O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

Ilmiy psixologiyaning predmeti deganda, avvalo psixik hayotning aniq faktlari 
nazarda tutiladi, psixik hayotga doir har bir fakt esa ham miqdor, ham sifat jihatidan 
xarakterli xususiyatga ega. 
Psixologiyaning o‟rganadigan obyekti psixik hodisalardir. Psixik hodisalar o‟z 
navbatida uch asosiy guruhga bo‟linadi: psixik holatlar, psixik jarayonlar, psixik 
xususiyatlar. Psixik holatlar psixik faoliyatning vaqtinchalik dinamikasi bilan 
xarakterlanadigan hodisalar bo‟lib, bu kishining ichki dunyosining muhim tomonlarini 
hisobga olgan holda faoliyatga ta‟sir etadigan omillardir. Psixik holatlarga charchash 
(toliqish), emotsional zo‟riqish (affekt, stress), monotoniya (diqqinafaslik, zerikish), 
uyqu 
holati, 
uyg‟oqlik 
holati 
va 
boshqalarni 
kiritish 
mumkin. 
Psixik jarayonlar - sezgi a‟zolariga tashqi ta‟sir shakllari, inson va tashqi muhit, ichki 
kechinmalari o‟rtasida bog‟lanishlar shakli bo‟lishi mumkin. Odatda psixik jarayonlar 
deganda sezgi, idrok, tafakkur, hayol, xotira, hissiyot, iroda tushuniladi. 
Psixik hodisalarning uchinchi guruhi - psixik xususiyatlar bo‟lib, odamdagi 
takrorlanmas, bir-biridan farqlab olish uchun zarur bo‟lgan xususiyatlardir. Bu 
xususiyatlar kishining o‟ziga, atrofidagi odamlarga, narsalarga, mehnatga 
munosabatlarida, bir so‟z bilan aytganda uning xulq-atvorida namoyon bo‟ladigan 
xususiyatlardir. Psixologiya fan sifatida psixika faktlarini, qonuniyatlarini va 
mexanizmlarini o‟rganadi. 
Inson psixologiyasini bilish, o‟z taraqqiyotini va iqtidorini tashkil etishni bilish, 
har qanday yosh davrda ham optimal ravishda ishga yaroqlilikni, turli o‟zgarishlarga 
psixologik jihatdan tayyorlikni ta‟minlash, yangicha fikrlash va tafakkur qilish, ro‟y 
berayotgan jarayonlarni obyektiv va to‟g‟ri idrok qilish qobiliyatini rivojlantirish 
muammosini ilgari surdi. 
Shunday qilib, psixologiya fani o‟rganadigan jarayonlar va hodisalar murakkab 
va xilma-xil. Ularni o‟rganishning ikki jihati bor: bir tomondan, ularni o‟rganish qiyin, 
ikkinchi tomondan oson ham. Oxirgi jihati xususida shuni aytish mumkinki, bu 
hodisalar bevosita bizning o‟zimizda berilgan, ularni uzoqdan qidirish, mavhum 
analogiyalar qilish shart emas, boshqa tomondan, ular o‟zaro bir-birlari bilan bog‟liq va 
umumiy qonuniyatlar va prinsiplarga bo‟ysunadi. Demak, psixologiyaning predmeti 
aniq shaxs, uning jamiyatdagi xulq-atvori va turli ichki kechinmalari, amallari va 
faoliyatlarining o‟ziga xos tarzda ongi tomonidan aks ettirilishidir, deb ta‟riflash 
mumkin. 

---

8 
Inson psixikasini o‟rganishda fiziologiyaning oliy nerv faoliyatini tadqiqotlarida 
erishilgan yutuqlari alohida ahamiyat kasb etadi. Xususan A.R.Luriyaning bosh miya 
bloklari spetsializatsiyasi ta‟limoti. U 3 ta blokni farqlaydi:
a) energetik – miya normal ishlash tonusini quvvvatlash; 
b) qabul qilish, qayta ishlash va axborotni saqlash; 
v) faoliyatni programmalashtirishni tartibga solish va nazorat qilishni 
ta‟minlash. 
Bosh miya yarimsharlari funksiyalarining muayyan yo‟nalishi alohida ahamiyat 
kasb etadi. 
1-shakl