O’zbеkiston rеspublikasi oliyva o’rtamaxsus ta’limvazirligi

Z.Freyd qarashlariga asoslangan edi, uning fikricha birlamchi fikirlar va 
kechinmalar (ongsiz holatda paydo bo`lganlari) obraz va simvollar orqali 

---

23 
tasvirlangan. Adabiy 
ijoddagi ichki kechinmadagi o`zgarishlar, xavotir, ichki 
muammolar, bolalik xotiralari, tushlarni qo`shgan xolda 
psixoanalitik 
ro`hshunoslar tamonidan tahlil qilinadi. 
Dinamik-mo’ljaldagi artterapiya doirasida ijodiy, integral, faol artterapiyalar 
ajratib ko`rsatiladi. Artterapiya vositalariga uymakorlik, chekanka, mozaika, g`anch, 
rasm, mato va jundan narsalar yasash, to`qish, tikish, kuydirib yasash kabi kiradi. 
2. Geshtal`t-mo’ljalldagi artterapiya. Bu turdagi artterapiyani ko`rib chiqishdan 
maqsadlar: 

«Men» - funktsiyasini davolash yoki tiklash; 

mijozga ramziy obrazlar yordamida shaxsiy kechinmalarni tushinish va uni 
tushinishga yordam berish; 

ijodiy ko`chni, aslini, qobiliyatini ochish, qalb egiluvchanligini uyg`otish. 
Artterapiyaning geshtal`t-mo’ljaldan yondoshish yo`llari bu - rasm chizish, to`qish, 
qag`oz, buyoq, yog`och, toshlardan foydalanib yasash, so`hbatlar, hikoyalar yozish, 
kuylash, kuy tanani ohanga most tebratish. 
Artterapiya mashg`ulotlari 2 xil yo`l bilan o`tkaziladi: 
1- variant. Mijozga tayyor materialdan o`z rasmlaridan aniq mavzuga buyum yasash 
imkoniyati beriladi. Bunda ajoyib, g`ayrioddiy ranglar uyg`o`nligi, o`ziga xos shakllar 
va syujetning o`ziga xos tamonlarini ko`rish mumkin. Bularning barchasi mijozning 
olamni sezish xususiyatlari, uning hislari, kechinmalari bilan bog`liqdir. Artterapiya 
bu holatlarda qo`shimcha diagnostika materiallarini olishga yordam beradi, bular 
mijoz muammolari haqida ma`lumotlarberadi. 
2- variant. No`ananaviy mashg`ulot, mijoz mavzu, material hisoblarini o`zi tanlaydi. 
Mashg`ulot ohirida mavzu bajarish usullari muhokama qilinadi va hakozo. Ko`pgina 
mualliflar tamonidan mijozlarning ko`ndalik hayotga moslashishdagi artterapiya 
rasminita`qidlashadi. 
Artterapiyada asosiy o`rin psixologning o`ziga beriladi. Mashg`ulotni olib 
boruvchining asosiy vazifasi - birinchi bosqichda mijozning hali ko`nikmagan 
mashg`ulotlari oldidagi tortinish va ikkilanishni yengishdir. Bu narsalarga ko`pincha 
sekin-asta boriladi. Ayrim mualliflar artterapevt sanab o`tilgan barcha ijodiy ishlarni 

---

24 
o`ziga ham mukammal bilishi kerak deb hisoblasa, ayrimlari u bir yoki bir nechta 
faoliyatni mukammal bilib, u yordamida mijozning ichki qobiliyatini ochib bera olsa 
bas deb hisoblaydi. Faol ijod mijozning tinchib, zo`riqishini pasaytiradi. 
O`ziga bo`lgan ishonchni oshirishda guruhning boshqa a`zolari va 
ruhshunosning ijobiy, ko`tarinki muomalasi muhim o`rin tutadi. Ijobiy xissiyotlar, 
o`z-o`ziga ishonch g`azabnoklikni pasaytiradi, «men boshqalardan kam emasman» 
degan baholashni ko`taradi. Xissiyotlarga berilish goho, mijozning yanada faol, 
to`g`ri harakatlariga yo`l ochadi. 
Artterapiyaning yana bir asosiy maqsadlaridan biri, mijozning san`at va 
qobiliyatlarining ochilishi orqali o`z-o`zini idrok eta olish, va atrof-muxitdagi haqikiy 
xarakatlarga to`g`ri ta`rif berishdir. Artterapiya - bolalarga 6 yoshdan tavsiya etiladi, 
chunki bu yoshda bolalar ko`pgina qobiliyatlari namoyon bo`la boshlaydi. Ular 
o`yinlar orqali tezroq kirishadilar. O`smirlarda esa ko`proq bu tasviriy san`at 
yordamida amalga oshiriladi. 
Artterapiya chet el psixologiyasida yosh miqyosidagi guruhlarga bo`linib olib 
boriladi: 6 yoshlilar, o`smirlar va kattalar uchun. Keyingi paytlarda bu usullar keksa 
yoshdagilarda ham qo`llanilyapti. Rasmlar ishlash yo`li bilan davolovchi 
mashg`ulotlar siqilish, xissiyotlarning susayishi, toqatsizlanish, yolgizlik xissi, oilaviy 
ko`ngil to`lmaslik, rashq, asabiylik, xavotir, o`ziga ishonchsizlilik kabi 
yetishmovchiliklarni bartaraf etadi. Artterapiyaviy usullardan foydalanish 
psixologga mijoz bilan aloxida shug’ullanishni, asta-sekin guruhlarda shug’ullanishni 
o`tkazishga yordam beradi.