O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pеdagogika instituti

1-Mavzu: 
IJTIMOIY PЕDAGOGIKA VA PЕDAGOGIK SOTSIOLOGIYAGA 
EXTIYOJ 
VA 
ZAMONAVIY 
JAMIYAT 
RIVOJINING 
ZARURIY 
SHARTLARI. O`ZBЕKISTONDA IJTIMOIY PЕDAGOGIKA FANI 
PAYDO BO`LISHINING SHART-SHAROITLARI. 
 
REJA: 
1.
Rеspublikamizda amalga oshirilgan islohotlar va ularning ijtimoiy 
hayotga ta'siri. 
2.
Hozirgi vaqtda ijtimoiy pеdagogika faniga zaruriyat va uning ahamiyati. 
Rahmdillik va xayr-sahovat ijtimoiy-pеdagogik faoliyatning madaniy-
tarixiy an'anasi sifatida.
3.
Ijtimoiy pedagogikaning maqsadi, vazifalari, ob'ekti va predmeti. 
4.
Ijtimoiy pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasi.
Tayanch tushunchalar
: ijtimoiy pedagogika, pedagogik sotsiologiya, 
jamiyat, sotsium, shaxs, jtimoiy pеdagogikaga extiyoj, O`zbеkistonda ijtimoiy 
pеdagogika fani paydo bo`lishining shart-sharoitlari, amaliy ijtimoiy faoliyat. 
Rеspublikamizda amalga oshirilgan islohotlar va ularning ijtimoiy 
hayotga ta'siri. 
Ijtimoiy pedagogika–garchi u avvaldan yurtimizda pedagogik bilim sohasi va 
fan sifatida mavjud bo’lgan bo’lsa ham, O’zbekiston uchun yangi xodisa va 
tushunchadir. Uning mustaqil fanga aylanganligi va amaliy tajribalari 
tizimlashtirilmaganligining sabablari O’zbekiston tarixiy rivojlanishining 
murakkabliklari va qarama-qarshiliklari bilan izohlanadi. Ijtimoiy pedagogikaga 
salbiy ta’sir ko’rsatgan hodisalarga XX asrning 30 yillarida boshlangan ijtimoiy 
tarbiyaning diskreditatsiyalashuvi milliy olimlar va pedagoglarni xorij tajribasi va 
chet ellik hamkasblaridan ajratgan “temir parda”ning tushirilishi, umuminsoniy 
qadriyatlarni sinfiy qadriyatlarga almashtirilishi, ijtimoiy muammolar haqida jim 
turish siyosati, rahmdillik, mehr-muruvvat an’analarining yo’q qilinishi kiradi. 
Yurtimizning iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy, ijtimoiy hayotida islohotlar izchil 
amalga oshirilmoqda. 
Mamlakat taraqqiyotining asosini tashkil etuvchi ushbu sohalarda amalga 
oshirilayotgan islohotlar, asosan insonga, uning manfaatlariga qaratilgandir. Buni 
biz Yurtboshimizning “Islohot-islohot uchun emas, balki islohot inson uchun, 
mamlakat 
aholisining 
farovonligi 
va 
turmush 
darajasini 
ko`tarishga 
qaratilganligidadir” - degan fikrlaridan ham ko`rishimiz mumkin. 
Hayot, bozor iqtisodiyotiga o`tish, isloqotlar jarayonida ya'ni jamiyat 
a'zolarining, fuqarolarning ongida qanday o`zgarishlar ro`y bermoqda, fuqarolik 
jamiyati qayotini farovon barpo etishni kim qanchalik anglab yetmoqda. Bu yo`lda 
o`z yo`lini topayaptilaru, kimlar adashmoqda, jamiyat insonlarga qanchalik va 

---

137 
qanday ta'sir o`tkazmoqda hamda qolaversa, insonlar jamiyatga qanday ta'sir 
ko`rsatmoqda. 
Muhtojlarga ijtimoiy-pedagogik yordamni amalga oshirish, jamiyatda 
insoniylik, fuqarolarning haq-huquqlarini amalga oshirishga asoslangan yangi 
demokratik qadriyatlar paydo bo’lgani bilan ham izohlanadi. Bu masalaning 
ahamiyatliligi davlatimizning boshqaruv tizimlari tomonidan mustaqillikning ilk 
kunlaridanoq anglangan. Quyidagilar bundan dalolat beradi: 
1)
kuchli ijtimoiy siyosatni respublika taraqqiyotining ustuvor yo’nalishi 
sifatida e’lon qilinishi; 
2)
aholining kam ta’minlangan qatlamlarini himoya qilish yuzasidan bir 
qator qonun va farmonlarning qabul qilinishi; 
3)
sobiq ijtimoiy himoya muassasalarining moddiy texnik bazasining 
yaxshilanishi va yangilarining ta’sis etilishi; 
4)
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” ning har tomonlama barkamol shaxsni 
shakllantirishga qaratilgan ijtimoiy pedagogik choralari majmuasi sifatida joriy 
qilinishi. 
O’zbekiston fuqarolari hayotida ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash masalasi 
prezident I.Karimov asarlari va chiqishlarida ham muhim o’rin tutmoqda. Ularda 
insoniylik, mehribonlik o’zbek xalqining ajralmas xususiyati ekanligi ta’kidlanadi 
va ijtimoiy xarakterdagi ko’pgina muammolar- sog’liqni saqlashni, maktab va 
shifoxonalarning 
moddiy-texnik 
bazasini 
yaxshilash, 
yashash 
va 
sport 
majmualarini qurish, ko’p bolali oilalarga yordam berish muhokama qilinadi. 
Yurtimiz mustaqillikka erishgach, o`zining mustaqil taraqqiyot yo`lini 
belgilab oldi. Bu yo`l jamiyatimizning kelajagini o`z qo`llariga oluvchi - yoshlarga 
beriladigan ta'lim-tarbiya asosida belgilandi. Shu nuqtai nazardan 1997 yili 29 
avgustda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va “Ta'lim to`g`risida”gi qonun qabul 
qilinib, unda kadrlar tayyorlashning milliy modeli yaratildi. Mazkur modelda 
ShAXS bosh va markaziy o`rinni egallab, modelning qolgan qismlari shaxs 
manfaatlari uchun xizmat qiladi. Ayniqsa uzluksiz ta'lim tizimi individ dunyoga 
kelgandan boshlab to maktabdan tashqari ta'lim muassasalaridagi “masofani” 
qamrab oladi. 
Ta'lim-tarbiya muassalari o`z vazifalarini amalga oshiraverishi mumkin, 
ammo hayot qarama-qarshilik va ziddiyatlardan iborat. Yoshlar, qolaversa 
jamiyatning barcha a'zolari ushbu ziddiyatlarni yengib, ulardan to`g`ri xulosa 
chiqara oladilarmi! Demak, ta'lim-tarbiya muassasalaridan tashqari tarbiyaviy 
ta'sirlar, ya'ni kundalikli ijtimoiy voqeliklarning shaxsga ko`rsatayotgan ta'siri, 
ularni ijtimoiy pedagogik, ilmiy, nazariy va amaliy o`rganish, pedagogikada shu 
kunga qadar yetarlicha e'tibor berilmagan ijtimoiy pedagogikaga zaruratni vujudga 
keltirmoqda. Kursning nomidan ham ko`rinib turganidek, ijtimoiy qayotning turli 
jabqalari shaxsga, ayniqsa yoshlarga, albatta o`z ta'sirini ko`rsatadi. Bunga misol 
tariqasida quyidagilarni misol tariqasida keltirishimiz mumkin: 
Ommaviy axborot vositalari
Iqtisodiyot 
Ko`cha-kuy, mahalladagi voqe'liklar 

---

138 
Ota-ona, yoshi kichik va kattalar orasidagi munosbatlar