Motivatsiya - psixologik lug‟atda biror ish yoki harakatning yuzaga kelishiga
sababchi bo‟lgan motivlar, dalillar baholar, vajlar yoki sabablar majmui ma‟nosida
talqin etiladi. Bu tushuncha bevosita inson omili bilan chambarchas bog‟liqdir. Shu
nuqtai nazardan, motivlashtirish - bu ruhiy omil bo‟lib, shaxs faolligining manbai,
sababi, dalili va har xil turli ehtimollaridir. U insonlarni jonli mehnat faoliyatiga
rag‟batlantiruvchi kuchli vositadir. Boshqacha qilib aytganda motivlashtirish - bu
kishilar faoliyatini ruhiy yo‟llar bilan maqsadga muvofiq yo‟naltirishdir.
Har qanday motivlarning orqasida shaxsning ehtiyojlari yotadi. Ya‟ni, maqsadli
hayotda shaxsda avval u yoki bu ehtiyojlar paydo bo‟ladi va aynan ularning tabiati va
zaruratiga bog‟liq tarzda xulq motivlari namoyon bo‟ladi. 9-shakl Shunday qilib, motivlar tizimi bevosita shaxsning mehnatga, odamlarga va o‟z-
o‟ziga munosabatlaridan kelib chiqadi va undagi xarakter xususiyatlarini ham
belgilaydi. Ularning har birimizda real shart-sharoitlarda namoyon bo‟lishini biror
mas‟uliyatli ish oldidan o‟zimizni tutishimiz va muvaffaqiyatlarga erishishimiz bilan
baholasak bo‟ladi. Psixologiya fanida xulq-atvor va faoliyatga qaratilgan anglanilmagan mayllar
orasida muayyan darajada tadqiq etilgani ustanovka (ko‟rsatma berish, yo‟l-yo‟riq
ko‟rsatish) muammosi hisoblanadi. Ustanovka - inglizcha “set” so‟zidan olingan bo‟lib, o‟zbek tilida esa ko‟rsatma
berish, anglanilmagan mayllar, yo‟l-yo‟riq ko‟rsatish ma‟nosida qo‟llanilib kelinadi.
Lekin keyingi atamalar uning haqiqiy mohiyatini, ma‟nosini o‟zida mukammal aks
ettirmaydi, shuning uchun terminni hech o‟zgarishsiz qoldirsa ham bo‟ladi.
Motivlarning turlari muvaffaqiyatga erishish motivi faqat muvaffaqiyat bilan ishlaydiganlar
oldindan ishonch bilan shinday ish
boshlaydilarki, nima qilib bo‟lsa ham
yutuqqa erishish ular uchun oily maqsad
bo‟ladi
