O'zbekiston respublikasi

164
raqobatning rivojlanganligidan hamda monopolistik faoliyatni yo‘qligi- dan yoki kam darajada ekanligidan dalolat beradi.
Makrodarajadagi raqobatbardoshlikni baholash. Mamlakatning raqobatbardoshligi erkin va halol raqobat sharoitida mamlakatning jahon bozori talablarini qondiruvchi tovarlarni ishlab chiqarish va xizmatlar ko'rsatish qobiliyati sifatida ta’riflash mumkin. Mamlakatning raqobat­ bardoshlik ko‘rsatkichi, birinchi galda mamlakatning jahon bozoridagi mavqeini tavsiflovchi, shuningdek, tovar va tovar ishlab chiqaruv- chining hamda tarmoqning raqobatbardoshligini birlashtiruvchi umumiy ko‘rsatkich hisoblanadi.
Mezodarajadagi raqobatbardoshlikni baholash. Firmaning raqo- batbaTdoshligini baholash. Iqtisodiyotni globallashtirish va baynalmilal- lashtirish davrida uning samaradorligi va ishlab chiqarilayotgan mahsu­ lot talabgirligining yagona mezoni b o iib raqobatbardoshlik hisoblanadi. Hozirgi vaqtda "raqobatbardoshlik" tushunchasining yagona ta’rifi mavjud emas. Ushbu tushuncha talqinlarining ko‘p boiishi ehtimolini belgilab beruvchi asosiy omillar - bu iqtisodchilaming turli xil boshlan- g ‘ich pozitsiyalari hamda ishlab chiqaruvchi sifatida faqat alohida korxona, tarmoq yoki butun iqtisodiyotning ko‘rib chiqilishidir. Raqo­ batbardoshlik - nisbiy tushuncha, chunki bir turdagi bozorlarda muvaf- faqiyatli raqobatlashuvchi tovar boshqa bozorlarda umuman raqobatbar- dosh boim aydi. Bu hoi tashqi va ichki bozorlarda raqobatbardoshlikni chegaralash zaruratini keltirib chiqaradi.
Shunday qilib, raqobatbardoshlik sohasida umumiy konsepsiyani shakllantirish uchun mazkur holatning barcha tomonlarini hisobga olish lozim. Biroq qator mamlakatlar tajribasiga ko‘ra ichki bozordagi raqobat xalqaro raqobatning asosi hisoblanadi.
Raqobat munosabatlari uchta bosqichda amalga oshiriladi:

• 
  mahsulot, ishlab chiqarish va korxonaning muayyan mikro turlari;
  
• 
  mezotarmoqlar, korxonalaming tarmoq korporativ birlashmalari va gorizontal integratsiyalashgan firmalar;
  
• 
  tarmoqlararo integratsiyalashgan makroiqtisodiy majmualar.
  

Har qanday sanoat firmasi, har qanday tovar ishlab chiqaruvchi u tashkil etilgan vaqtdan boshlab va butun faoliyati davomida o‘zi uchun zarur boigan raqobatbardoshlik muammolarini hal etishiga to‘g‘ri keladi. Jahonning ko‘plab mamlakatlari iqtisodiyoti jahon xo ‘jaligi

165
aloqalariga jalb etilgan, milliy bozor va uning talablari esa jahon bozori va xalqaro raqobatbardoshlikning faol ta ’siri ostida shakllanadi.

0 ‘zi uchun yangi hisoblangan bozorga kirib borish, ishlab chiqa- rishni kengaytirish yoki uni qisqartirish, texnologik jihozlami modemi- zastiya qilish, yoxud ishlab chiqariladigan mahsulotni yangilash maqsadida investitsiyalami amalga oshirishda, albatta, ishlab chiqaruvchi yoki korxonaning raqobatbardoshligini baholash talab etiladi. Tadbir-korlik muhiti tomonidan raqobatbardoshlikning eng muhim omillari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: Ichki bozorda raqobatning jadalligi, axborot infratuzilmasining rivojlanishi, talab xususiyatlarining murakkablashuvi va ichki taklifning miqdor va sifat bo‘yicha talabga mosligi. Raqobatbardoshlik ko‘rsatkichlari va bozor institutlarini shakllantirish hamda rivojlantirish jarayonlari bo‘yicha orqada qolish 0 ‘zbekistonda ham kuzatilmoqda. Bunga barham berishda innovatsion tadbirkorlikni tashkil etish va rivojlantirishga davlat tomonidan ko‘rsatiladigan ko‘mak asosiy rolni o‘ynashi mumkin.

4.