O’zbekiston respublikasisog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tayanch iboralar asosida viz ual ma‟lumotlar 4-ilova PSIXIKANING NAMOYON BO‟LISH SHAKLLARI PSIXIK JARAYO NLAR PSIXOL OGIK HOLATL AR SHAXS XUSUSI YATLARI BILISH JARAYO NI HISSIY- IRODAVI Y INDIVID UALLIK sezgi idrok yo‟nalishl ar tempera ment xarakter qobiliyatl ar iqtidor aqliy salohiyat xulq motivatsi yasi ish uslubi xotira tafakkur xayol nutq diqqat mas‟uliya t emotsiyal ar e‟tiqodlilik bardamlik tetiklik apatiya qiziquvch anlik hayratlani sh ishonchlili k ijodiy ruhlanish Psixika – yuksak darajada tashkil topgan materiya, miyaning funksiyasi. Uning mohiyati tuyg‘ular, idrok, tasavvur, fikrlar, iroda va bosh qalar ko‘rinishida aks ettirishdan iborat. Psixik jarayonlar – u yoki bu psixik maxsult va natijalarni (psixik obrazlar, holatlar, tushunchalar, hissiyot va h.k.) hosil qiluvchi, shakllantiruvchi va rivojlantiruvchi jarayon. Psixologiya – odamning obyektiv borliqni sezgi, idrok, tafakkur, tuyg‘u -hissiyot va boshqa psixik holatlar orqali aks ettirish jarayonini o‘rganadigan fan. Psixik holatlar – psixik hayot shakllari, diqqat, hissiyot, iroda jarayonlariga aytiladi. P.H. (xushchaqchaqlik, ruhlanish, siqilis h, ziyraklik, qat‘iylik, tirishoqlik v.b.) shaxslarda ma‘lum darajada barqaror bo‘lib, ularning muayyan xususiyatiga ham aylanib qoladi. 34 Psixologiyaning asosiy sohalari 5-ilova ilova Psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi 7-ilova AQSh va RFdagi mavjud ba‟zi psixologik tarmoqlar klassifikatsiyasi AQSh RF Iste ‟ molchilar psixologiyasi bo ‟ yicha mutaxassis Tovarlarning emotsional jihatdan is- te ‟ molbopligini baholaydi, marketing, reklama va mollarning tovar qiyofa-siga oid muammolarni o ‟ rganadi Menejment sohasidagi psixolog Maxsus maslahatlar, menejerlarni o ‟ qitish va tayyorlash bo ‟ yicha tre-ning-seminarlar tashkil etish, tash-kilotlarda axborotlar almashinuvining psixologik tomonlarini o ‟ rganadi Klinik psixolog Psixologiya o‟qituvchisi Yosh psixologiya Ijtimoiy psixologiya Psixofiziologiya Zoopsixologiya Umumiy psixologiya Bilish jarayonlari va holatlar psixologiyasi Shaxs psixologiyasi Individual farqlar psixologiyasi Pedagogik psixologiya Tibbiyot psixologiyasi Harbiy psixologiya Psixologik tadqiqotlarning maxsus sohalari Boshqaruv psixologiyasi Muhandislik psixologiyasi Mehnat psixologiyasi Siyosiy psixologiya Huquq psixologiyasi Iqtisodiy psixologiya 35 Terapiya va bemorlarning hissiy emotsional kechinmalari masalalarini o‟rganadi Psixologiyaning turli aspektlariga oid ma‟ruzalar o‟qiydi Maslahatchi-psixolog Shaxsiy muammolarni hal qilish yu- zasidan tavsiyalar berib, testlar o‟t -kazadi Siyosiy-psixolog Siyosiy tuzilmalar a‟zolariga psixolo -gik maslahatlar berish, siyosiy das-turlarni ishlab chiqishda ishtirok etadi Ishlab chiqarish va sanoat psixologi Ishlab chiqarish sharoitlarini tako- millashtirish hamda xodimlarni tan- la sh masalalarini o‟rganadi Trener-psixolog Muloqot malakalari oshirish, shaxs-ning o‟z imkoniyatlarini tako millash-tirish bo‟yicha treninglar o‟tkazadi Muhandis-psixolog Odam- texnika tizimidagi o‟zaro mu - nosabatlar xususida bilimlarga ega bo‟lib, texnik moslamalarni ishlab chiqishda ishtirok etadi Muhandis-psixolog Odam va texnika o‟zaro munosabat - lariga oid psixologik muammolar bi-lan shug‟ullanadi Madaniyat masalalari bo‟yicha psixolog Turli madaniy muhit sharoitidagi odamlar ijtimoiy xulqini solishtirma tahlili bilan shug‟ullanadi Tibbiyotchi psixolog Tibbiy maskanlarda psixologik profi- laktika va psixogigiyena masalalari bilan shug‟ullanib, bemorlarning psi -xologik xususiyatlarini o‟rganadi Salomatlik psixologiyasi bo‟yicha mutaxassis Odamlarni sog‟lom turmush tarziga o‟rgatish va turli kasalliklarni oldini olishga o‟rgatadi Maktab psixologi Maktabdagi o‟ quv jarayoniga oid mu- ammolar bilan shug‟ullanib, o‟quv -chilar, ota- onalar va o‟qituvchilarga psixologi maslahatlar beradi PSIX OLO GIYA IJTIM OIY GUM ANIT AR TABII Y, ANIQ VA TEXN IKA IQTIS ODIY OT tarix, arxeol ogiya falsaf a iqtiso diyot nazari yasi menej ment marke ting kibern itika model lashtir ish sotsio logiya mada niyats hu- noslik tilshu noslik (lingvi stika) pedag ogika huquq shuno slik anato miya biolog iya fiziolo giya tibbiy ot oliy mate matik a statist ika ehtim ollar nazari yasi ergon omika ma‟na viyat dinsh unosli k akme ologiy a inform atika 36 Taraqqiyot psixologiya bo‟yicha mutaxassis Inson tug‟ilishidan to qarigunicha bo‟lgan taraqqiyot davrining psixolo-giyasini o‟rganad i Reklama sohasidagi psixolog Reklama mahsulotlari tayyorlovchi-larga maslahatlar beradi Ijtimoiy psixolog Shaxsning ustanovkalari, dunyoqa-rashi va biddiyatlarini, ijtimoiy gu-ruhlararo munosabatlarni, liderlik masalalarini o‟rganadi Huquqshunos psixolog Sud-psixologik ekspertizalar jarayo-nida qatnashadi, huquqshunoslikka oid jarayonlarning psixologik ta‟ -minoti bilan shug‟ullanadi Psixometriya bo‟yicha mutaxassis Testlar, so‟rovnomalar va boshqa psi - xologik tekshiruv vositalarini stan- dartlashtirish, ishlab chiqish, ma‟ - lumotlarni statistik tahlil qilish hamda test natijalarini qayta ishlash bilan shug‟ullanadi Bolalar psixologi Bola taraqqiyoti masalalari bilan shu- g‟ullanib, ota -onalarga maslahatlar beradi va bolalarni maktabga tayyorlaydi Maktab psixologi Muvaffiqiyatli o‟qishga xalaqit beruvchi omillarni diagnostika qiladi Zoopsixolog Oliy toifali hayvonlar xulq-atvorini o‟rganadi Psixofiziolog Inson xulqining biologik asoslarini o‟rganadi Ijtimoiy psixolog Kichik guruhlar va jamoalar rivojla-nishi va psixologiyasini o‟rganadi Qiyosiy psixologiya Turli toifadagi hayvonlar xulqini qiyosiy tarzda laboratoriya sharoitida o‟rganadi, odam va hayvon xulqiga oid umumiyliklarni asoslaydi Psixofiziolog Insondagi psixologik va fiziologik jarayonlarning xusu siyatlarini o‟rganadi Eko-psixolog Inson ehtiyojlariga mos tarzda turar-joylar va binolarni loyihalashtirishga yordam beradi Salomatlik psixologiyasi bo‟yicha mutaxassis Psixogigiyena va psixoprofilaktika, turmush darajasining infratuzilmasini oshirish m asalalari bilan shug‟ullanadi 8-ilova umumiy psixologiya – psixologiyaning barcha masalalarining o‘ziga xos jihatlarini o‘rganadigan maxsus sohasi; 37 9-ilova Psixologiya fanining asosiy metodlari injenerlik psixologiyasi – avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemalari operatorning faoliyatini, odam- texnika o‘rtasida funksiyalarni taqsimlash va muvofiqlashtirishning xususiyatlarini o‘rganadi; iqtisodiy psixologiya – turli vaziyatlarda ishlab chiqarish munosabatlariga kirishish orqali xo‘jalik yuritishni maqsad qilgan shaxslar, yaxlit guruh, jamoalarning iqtisodiy tafakkuri hamda iqtisodiy xulq-atvoriga aloqador umumiy qonuniyatlar va xatti-harakat mexanizmlarini, ishlab chiqarish munosabatlarining ha r bir xo‘jalik subyekti ongida aks etishini o‘rganadi. tibbiyot psixologiyasi – shifokor faoliyati psixologiyasini, bemor xulq- atvorining psixologik jihatlarini o‘rganadi; savdo psixologiyasi – jamiyatda tijoratning psixologik sharoitlari, ehtiyojning individual, yoshga oid, jinsga oid xususiyatlarini, xaridorga xizmat ko‘rsatishning psixolog ik omillarini aniqlaydi, modalar psixologiyasi kabi masalalarini ko‘radi; harbiy psixologiya – kishining harbiy harakatlar sharoitida namoyon bo‘ladigan xulq -atvorini, boshliqlar bilan ijro etuvchilar o‘rtasidagi munosabatlarning psixologik jihatlarini o‘rganadi; yuridik psixologiya – huquq sistemasining amal qilishi bilan bog‘liq masalalarning psixologik asoslarini o‘rganadi; mehnat psixologiyasi – kishi mehnat faoliyati psixologik xususiyatlarini, mehnatni ilmiy asosda tashkil etishning psixologik j ihatlarini o‘rganadi; ijtimoiy psixologiya – odamlarning jamiyatdagi birgalikdagi ish faoliy atlari natijasida ularda hosil bo‘ladigan tasavvurlar, fikrlar, e‘tiqodlar, hissiy kechinmalar va xulq -atvorlarini o‘rganadi; umr davrlari psixologiyasi – turli yoshdagi odamlarning tug‘ilgandan to umrining oxirigacha psixik rivojlanish jarayonini, shaxsning shakllanishi va o‘zaro munosabatlari qonuniyatlarini o‘rganadi; pedagogik psixologiya – kishiga ta‘lim va tarbiya berishni psixologik qonuniyatlarini o‘rganishni o‘z predmeti deb biladi; 38 1.2. Amaliy mashgulotni olib borish texnologiyasi O’quv soati: 2- soat Talabalar soni: O’quv mashg’ulotining shakli Bilimlarni mustahkamlash va chuqurlashtirish qaratilgan mashg‟ulot Mavzu rejasi 1. Psixologiya fanining predmeti, maqsad va vazifalari 2 . Psixika haqida tushuncha va uning namoyon bo‟lish shakllari 3. Psixologiyaning fanlar tizimida tutgan o‘rni 4.Psixologiyaning tarmoqlari. 5. Psixologiya fanining metodlari. Mashg’ulotning maqsadi : Talabalarda psixologiya fanining yangi davrga xos yondashuvlari, boshqa fanlar bilan aloqasi, psixologik tarmoqlar klassifikatsiyasi haqida nazariy bolimlarni berish, psixologiyaning asosiy metodlaridan foqdalanish va qo ‘llash bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish. Yangi davr va psixologiya nima? – degan savolga javob berish; Psixologiya sohasida XX asrda erishilgan yutuqlar. Fanda yuzaga kelgan yangi yo‘nalishlar va yangicha yondashuvlar. Sinergetik yondashuv. Akmeologik yondashuv to‘g‘risida boshlang‘ich ma‘lumotga ega bo‘ladi; Psixologiya fanining dolzarbligi predmeti va vazifalarini tushuntirish; Umumiy psixologiya predmeti va vazifalarini, Globalizatsiya sharoitida psixologiya o‘rganadigan muammolarning dolz arbligi. Insonni o‘rganishning ahamiyatini tushunib oladi; Psixologiyaning tarmoqlari Psixologiyaning tarmoqlari asosiy masalalari ASOSIY METODLA R KUZATIS H SO‟ROQ TESTLAR EKSPERI MENT MODELLA SH-TIRISH tashqi (ob‟ektiv kuzatish) ichki (sub‟ektiv, o‟z - o‟zini tuzatish erkin kuzatuv guruh ichida kuzatish guruh tashqarisid a kuzatish matematik modellasht irish mantiqiy modellasht irish texnik modellasht irish kibernitik modellasht irish tabiiy eksperime nt laboratoriy a eksperime nti og‟zaki so‟roq yozma so‟roq erkin so‟roq (suhbat) standartlas htiril-gan so‟roq test – so‟rov test – topshiriq proyekti v test sotsiom etrik test 39 asosiy masalalari mohiyatini ochib berish; mohiyatini anglab yetadi; Amaliy psixologiya va uning sohalari xususida ma‘lumot berish; Amaliy psixologiya va uning sohalari xususidagi ma‘lumotlarga ega bo‘ladi; Psixologiya fanining metodlari faoliyatdagi maxsus soha sifatida ekanligini tanishtirish; Psixologiya fanining asosiy metodlari. Kuzatish metodi va uning qisqacha tasnifi. So‘rov metodi va uning klassifikatsiyasi. Psixologik testlar va ularning turlari. Psixologik eksperiment va uni tashkil etish. Modellashtirishlarning psixologiyalashtirilishi ni o‘rganib oladi; Ta’lim metodlari Amaliyot, tezkor so‘rov, test. Ta’lim vosi talari Ma‘ruza matni, format qog‘ozlari, markerlar, skotch, o‘quv tarqatrma materiallari Ta’lim shakllari Jamoaviy, juftliklarda va guruhlarda ishlash. O’qitish shart -sharoiti Texnik vositalardan foydalanish va guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditori ya Monitoring va baholash Nazorat savollari, savol-javob, reyting tizimi asosida baholash. Amaliy mashg‟ulotning texnologik xaritasi Faoliyat bosqichlari Faoliyatning mazmuni O’qituvchining talabaning I. Kirish bosqichi (10 daqiqa) 1.1.Mavzuning nomi, maqsadi, kutilajak natijalarini eslatadi, ularning ahamiyatliligi va dolzarbligini asoslaydi. 1.2.Seminar mashg‘ulotning o‘tkazilish shaklini va tartibini tushuntiradi. 1.3.Guruhlar faoliyatini baholash mezonlarini e‘lon qiladi. 1.4.Mashg‘ulot so‘ngida test o‘tkazilishini uqtiradi. Tinglaydilar. II. Asosiy bosqich (60 daqiqa) 2.1.Talabalar bilimini faollashtirish maqsadida tezkor- so‘rov texnikasini qo‘llab, quyidagi savollarni beradi: -Umumiy psixologiya va uning boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi ni bilasizmi? -Umumiy psixologiya faniga hissa qo‘shgan olimlar haqida ma‘lumotga egamisiz?. -Umumiy psixologiya fanining rivojlanish bosqichlari nechta? - Amaliy psixologiyaning qo‘llanilish sohalari haqida qanday yangiliklarni bilasiz? Berilgan javoblarni tahlil qiladi, kamchiliklarini to‘ldiradi, xatolarini tuzatadi. 2.2.Talabalarni ixtiyoriy ravishda uchta kichik guruhga bo‘ladi va hamkorlikda topshiriq bajarishlarini uqtiradi. Tinglaydilar. Savollarga javob beradilar. Guruhlarga bo‘linadi. Berilgan topshiriqlarni avval juftliklarda, so‘ngra guruhlarda muhokama qiladi, fikralar bildiradi, optimal variantini tanlab jadvalni to‘ldiradi. Tayyor javobni format qog‘ oziga tushirib, taqdimotga tayyorlaydi. 40 2.3.Mustaqil ravishda bajarish uchun ―ish o‘yini‖ sxemasini tarqatadi. (6 -ilova). Guruhlarda faoliyatni tashkil qiladi, talabalarni kuzatadi, yo‘naltiradi, maslahatlar beradi. 2.4.Taqdimot boshlanishini e‘lon qiladi. Yo‘naltiruvchi, maslahatchi sifatida ishtirok etadi.Javoblarni aniqlashtiradi, to‘ldiradi, izoh beradi va tuzatishlar kiritadi. Guruhdan bittadan ishtirokchi chiqib tayyor ishlarini taqdimotini qiladi, javoblarini izohlab, asoslaydi. III. Yakuniy bosqich (10 minut) 3.1.Mavzuni umumlashtiradi, umumiy xulosalar qiladi, yakun yasaydi. Talabalar diqqatini mavzuning asosiy tomonlariga qaratadi. 3.2.Amalga oshirilgan faoliyatning kelajakda kasbiy faoliyatlari uchun zarurligini qayd qiladi. 3.3.Test varaqlarini tarqatib, javob berishlarini so‘raydi. 3.3.Mustaqil ishlashlari uchun vazifa beradi: (1) nazorat savollariga og‘zaki javob berish; (2) Savollar asosida BBB jadvalini to‘ldirib kelish. Tinglaydilar. Vazifani yozib oladilar. |