qarshi bo‗lib, yer yuzasidagi 
notekisliklarni tekislaydi, Bularga nurash, suv va shamol eroziyasi, muzliklar, yer osti 
suvlari ishi, dengiz to‗lqinlri va h.k. larni kiritish mumkin. 
Ekzogen kuchlar (latincha yekso – tashqi, genez – tug‗ilgan) – Yer yuzasiga 
tashqaridan ta‘sir ko‗rsatuvchi kuchlar. Bularga quyosh nuri, shamollar, muzliklar, 
oqar suvlar, to‗lqinlar, qalqish jarayoni, o‗simlik va hayvonlar kiradi. Bularning 
(qalqish hodisasidan boshqasi) harakat manbai Quyosh radiatsiyasidir.