O'zbekiston respublikasi

Narx miqdorini % o' zgaishi
105
Е _{Q Р} (1)
Agar talab miqdorining present o ‘zgarishi, narxning protsent o ‘zga- rishidan katta b o isa talab elastik bo‘ladi.


Talab miqdorini % o ’zgarishi ^ j
Narx miqdorini Voo'zgaishi

Talab elastik holatda: narxning pasayishi jam i daromadni oshishiga olib keladi, narxning oshishi esa jami daromadni pasayishiga olib keladi.

Misol: Tovar narxning 10 dan 8$ ga tushishi talabni 100 birlikdan dan 150 birlikka olib kelsin.

Yechilishi:

Talab miqdorining foiz o‘zgarishi: 50/100*100=50% 2/10*100=20% E=50/20=2,5>1
R=10*100=1000$, jam i daromad R=8* 150= 1200$, jam i daromad.

Talab noelastik bo‘lganda: agar talab miqdorining protsent o ‘zgarishi, narxning protsent o'zgarishidan kichik bo‘lsa talab noelastik deyiladi.

Talab miqdorini % o’zgarishi ^ |
Narx miqdorini % o'zgaishi

Noelastik talabda narxning o‘sishi jami daromadning ortishiga, narxning kamayishi jam i daromadning kamayishiga olib keladi.

Misol: Tovar narxi 4 $ dan 5 $ ga ortishi talab miqdorining 200dan 180 birlikka tushishiga olib kelsin.

Yechilishi:

20/200* 100=10% talabning % ozgarishi 1/4*100=25% narxning % o‘zgarishi Talab elastikligi: E=10/25=0.4<1
Jami daromad qanday o ‘zgaradi? Rl=4*200=800$ R 2=5*180=900$.


106
Agar narxning o'zgarishi talabning hech qanday o‘zgarishiga olib kelmasa, talab har qanday narxda o ‘zgarmas boiadi. Bunday holatda talab mutloq noelastik deyiladi. Yoki talab elastikligi = 0 ga teng.
Qarama-qarshi holat tasvirlangan, ya’ni kishilar arzon narxda cheksiz narsalar sotib olishadi, narxning ozgina o'zgarishi esa talabning keskin kamayishiga olib keladi. Bunday holatda talab mutloq elastik deyiladi. Talab elastikligi cheksiz. Agar tovaming bir necha bir xil narxda sotiladigan o'rinbosarlari boisa, unga boigan talab elastik b o ia ­ di. Narxning ozgina koiarilishi iste’molchilami o ‘rinbosar tovarlarga talabi ortadi Masalan: kofe uning hamma joyda (sorti) topiladi. 0 ‘rinbosarlari kam b oigan tovarlarga talab nisbatan noelastik boiadi. Uning narxi ko‘tarilsa kishilar uni olishga majbur boiishadi chunki uning o ‘mini bosadigan boshqa tovar yo‘q.
Masalan: Bug‘doyga boigan talab noelastikdir, chunki bug'doy- ning o'm ini boshqa mahsulot bosa olmaydi.
Odatiy tovarlar: Odamlarda ayrim tovarlarga - masalan ayrim alko- gol ichimliklar, tamaki, kofe, iste’mol qilish va uyali telefonlardan foydalanish odatga aylanib qoladi. Bunday holatda albatta bu tovarlarga boigan talab noelastikdir. Zaruriy tovarlar: suv, kiyim, oziq-ovqat, uy- joy va boshqalarga talab noelastik boiadi.
Hashamatli predmetlar tovarlarga talab elastik boiadi. Masalan: mashinalar, qimmat baho buyumlar. Daromad bo'yicha talab egiluv- chanligi ham mavjud. Daromad ko'payishi bilan tovar va xizmatlarga boigan talab ham oshib boradi, daromad talabga ta’sir etadi. Iste’molchi daromadning 1 foizga o'zgarishi talabning necha foizga o'zgarishini ifodalovchi ko‘rsatkich talabning daromad bo‘yicha egiluvchanligi ko'rsatkichi deyiladi.
Uni aniqlash uchun daromad bo'yicha talab egiluvchanligi ko'rsat- kichidan foydalaniladi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:

Et =AQ / AD (2)

(2) formulada Et - talabning egiluvchanligi; AQ - talab miqdori- ning foizli o'zgarishi; AD - daromadning foizli o'zgarishini bildiradi.

Taklif hajmiga ta’sir qiluvchi boshqa omillar o'zgarmay qolgan sha- roitda narxning bir foizga o'zgarishi taklifning necha foizga o'zga­ rishini ifodalovchi ko'rsatkich taklifning narx bo‘yicha egiluvchanligi