O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

F
Дч
Экзи
*
nt r 
Bunda: 
Dch – yillik sof daromad o’sishining sug’orishdan olingan summasi, 
so’mG’ga. 
b) shaxobcha KPDsi oshishi hisobiga sug’oruv suvi yo’qolishlari pasayishidan 
olinadigan samara. Shaxobcha KPDsi rekonstruktsiyadan keyin quyidagini tashkil etadi: 
Nrq N Q N 
Bunda: N - rekonstruktsiyadan keyingi shaxobcha KPD; si: 
N - rekonstruktsiya natijasida shaxobcha KPD sining o’sishi. 
Sug’orish uchun kerakli suv miqdori tizim rekonstruktsiyasigacha va undan keyin 
quyidagicha aniqlanadi:
*
Fnt 
Wbr ----------------- 
n 

---

*
Fntr 
Wbr r ----------------- 
n
r 
Bunda: Wbr.r – sug’oruv suvning (brutto) tizim rekonstruktsiyasigacha va undan 
keyingi miqdori, ming m
3
; 
Fntr –rekonstruktsiya o’tkazilgan maydon. ga.
– o’rtachalashtirilgan sug’orish me’yori, m
3
G’ ga. 
Sug’orish tizimi texnika jihatdan takomillashtirilishi natijasidagi yo’qotishlar 
kamayishidan suv tejash hajmi (
Wp
) quyidagicha hisoblanadi: 
Wrq Wbr - Wbr r 
Kanallar shaxobchasi KPDsi oshishi hisobiga olingan iqtisodiy samara 1m
3
sug’oruv 
suvi tannarxi va yo’qotishlar kamayishidan olingan suv miqdori bo’yicha aniqlanadi: 
Ekpd
Wp
C
Bunda: S – sug’oruv suvi tannarxi, sumG’m
3
; 
v) kanallar tozalash ishlarining sermehnatligini kamaytirishdan olingan samara. 
Mehnat unumdorligi oshishi natijasida sug’orish va kollektor–drenaj shoxobchasida 
bevosita sarflar hamda ustama xarajatlar tejami sodir bo’ladi. 
Mehnat unumdorligi oshishi natijasida bevosita sarflar tejami (Epz) quyidagi 
formula bo’yicha aniqlanadi: 
Зпр
а
В
Ззп
Эпз
*
)
100
100
1
(
Bunda: Zzp– asosiy ish xaqining o’sishi, %da (0,2 : 0,3 q v qabul qilinadi) 
V–mehnat unumdorligining o’sishi, %da; 

---

a- bevosita sarflar summasidagi asosiy ish haqi ulushi
(0.2 : 0.4 qabul qilinadi);
Zpr-kanallarni tozalashga bevosita sarflarning boshlang’ich
darajasi. 
Mehnat unumdorligi oshishi va kanallarni tozalash ishlari sermehnatligining 
kamayishi natijasida ustama xarajatlar tejami (Enr) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi: 
En.r q β
x 
Zpz Q λ 
x
Tr 
Bunda: 
- bevosita sarflar kamayganida ustama xarajatlar
ulushining pasayshi (0.15 qabul qilinadi); 
- ishlarining sermehnatligi kamayganda ustama xarajatlar pasayishining 
yiriklashtirilgan me’yori; 
Tr - kanallarni tozalashda ishlar sermehnatligining pasayishi. 
g) gidrotexnika inshootlari xizmat qilish muddati uzayishidan olingan samara. 
Sug’orish tizimi ayrim elementlari uzoqqa chidashining oshishidan olinadigan samara 
hajmi tizimning xizmat qilish muddati uzayadigan inshootlari bo’yicha turli vaqtdagi 
kapital qo’yilmalar farqi sifatida aniqlanadi. Gidrotexnika inshootlari xizmat qilishi 
muddatining oshishi kapital qo’yilmalar shu muddatga yangi sarflarni go’yo xalos qilishiga 
tengdir. Kelgusi yillar sarflarini tadbirlar joriy etila boshlashiga keltirish uchun keltirish 
koeffitsiyenti
t
Ени
В
)
1
(
1
qo’llaniladi. Turli vaqtdagi sarflarni keltirishning me’yoriy koeffitsiyenti (Yeniq0,08) o’z 
iqtisodiy mazmuniga ko’ra kapital qurilishga sarflanishi kerak bo’lgan uzoq muddatli 
kredit foiziga o’xshaydi. Joriy qilish momentiga keltirilgan sarflar (Kpr) summasi Kpr q K 
x
V
r 
ni tashkil etadi. Bunda B
t
-015 deb qabul qilinadi. 
Inshootlar uzoq vaqt ishlashi oshishidan olinadigan samara (Ek) kapital sarflar 
farqi bo’yicha aniqlanadi: 
Ek q K – Kpr 
Jamlama (yig’indi) yillik samarani (E) aniqlash. Sug’orish tizimini 
rekonstruktsiyalashdan olinadigan yig’indi yillik samara tizimni takomillashtirish bo’yicha 

---

ayrim yo’nalishlarning samaralaridan tarkib topadigan summadan iboratdir. Samara 
miqdori KZI (Ekzi) oshishi hisobiga sug’oriladigan maydon kengayishidan olingan 
qo’shimcha sof daromad. Sug’orish tizimini ishlatish joriy sarflari tejami (Ekpd-Epz-Epr) 
hisobiga, gidrotexnika inshootlari xizmat qilishi muddati oshishidan olinib, iqtisodiy 
samaradorlik me’yoriy koeffitsiyenti (Yen
x
Ek) bo’yicha yillik xajmlilikka keltirilgan 
samara bilan aniqlanadi. Bunda jamlama samaradan tizim rekonstruktsiya qilinayotgan 
(Ur) davrida yerlardan chala foydalanish natijasida xo’jalik ko’rgan zarar miqdori chiqarib 
tashlanishi kerak. 
E q Ekzi Q Ekpd Q Epz Q Enr Q Yen
x
Ek – Ur 
Jamlama yillik samara bo’yicha rekonstruktsiyaga kapital qo’yilmalarni o’zini-o’zi 
qoplash muddati quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
Э
Фост
К
Т
Bunda–T o’zini-o’zi qoplash muddati; K-kapital qo’yilmalar miqdori: Fost-tizim 
rekonstruktsiyasi o’tkazilishi natijasida tugatiladigan gidrotexnik inshootlarni qoldiq 
qiymati.