O`zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw wa`zirligi a`jiniyaz atindag`i no`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti «Pedagogika» fakul`teti

Real du`n`yanin` sa`wleleniwi sipatinda, tek g`ana adamg`a ta`n bolg`an ha`m onda ja`ma`a`tlik 

miynet protsessinde rawajlanatug`in psixikanin` en` joqarg`i formasi-sana dep ataladi. Adam sanasinin`
haywanatlar psixikasinan en` a`hmiyetli ayirmashilig`i sonda an`-sezimnin` de, yag`niy tek sirtqi du`n`yani 
emes, al o`zin-o`zi, o`zinin` tipik ha`m jeke o`zgesheliklerin bilip aliw uqibinin` da bar ekenliginde boladi. Bul
o`zin-o`zi jetilistiriw, o`zin-o`zi baqlaw ha`m o`zin-o`zi ta`rbiyalaw mu`mkinshiligin aship beredi. 
Solay etip, sanani so`ylewdin`, tildin` ja`rdemin menen haqiyqatliqtin` ob`ektlerin sa`wlelendiriwdin` 

joqari formasi dep belgilewge boladi.
Sanasizliq. Sanasizliq minez-quliqtin` retlesiwine ta`sir etiwshi, sananin` tikkeley qatnasiwi menen
o`tiwshi barliq faktorlardi birlestiredi. 
Ha`r bir adamnin` ishki du`n`yasin qurawshi bilim, qatnaslar, uwayimlar onin` ta`repinen an`lanbaydi
ha`m ol payda etken talap o`zine de, a`tiraptag`ilarg`a da tu`siniksiz bolg`an minez-quliq sebepshisi boladi. 
Erksiz retlesiw, tek belgili bir maqsetke eriskennen an`-sezimnin` basqariwdag`i siyaqli basimnin` pa`seiwi ju`z
beriwi ma`nisinde g`ana maqsetke bag`darlang`an dep esaplaniwi mu`mkin. Freyd erksiz talaplar ko`plegen 
jasirin basimlar oshag`i tiykarinda jatirg`anlig`in ha`m olar maslasiwdin` psixologiyaliq qiyinshiliqlarin ha`tteki
kesellikler payda etiwi mu`mkin ekenligin ko`rsetti. 
Freyd, sanasizliq- bul diqqat awdarilmay atirg`an protsessler g`ana emes, al sana ta`repinen bastirilip
taslang`an, sana bug`an qarsi ku`shli tosqinliqti alg`a su`retug`in uwayimlar dep esapladi. 
Insan ko`plegen sotsialliq qàäàg`àí åòèw ha`m sheklewler- tabu menen konfliktke tu`siwi mu`mkin.
Konflikt jag`dayinda onda ishki basim ku`sheyip, miy qabig`inda qoziwdin` izolyatsiyalang`an oshag`i payda 
boliwi mu`mkin. Qoziwdi tu`siriw ushin birinshi gezekte konflikttin` o`zin ha`m onin` sebeplerin àn`ëàw kerek,
biraq an`law awir uwayimlarsiz mu`mkin emes ha`m adam an`lawg`a tosqinliq etedi. Misali, teren` jek 

---

---

14
ko`riwshilèk, ha`tteki qarsilasin o`ltiriw tilegi qizg`anshaq adam ta`repinen jasiriladi ha`m onda ishki basim 

oshag`inin` payda boliwinin` sebebi boliwi mu`mkin. Bunday quramali uwayimlar olardin` an`lawi qiyin ha`m

qa`lemegen bolg`anlig`i sebepli toqtatiladi ha`m saplastiriladi yag`niy, an`laniwshi tarawinan shig`arip taslanadi. 
Biraq bul qoziw oshag`inin` buziliwin an`latpaydi. Uzaq waqitqa shekem olar toqtatilg`an jag`dayda saqlaniwi
ha`m belgili bir jag`dayda, tiyisli ta`sir aqibetinde olar aktuallasiwi ha`m sana ha`m an`-sezim jaraqatlawshi real 
faktor boliwi mu`mkin. Bunday kemsitilgen oshaq ju`da` teren`ge jasiriliwi mu`mkin, biraq ol qolaysiz
jag`dayda ko`riniwi ha`m adamnin` jag`dayina jaraqatlawshi ta`sir etiwi, ha`tteki psixikaliq keselliktin` 
rawajlaniwina alip keliwi mu`mkin. Bunday awir ta`sir etiwdi boldirmaw ushin jaraqatlawshi faktordi an`law
ha`m oni ishki du`n`yanin` basqa faktorlari ha`m bahalari du`zilisine kiritiw kerek. 
Sanasizliq- ha`r bir adamnin` psixikaliq is-ha`reketinin` sha`rtli qurawshi bo`legi. Qa`legen psixikaliq
akt erksiz sipatinda baslanadi ha`m tek keyin g`ana an`lanadi, biraq eger an`law jolinda tosqinliq ushiratsa, 
an`lanbag`an bolip qaliwi mu`mkin. Izertlewshilerdin` shamalawinsha, sanaliq tu`sinik o`z ishine predmetlik
tu`sinikti ha`m tiyisli so`zlik bildiriwdi aladi, al erksiz, tek g`ana predmetlik ko`rsetiwden turadi. Eriksizdi 
«Biliw» protsessi predmetlik ko`rsetiwdi so`zlik formag`a awdariw menen baylanisli. Psixoanaliz-bul yad
terapiyasi. Ol o`z ishine-oshag`in izlew (onin` eske tu`siriwi), onin` ashiliwi (mag`liwmatti so`zlik formag`a 
aylandiriw), qayta bahalaw (ko`rsetpe sistemasin o`zgertiw), jan`a a`hmiyetlilikke muwapiq ówàéûìëàw, umitiw
(qoziw oshag`in saplastiriw)di aladi.