O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti transport huquqi asoslari toshkent-2022 kenjayeva barno otabayevna

8.4. Charter shartnomasi 
CHARTER SHARTNOMASI (CHARTER) bo'yicha bir tomon (charter)
boshqa tomonga (charterga) yuklarni, yo'lovchilarni va bagajni tashish uchun bir
yoki bir nechta transport reyslarini to'liq yoki qisman haq evaziga taqdim etish
majburiyatini oladi.
Yaqin vaqtgacha yo'lovchi va yuklarni charter tashish faqat dengiz va havo
transportida amalga oshirilar edi. Endilikda avtomobil transportida charter
shartnomalaridan ham keng foydalanilmoqda.
Hozirgi vaqtda tartibsiz tashish (yo‘lovchilarni buyurtma bo‘yicha tashish va
yo‘lovchi taksilarida tashish) charter shartnomasi asosida amalga oshirilmoqda.
Bundan tashqari, charter shartnomasi asosida yuklarni tashishda quyidagilar
qo’llaniladi:
- ularga nisbatan inventar ob'ektlar (axlat, qor va boshqalar) harakatining
hisobi yuritilmaydi;
- yuk egasining vakili hamrohligida.
Havo transportida so'nggi paytlarda "havo taksisi" tushunchasi keng qo'llanila
boshlandi, bu odatda boshqa tijorat aviatsiyasi turlaridan tashiladigan joylar yoki
yuklar soni bilan ajralib turadi.
Dengiz transportida sayohat charter, ketma-ket reyslar uchun charter va
dengiz tonnajini shartnoma bo'yicha chartlash farqlanadi.
Charter reyslar agar tashish uchun taqdim etilgan yuk miqdori katta bo'lsa va
kema uni faqat bir necha reyslar uchun tashishi mumkin bo'lsa, amalga oshiriladi.
Bunday holda, butun yuk bitta kemada tashilishi kerak, u yukning keyingi qismini
tushirgandan so'ng, yuk tashish portiga ballastda (yuksiz) qaytib keladi va yuk
tashilguncha davom etadi.

---

---

144
Transport turidan qat'iy nazar, charter reyslari rejadan tashqari deb

tasniflanadi va yuklarni tashish uchun ham, yo'lovchilar va bagajlarni tashish
uchun ham qo'llaniladi.
Charter shartnomasi (nizom) ikki tomonlama, qoplanadigan, konsensual
shartnomadir.
Charter shartnomasining konsensual xususiyati yuk jo'natuvchining tovarni
taqdim etish va tashuvchining transport vositalarini yuklash uchun yetkazib berish
majburiyatlari alohida shartnomani tashkil etmasligini, balki nizomning mazmuni
ekanligini oldindan belgilab qo'yadi.
Tashuvchining (charterning) charter paytidagi majburiyatining predmeti bir
yoki bir nechta reyslar uchun transport vositasining sig'imini to'liq yoki qisman
ta'minlash bo'yicha harakatlardir.