O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti
O`spirinlarni o`zo`ziga baho berishi "ideal men pozitsiyasida
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O`spirinlarni o`zo`ziga baho berishi "ideal men pozitsiyasida: O`z o`zini yuqori baholovchi talabadarda shaxslararo munosabatlarga kirishish xususiyat 26%ga hukmron liderlik oktantasi dominantlik qiladi. Ularda o`ziga bo`lgan ishonch, yaxshi maslahatchilik, yetakchi va tashkilotchilik malakasi kuzatiladi. Ba`zi birlarida tanqidga toqatsizlik, o`z imkoniyatlarini ortiqcha baholash, fikrlarida diktavat uslubi, boshqalarga buyruq berishga imperativ extiyoj despotizm qirralari ham kuzatiladi. 2-darajali bo`lib esa 26% ga mustaqil ustuvorlik oktantasi egallaydi. Bundan kelib chiqib shuni aytish mumkinki, shaxslararo munosabatlarda mustaqil, raqobatchilik xususiyatlariga egalar, o`zini yuqori baholovchi ba`zi 13%ga to`gri tajavvuzkorlik oktantasi xususiyatlari bo`lmish, samimiylik, erkiniik, to`g`rilik, maqsadga erishish yo`lida qat`iylik va haddan ziyod qaysarliklar ham, hamkorlik konvensiallik oktantasi xususiyatlari, guruh bilan yaqin hamkorlik, atrofdagilar bilan do`stona munosabatlarga intilish ham, masuliyatli bag`rikenglik oktantasi xususiyatlari atrofdagilarga yordam berishga tayyorlik mas`uliyat hislari kabilar ham rivojlangan.O`z o`zini adekvat baholovchi o`spirinlarda 40 %ga hamkorlik konvensiallik oktantasi dominantlik qiladi. Ular referent guruh bilan yaqin 60 hamkorlik, atrofdagilar bilan do`stona munosabatlarga intiladilar. Masuliyatli bag`ri kenglik oktantasiga tegishli atrofdagilarga yordam berishga tayyorlik- mas`uliyat hissi ham rivojlangan. O`z o`zini past baholovchi o`spirinlarda to`g`ri tajavvuzkorlik va bog`liqlik bo`ysunuvchanlik oktantlari birgalikda dominantlik qiladi. Ularda haddan ziyod qaysarlik, do`stona emaslik, o`zini tuta bilmaslik va jahli tezlik, xususiyatlari kuzatiladi. Ularda atrofdagilarning yordami va ishonchiga, ularning etiboriga extiyoji juda kuchli. Lekin o`zini yuqori, adekvat va past baholovchi o`spirinlarning barchasida "ideal men``pozitsiyasidan - Hukmron liderlik oktanti. -Mustaqil ustuvorlik oktanti dominantlik qiladi. O`zini adekvat baholovchi o`spirinlarda masuliyatli bag`ri kenglik oktanti xususiyatlariga intilish kuzatiladi. Natijalardan kelib chiqqan holda quyidagi tavsiyalarni berish mumkin. Guruh rahbari guruhga ijtimoiy ijodiylikni taminlashi zarur.O`quvchilarni o`z o`zini adekvat baholashga undashi zarur. Har bir o`quvchidagi individual xususiyatlarni hisobga olishi lozim. Jamoadagi alohida ajralib turuvchi, turli harakterli o`quvchilarni aniqlab, ular bilan doimiy muloqatda bo`lish, ularni o`rganish, zarur bo`lsa psixologik maslahat, korreksiya ishlarini olib borish. Ota onalar bilan o`quvchilar ta`lim tarbiyasida uzviy hamkorlik qilish tavsiya etiladi. 1. Hukmron – liderlik. Me’yorda ifodalangan ballarda (8 gacha) o’ziga ishonch, yaxshi maslahatchi, yetakchi вa tashkilotchi bo’la olish malakasi, rahbarlik sifatlarini aniqlaydi. Yuqori ko’rsatkichlarda tanqidga toqatsizlik, o’z imkoniyatlarini ortiqcha baholash (12 ball), fikrlarning diktaat uslubi, boshqalarga buyruq berishga imperatiв ehtiyoj, despotizm qirralarini (12 balldan yuqori) ifoda etadi. 2. Mustaqil – ustuвorlik. SHaxslararo munosabatlarning ishonchli, mustaqil, raqobatchilik uslubidan (8 ball atrofida) o’zboshimcha, narsistik, atrofdagilardan 61 ustunlik hissi ifodalangan, ko’pchilik fikridan farqli o’z fikriga egalik tendensiyasi вa guruhda ajratilgan pozisiyaga egalik uslubigacha (12-16 ball) ifoda etadi. 3. To’g’ri – tajoвuzkor. Ko’rsatkichlar ifodalanganlik darajasiga ko’ra bu oktant samimiylik, erkinlik, to’g’rilik, maqsadga erishish yo’lida qat’iylik (me’yorlangan ballarda) yoki haddan ziyod qaysarlik, do’stona emaslik, o’zini tuta bilmaslik вa jahli tezlikni (yuqori ballar) ifoda etadi. 4. Ishonchsizlik – skeptiklik. Fikrlar вa xatti-harakatlar bazasi realistikligi, skeptisizm вa nokonformlik (8 ballgacha) o’ta xafa bo’luвchan вa atrofdagilarga ishonchsiz munosabat moduliga, kritisizmga moyillik, atrofdagilar bilan munosabatlardan norozilik вa shubhalikka o’tadi. 5. Itoatkor – tortinchoqlik. SHaxslararo munosabatlarning kamtarlik, tortinchoqlik (3-4), o’zgalar mas’uliyatini o’z zimmasiga olish (8ballgacha), 12dan yuqori ballarda to’la itoatkorlik, oshirilgan aybdorlik tuyg’usi, o’z-o’zini kamsitishni aks ettiradi. 6. Bog’liqlik – bo’ysunuвchanlik. O’rtacha (3-4) ballarda – atrofdagilarning yordami вa ishonchiga, ularning e’tiboriga ehtiyoj, yuqori ko’rsatkichlarda - o’ta konformlik, boshqalar fikriga to’la bog’liqlik. 7. Hamkorlik – konвensiallik. Referent guruh bilan yaqin hamkorlik, atrofdagilar bilan do’stona munosabatlarga intiluвchi shaxslarga xos bo’lgan shaxslararo munosabatlar uslubini ifodalaydi. SHaxslararo munosabatlarning bu uslubi namoyon bo’lishida ortiqcha kompromis xulq atrofdagilarga nisbatan do’stonaligini to’kib – sochishda, o’zini tuta olmaslik, o’zining ko’pchilik manfaatlariga daxldor ekanini ta’kidlashga intilishda ko’zga tashlanadi. 8. Mas’uliyatli – bag’ri kenglik. Atrofdagilarga yordam berishga tayyorlik, mas’uliyat hissi riвojlanganligida namoyon bo’ladi. YUqori ballar ko’ngli bo’shlik, ustanoвkalarning o’ta majburiyligi, ta’kidlangan altruizmni bildiradi. 62 XULOSA VA TAVSIYALAR Tadqiqotimiz mobaynida “O’spirinlarni o’z o’zini namoyon qilishi o’z o’ziga. bahosi va shaxslararo munosabatibilan bo’g’liq bo’Jishi mumkin” degan ilmiy faraz ilgari surilgan.edi: Tadqiqot farazihi isbotiash maqsadida , tadqiqot obyekti sifatida ilk o-spirinlik ypshidagi talabaiar tanlandi. Tadqiqotimiz davomida Dembo Rubinshteynning “O’z o’zini baholash” hamda T.Liri-Sobchikning “Shaxslar munosabatlar tashxisi” metodikalaridan faydalangan holda talabaiarda o’z o’zini baholash hamda shaxslararo munosabatlari o’rgandik. O’tkazilgan ikkala metodikaninnatijalarini umumlashtirib xulosa chiqaradigan bo’lsak: - O’z o’zini yuqori baholovchi talabaiarda shaxslararo munosabatlarga kirishish hususiyati 26%ga hukmron liderlik oktantasi dominantlik qiladi. Ularda o’ziga bo’lgan ishonch, yaxshi maslahatchilik ,yetakchi va tashkilotchilik malakasi kuzatiladi. Ba’zi birlarida tanqidga toqatsizlik, o’z imkoniyatlarini ortiqcha baholash , fikrlarida diktaat uslubi .boshqalarga buyruq berishga imperativ extiyoj despotizm qirralari ham kuzatiladi. 2- darajaii bo’lib esa 26%ga mustaqii ustuvorlik oktantasi egallaydi. Bundan kelib chiqib shuni aytish mumkinki, shaxslararo munosabatlarda mustaqii, raqobatchiiik hususiyatlariga egalar.o’zini yuqori baholovchi ba’zi 13%ga to’gri tajavvuzkorlik oktantasi hususiyatlari bo’lmish, samimiylik, erkiniik, to’g’rilik, maqsadga erishish yo’lida qat’iylik va haddan ziyod qaysarliklar ham;hamkorlik konvensiallik oktantasi hususiyatlari, guruh bilan yaqin hamkorlik, atrofdagilar bilan do’stona munosabatlarga intilish ham; masuliyatli bag’rikenglik oktantasi hususiyatlari atrofdagilarga yordam berishga tayyorlik mas’uliyat hislari kabilar ham rivojlangan. - O’z o’zini adekvat baholovchi o’spirinlarda 40 % ga hamkorlik konvensiallik oktantasi dominantlik qiladi. Ular referent guruh bilan yaqin hamkorlik, atrofdagilar bilan do’stona. munosabatlarga intiladilar. Masuliyatli bag’ri kenglik oktantasiga tegishli atrofdagilarga yordam berishga tayyorlik- mas’uliyat hissi ham rivojlangan. 63 - O’z o’zini past baholovchi o’spirinlarda to’g’ri tajavvuzkorlik va bog’ljqlik bo ’ysunuvchanlik oktantlari birgalikda dominantlik qiladi. Ularda haddan ziyod qaysarlik, do’stona emaslik, o’zini tuta bilmaslik vajahli tezlik, . hususiyatlari' kuzatiladi, UJarda atrofdagilarning yordami va ishonchiga,uiarning etiboriga extiyoji juda kuchli. Lekin o’zini yuqori, adekvat va past baholovchi o’spirinJarning barchasida "ideal men’’pozitsiyasidan hukmron liderlik oktanti. -Mustaqii ustuvorlik oktanti dominantlik qiladi. O’zini adekvat baholovchi o’spirinlarda masuliyatli bag’ri kenglik oktanti hususiyatlariga intilish kuzatiladi. Natijalardan kelib chiqqan holda quyidagi tavsiyalarni berish mumkin. Guruh rahbariguruhgagi ijtimoiy ijodiylikni taminlashizarur.O’quvchilarni o’z o’zini adekvat baholashga undashi zarur. Har bir o’quvchidagi individual hususiyatlarni hisobga olishi lozim. Jamoadagi alohida ajralib turuvchi, turli harakterli o’quvchilarni aniqlab, ular bilan doimiy muloqatda bo’lish, ularni o’rganish, zarur bo’lsa psixologik maslahat, korreksiya ishlarini olib borish. Ota onalar bilan o’quvchilar ta’lim tarbiyasida uzviy hamkorlik qilish tavsiya etiladi. |