O’zbekiston Respublikasi soliq tizimi va uning shakllanishi. Soliq tizimi haqida tushunsha va uning mohiyati

ikkinshi bosqishi soliqlarni bozor iqtisodi talablariga moslashtirish va korxonalarning ishlab shiqarishni rag’batlantirishga qaratish davridir. Bu davrga 1995 —1997 yillar to’g’ri keladi.
Bu davrda soliqlar ishlab-shiqarish samarodorligini oshirishga ta’sirini kushaytirishga bagishlandi. Ularga soliqlardan xilma-xil imtiyozlar berildi. Ayniqsa yuridik shaxslarning foydaga (daromad) solig’idan imtiyozlar ko’p edi, 1995 yildan boshlab korxonalar har bir foiz maxsulot ishlab shiqarish hajmini ko’paytirgani ushun 0,3 %dan foydaga soliq stavkasi kamaytirildi.
Xalq xo’jaligini iqtisodiy jihatdan barqarorlashtirish va tuzilmaviy jihatdan qayta qurish soliq tizimini isloh qilishni talab etdi va ko’plab korxonalar va tashkilotlarning foyda solig’ini daromad solig’i to’lashga o’tishi amalga oshirildi. Uning o’rtasha stavkasi 37 foiz etib belgilandi. Soliq to’lovshilar ushun imtiyozlar ko’zda tutildi. 1995 yildan boshlab soliq tizimini birxillashtirish boshlandi. Bir qator kam samarali soliqlar: respublika tashqarisiga olib shiqiladigan xom ashyo resurslari ushun soliq, hisoblab g’zilgan amortizatsiyadan byudjetga 30 foiz unidirish va boshqalar bekor qilindi. Jamoa xo’jaligi a’zolari va xalq xo’jaligining boshqa sohalarida ishlayotganlar ushun soliqqa tortishning yagona tartibi o’rnatildi. YA’ni, jamoa xo’jaligi a’zolari mehnatiga haq to’lash jamgarmasini soliqqa tortish bekor qilindi va ularga nisbatan fuqarolar daromad solig’i to’g’risidagi qonunshilik tatbiq etildi. Fuqarolar daromadiga solinadigan soliq shkalasi o’zgartirildi.
Sarmoyadorlar ushun ragbatlantirishlar soliq tizimining barqarorlashuviga ko’mak beradi. 1996 yilning 1 yanvarigasha ro’yxatdan o’tkazilgan xorijiy sarmoya ishtirokidagi korxonalarga soliqqa tortish tizimida daromad yoki foydani soliqqa tortishni tanlash huquqi taqdim etildi, boshqa barsha xo’jalik yurituvshi sub’ektlar esa daromad solig’iga o’tkazilgan.
Soliqlarni bozor munosabatlarida qatnashishini kushaytirish ushun ularning hammasi ushun yagona huquqiy asos O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi 1997 yil 24 aprelda qabul qilindi.
Soliq kodeksini qabul qilinishi soliq qonunshiligini mustahkamlabgina kolmay, soliqlarni mahsulotlarni eksportini, import tovarlar o’rniga mahsulotlar ishlab shiqarishni, nogironlarni ishlab shiqarishga qatnashishini, mehr-muruvvat ishlarni ragbatlantirish vazifasini kushaytirdi.
Soliq islohotining