O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro filiali

Tayyorgarlik ishlari: 
arxiv ma`lumotlarini 
to`plash, tizimlashtirish
va ularga ishlov berish; 
huquqiy subyektlar va
yerdan foydalanuvchilar 
ro`yxatini tuzish

Aerofotosyomkava GPS usullarida
rasmga olish markazi 
koordinatalarini aniqlah
Aerofotosyomka materiallariga 
fotokimyoviy ishlov berish, diapozitivlar
tayyorlash, ulardan nusxalar olish 


Aerofotosuratlarni planli-balandlikli bog`lash loyixasini ishlab 

chiqish, aholi punktlari chegaralarini belgilash 

Dala tadqiqot ishlari: uchastkalar chegaralarini
aniqlash va plan olish aerosuratlarni deshifrovka qilish, 
yerdan foydalanuvchilar uchastkalari haqida ma`lumot
to`plash 
Aerofotosyomka materiallarini planli-
balandlikli bog`lash loyixasini ishlab 
chiqish, aholi punktlari chegaralari
nuqtalarini aniqlash 
Dala tadqiqot ishlari materiallari va 

deshifrovka qilish, ro`yxatga olish kartalari

Planli-balandlikli bog`lash materiallari, 
OMS nuqtalar koordinatalari va aholi
punkitlari chegaralari
Aerofotosyomka materiallariga fotogrammetrik ishlov
berish ortofotoplanlarni tuzish 
Ortofotoplanlarni
raqamli va qog`ozli 
shakllari

Kameral sharoitda karta tuzish ishlari: sterioskopik syomka ortofotoplanni
raqamlash mavjud kartografik ma`lumotni raqamlash, raqamli ma`lumotlarga 
ishlov berish, ma`lumotlar ba`zasini yaratish, raqamli kartani tayyorlash, shartli
belgilar bilan kartaning nashrini nusxasini tayyorlash
Raqamli kadastr
kartasi

Rangli qog`ozli kadastr

kartalari 

---

39

yoki ortofotoplanlarni qo`llash xarakterlidir. Bunda barcha obyektlar konturlari
amalda ikki martadan o`tkaziladi, takrorlanadi: birinchi deshifrovka jarayonida, 
ikkinchi marta esa stereosyomka yoki ortofotoplanlarni vektorlash jarayonida, yoki
boshqa holatda birinchisida – qog’ozga tush bilan, ikkinchisida esa – monitorda 
raqamli shaklda ko`rish mumkin. Bunday yondashish ortiqcha mehnat talab qiladi.
Shu sababli, aholi punktlari uchun kartalar tuzish bo`yicha boshqacha yondashishni 
taklif qilish mumkin.
Dastlab, stereojuftlik yoki aerofotosurotlarni kameral deshifrovkasi raqamli 
texnologiyalarni va raqamli fotogrammetrik stantsyalarni qo`llash yordamida
bajariladi. Deshifrovka natijasida masshtabga mos keluvchi, yuqori aniqlikka ega 
bo`lgan kartalar, deshifrovka qilinayotgan obyektlar konturining vektorli modeli
tasvirlandi. So`ngra bu vektorli model toza asosga (qog’ozga) ish abrisiga plotterda 
chiziladi. Bu ish abrisi dala tadqiqotlarida ishlatiladi.
Dala tadqiqotlariga chiqishdan oldin kameral deshifrovkaning aniqligi va 
to`liqligi tekshiriladi, kerak bo`ladigan to`g’rilashlar va dala syomkalari natijalari
kiritiladi. Dala tadqiqotlari natijalari raqamli karta (plan) tuzish maqsadida raqamli 
kartografik ma`lumotlarni kameral qayta ishlash uchun qo`llaniladi. Bunday
yondashish ortaqcha mehnatni kamaytirbgina qolmasdan, balki mahsulotni sifatini 
ham oshiradi. Bu asosan stereoskopik syomka qo`llanilayotganda seziladi.
Birinchidan, ekranda stereoskopik deshifrovka oson bajariladi, stereospik 
tasvirlar yakkalik tasvirlarga qaraganda yaxshi deshifrovka qilish imkoniyatlariga
ega.

Ikkinchidan, ekranda tasvirni dinamik masshtablashtirish mumkin; kerak

bo`lganda fotometrik tarkibni (kontrast, yorqinlik) almashtirish va o`zgartirish 
mumkin.
Uchinchidan, oddiy deshifrovka vaqtida xato qilish ehtimoli kattadir. Agar 
vektorlash deshifrovkadan keyin qilinsa, vektorlovchi konturni qanday qilib
vektorlash, deshifrovka qilingan materialda qanday ko`rsatilganligiga e`tibor 
qaratish kerak. elektr uzatish liniyalari ustunlari, rel’ef shakllari (gorizontalsiz)

---

40

kabi
obyektlarning 
holati
umuman

aerosuratlarni

stereoskopik 
kattalashtirgandagina xatosiz aniqlanishi mumkin.
Shuni aytish kerakki, yuqoridagi barcha variantning texnologik sxemasini 
dala tadqiqotlari jarayonida portativ kom’yuter yordamida ro`yobga chiqarilishi
mumkin.