O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Asosiy adabiyotlar 
1. O’zbekiston Respublikasining «Mehnat kodeksi». Toshkent, «Sharq», 1998.
2. O’zbekiston Respublikasining «Aholini ish bilan ta’minlash to’g’risida»gi qonuni. 
Toshkent, «Sharq», 1998.
3. A.S.Sultonov «Suv xo’jaligi iqtisodiyoti». Ma’ruzalar matni, Toshkent, TIMI, 2005. 
4. A.Abdug’aniyev, A.A.Abdug’aniyev. «Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti». O’zbekiston 
yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg’armasi nashriyoti, Toshkent. 2004. 
5. Sh.R.Xolmuminov. Ro’nok truda, problemo’ formirovaniya i regulirovaniya. 
Tashkent, «Fan», 1994. 

---

127 
VI BOB. Qishloq va suv xo’jaligi mahsulotlarining bahosi va bahoning tashkil 
topishi 
 
6.1. Bahoning iqtisodiy mohiyati 
 
Baho — bu mahsulot qiymatini pul orqali ifodalanishi, ya’ni shu mahsulotni ishlab 
chiqarish uchun ketgan ijtimoiy-zaruriy xarajatlar. Baho davlat qo’lidagi iqtisodni 
boshqaruvchi eng muhim omildir. 
Mamlakat qishloq xo’jalik majmuasida oziq-ovqat dasturini yuzaga chiqarish va 
boshqarishning iqtisodiy yo’llarini shakllantirish bilan bog’liq bo’lgan hozirgi davrda baho 
siyosati masalalari katta ahamiyat kasb etadi. 2000 yilgacha mo’ljallangan iqtisodiy va siyesiy 
rivojlanishning 
asosiy 
yo’nalishlarida 
bahoni 
takomillashtirish 
halq 
xo’jaligini 
rivojlantirishning asosiy qurolidir, deb ta’kidlanadi. 
Bahoni rag’batlantirish mahsulot sifatini oshirish bilan, ishlab chiqarish 
imkoniyatlaridan to’liq foydalanish bilan, mahsulot tannarxini kamaytirish bilan, qishloq 
xo’jalik korxonalarini to’la ixtisoslashtirish va ularni iqtisodiyotini mustahkamlash bilan 
yuzaga chiqadi. 
Mahsulot bahosida faqat uning qiymatigina aks etmasdan, balki mahsulot almashtirish 
shartlari, ya’ni sotuvchi va haridor orasidagi talab ehtiyej munosabatlari ham aks etadi. 
Shuning uchun narx-navo qiymatning yuzaga chiqish shakli bo’lib qoladi. 
Buning natijasida u mahsulot qiymatidan farq qiladi. Xo’jalikni rejali yuritishda narx-
navoning qo’yilishi davlatning rejali vazifasi bo’lib xizmat qiladi. Narx-navo xaridor bilan 
sotuvchilar o’rtasidagi munosabatlarni to’g’ri ta’minlashi zarur. Qishloq xo’jalik moddiy ishlab 
chiqarish tarmog’i sifatida o’ziga xos xususiyatlarga ega. Bu yerda mahsulot ishlab chiqarish 
har-xil tabiiy sharoitda, tuproq unumdorligi har xil bo’lgan tabiiy mintaqalarda olib boriladi. 
Shuning uchun mahsulotga narxni belgilashda o’rta ishlaydigan korxonalarni yomon sharoitda 
ishlab chiqarishda sarf qiladigan xarajatlarini hisobga olish zarur. Lekin narxni bunday 
qo’yilishi yaxshi sharoitda ishlaydigan xo’jaliklarga ko’p miqdorda ortiq foyda olish 
imkoniyatini beradi.