Kentsel mekan
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ OCAK 2013 KENTSEL MEKAN- BİREY ETKİLEŞİMİ: KENTS EL MEKANA “AFFEKT” ÜZERİNDEN BAKMAK Benek ÇİNÇİK Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı Anabilim Dalı : Herhangi Mühendislik, Bilim Programı : Herhangi Program OCAK 2013 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KENTSEL MEKAN- BİREY ETKİLEŞİMİ: KENTSEL MEKANA “AFFEKT” ÜZERİNDEN BAKMAK YÜKSEK LİSANS TEZİ Benek ÇİNÇİK (502091089) Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı Anabilim Dalı : Herhangi Mühendislik, Bilim Programı : Herhangi Program Tez Danışmanı: Doç. Dr. Hüseyin KAHVECİOĞLU iii Tez Danışmanı : Doç. Dr. Hüseyin KAHVECİOĞLU İstanbul Teknik Üniversitesi Jüri Üyeleri : Doç. Dr. Hüseyin KAHVE CİOĞLU ............................. İstanbul Teknik Üniversitesi Doç. Dr. İpek V. YÜREKLİ iNCEOĞLU ........................ İstanbul Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Günkut AKIN .............................. Bilgi Üniversitesi İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü’nün 502091089 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi Benek ÇİNÇİK ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları yerine getirdikten sonra hazırladığı “KENTSEL MEKAN- BİREY ETKİLEŞİMİ:KENTSEL MEKANA “AFFEKT” ÜZERİNDEN BAKMAK” başlıklı tezini aşağıda imzaları olan jüri önünde başarı ile sunmuştur. Teslim Tarihi : 17 Aralık 2012 Savunma Tarihi : 25 Ocak 2013 iv v Aileme, vi vii ÖNSÖZ Süreç boyunca sonsuz güvenleri ve destekleriyle her zaman yanımda olan sevgili aileme ve arkadaşlarıma, hoşgörü sü, açık görüşlülüğü ve desteği ile motivasyonumumu hiç bir zaman yitirmememi sağlayan danışmanım Doç. Dr. Hüseyin K ahvecioğlu’na , değerli eleştiri ve katkıları için jüri üyeleri Prof. Dr. Günkut Akın’a ve Doç. Dr. İpek Yürekli İnceoğlu’na teşekkür ederim. Ocak 2013 Benek Ç İNÇİK (Mimar- İç Mimar ) viii ix İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ ...................................................................................................................vii İÇİNDEKİLER ..........................................................................................................ix KISALTMALAR ......................................................................................................xii ŞEKİL LİSTESİ .................................................................................................... xiiii ÖZET ..................................................................................................................... .xv SUMMARY ........................................................................................................... xvii 1. GİRİŞ ................................................................................................................... 1 1.1 Çalışmanın Amacı………………………………………………………………..….1 1.2 Çalışmanın Kurgusu ve Yöntemi .....................................................................3 2. KAVRAMLAR...................................................................................................... 5 2.1 Üstyapı ........................................................................................................... 5 2.1.1 Üstyapının literatürdeki tanımları ve çalışmadaki y eri .............................. 6 2.1.2 Üstyapı -mekan i lişkisi .............................................................................. 8 2.2 Kentsel Mekan ................................................................................................ 8 2.2.1 Kentsel mekan ....................................................................................... 8 2.2.2 Kentsel mekan-birey i lişkisi ....................................................................10 2.3 Affekt .............................................................................................................11 3. KENTSEL MEKANA ÜSTYAPI-MEKAN- AFFEKT İLİŞKİSİ ÜZERİNDEN BAKMAK ............................................................................................................19 3.1 Bölüm Girişi: Üstyapı -Mekan- Affekt İlişkisi… .................................................19 3.2 Mekan Temsilleri: Piranesi ve De Chirico ......................................................20 3.3 Agorafobi .......................................................................................................24 3.4 Kaygı ve Yabancılaşma ................................................................................36 3.5 Korku ve Güvensizlik ....................................................................................49 3.6 Dikkat Rejimi ve Nörolojik Deformasyon .......................................................57 3.7 Bölüm Sonucu ...............................................................................................67 4. DENEY ...............................................................................................................69 4.1 Deneyin Amacı ..............................................................................................71 4.2 Deney 1. Aşama ............................................................................................71 4.3 Deney 2. Aşama ............................................................................................73 4.4 Deneyin Sonucu ............................................................................................74 5. SONUÇ...............................................................................................................77 KAYNAKLAR .........................................................................................................81 EKLER......................................................................................................................87 ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................97 x xi KISALTMALAR TDK : Türk Dil Kurumu yy : Yüzyıl NA : Negatif Affekt PA : Pozitif Affekt FK : Fiziksel Koşul xii xiii ŞEKİL LİSTESİ Sayfa Şekil 3.1 : Piranesi’nin hapishane gravürleri 1745 - 1750. soldan sağa: “Carceri Plate VI, The Smoking Fire” ve “Carceri Plate VII, The Drawbridge” ..............21 Şekil 3.2 : De Chirico’dan örnekler. soldan sağa: “The Soothsayer’s Recompense”,1913; “The Mystery and Melancholy of a Street”, “Piazza d’Italia”, 1913 ........................................................23 Şekil 3.3 : Eski kentsel dokunun modernizm tarafından yok edilmesine saldıran Paris “bulvar sanatı”: J.F. Batellier’in “Sans retour, ni consigne” kitabından bir karikatür (Harvey, 2010). .................................................26 Şekil 3.4 : Dönhoffplatz, Berl in vaziyet planı 1900 dolayları ...................................28 Şekil 3.5 : Place de La R epublique, Lille 1880 dolayları .........................................29 Şekil 3.6 : Biedermeier stili iç mekana bir örnek .....................................................30 Şekil 3.7 : Vienna Ringstrasse’nin dönüşümü ........................................................32 Şekil 3.8 : Soldan sağa: “A Balcony in Paris”, Caillebotte, 1881; A Balcony”, Caillebotte, 188 2; “Rue Lafayette”, Munch, 1891 ..................................33 Şekil 3.9 : Soldan sağa: “Karl Johan Street”, Munch, 1892; “Scream”, Munch, 1893; “Anxiety”, Munch, 1891. ........................................................................34 Şekil 3.10 : L’Eclisse’ den (1962) bir sahne… ........................................................36 Şekil 3.11 : Simmel’in “Metropol ve Tinsel Hayat” makalesinin grafik gösterimi ......41 Şekil 3.12 : “Kitchen Stories” (2003) adlı filmden; gözlemcinin mutfak kullanıcısının hareketlerini kaydettiği sahnelerden biri. ...............................................44 Şekil 3.13 : “Homojen metropol toplumu” Christoph Mohr ve Michael Müller, “Funktionalitaet und Moderne” , p.198 (Heynen, 1999) ..........................44 Şekil 3.14 : Pruitt Igoe (1954- 1956), soldan sağa: vaziyet planı ve yıkılışı ..............45 Şekil 3.15 : Le Corbusier’in “Radiant City” (1924) projesinden görseller. ................46 Şekil 3.16 : Biçimsel tekrara ilişkin örnekler (J.F. Frazuier’in “Babel” projesinden). 49 Şekil 3.17 : Panoptikon (1785) plan, kesit ve görünüş. ...........................................52 Şekil 3.18 : New York Üniversitesi Bobst Kütüphanesi (1972) içerisindeki boşluk. .54 Şekil 3.19 : 1993 yapımı “Groundhog Day” adlı filmin afişi ve sürekli aynı günü yaşamaya mahkum kahramanını gösteren bir poster. ...........................58 Şekil 3.20 : Soldan sağa: Paul Citroen “Metropolis” adlı çalışması (1923)., Ed Ruscha’nın “Twenty Six Gasoline Stat io ns” adlı çalışması (1962) .........59 Şekil 3.21 : Hays’a göre dış kabuğun evrimi ...........................................................67 Şekil 3.22 : Literatür taraması sonucu oluşturulmuş üstyapı -mekan-affekt tablosu (büyük hali için Ek.A.1) ..........................................................................68 Şekil 4.1: Moodswings adlı uygulamanın ilk aşaması; duygu seçenekleri. .............69 Şekil 4.2: Nold’un katılımcıların duygu yoğunluğunu ve çeşitli rotalardaki deneyimlerini aktaran St ockton duygu haritası (2000) (büyük hali için Ek.A.2) ..................................................................................................70 Şekil 4.3: Deney katılımcılarının oluşturduğu İstanbul duygu-deneyim (affekt) haritası ..................................................................................................72 Şekil 4.4 : Katılımcılarının ifadelerinin fiziksel konumlarına göre dizilmesi ve renkler aracılığıyla fiziksel ve affektif ifadelerin vurgulanması aşamasından bir örnek. ....................................................................................................73 Şekil 4.5 : 93 açıklamanın niteliksel ve niceliksel analizi sonucunda oluşan affekt - fiziksel koşul ilişki tablosu (büyük hali için Ek.A.8). ................................75 xiv xv KENTSEL MEKAN- BİREY ETKİLEŞİMİ: KENTSEL MEKANA “AFFEKT ÜZERİNDEN B AKMAK ÖZET Kentsel mekana ve kentsel mekanı biçimlendiren etmenlerden biri olarak mimarlık pratiğine , yalnızca mimarlık disiplini içerisinden bakmak ve araştırmak yeterli değildir; zira kentsel mekan da mimarlık pratiği de ekonomi, p olitika, teknoloji, kültür gibi parametrelerin etkisi altında şekillenir. Metropolleri biçimlendiren, kentsel mekanın ve dolayısıyla kentsel mekan üretim pratiklerinin kimi zaman aracı, kimi zaman sahnesi olduğu bu makro ölçekli dinamikler çalışmada “üstyapı” olarak olarak tanımlanmıştır. Kentsel peyzaja benzer biçimde, kentin kullanıcısı ve biçimlendiricilerinden biri olarak bireylerin psikolojik dünyaları da dışşal makro - sosyal peyzajdaki değişimlerin etkisi altındadır. Kısacası üstyapı -mekan ve birey arasında dinamik, yoğun, karşılıklılığa dayanan bir ilişki vardır ve tüm bu bileşenler ve aralarındaki ilişkiler ağı bir bütünü oluşturur. Kentsel mekan - birey etkileşimini anlamak için bu bileşenlerin bu bütünün bir parçası olduğununun farkında olmanın ve bu bütünü kavramanın önemli olduğu düşünülmüştür. Çalışmanın temel amacı kentsel mekan - birey etkileşimini bütüncül (holistik) bir bakış açısıyla okumaya çalışmak ve paralel olarak yapılan deneyle bir okuma yöntemi geliştirmek tir. Kentsel mekan- birey etkileşimini, kentsel mekanın b ireyler üzerindeki etkisi ya da başka bir deyişle bireylerin kentsel mekanlara verdikleri tepkiler üzerinden araştırmayı hedefleyen çalışmada, kentteki gündelik hayat bir laboratuvar olarak ele alınmıştır. Bu laboratuv arda araştırma yapmak için kullanılan temel araç; Türkçe karşılığı “duygulanım; etkilenme” olan ve kısaca “içinde bulunulan çevreye verilen duygusal tepkiler” olarak tanımlanabilecek “affekt” kavramıdır. Bu kavram “Gündelik hayatta kent kullanıcısının maruz kaldığı, içinden geçtiği kısacası de neyimlediği kentsel peyzaj kullanıcı üzerinde nasıl bir etkide bulunur, ne gibi ruh hallerini (affektleri) tetikler, nasıl bir iz bırakır?” ve “Bu bağlamda mekanın birey üzerindeki etkisini ölçmek mümkün müdür; mümkün se nasıl ölçülür?” gibi sorular aracılığıyla belirlenmiştir. Kentsel mekanlar, kendisini ve bireyi saran makrokozmoz ile içsel dinamiklere sahip birey arasında kimi zaman aracı, kimi zaman yönlendirici kimi zaman ise ilişkiyi engelleyici bir pozisyondadır. Çalışmada kentsel mekanın ve mimarlığı n bu bağlamdaki olası pozisyonları ve nasıl bir arayüz olarak çalıştığı, üstyapı -mekan- affekt ilişkisi üzerinden kent e bakarak araştırılmıştır. Çalışma beş bölümden oluşur: Birinci bölümde çalışmanın amacı ve kurgusu açıklanmıştır. İkinci bölümde, kuramsa l çerçeveyi oluşturan ilişkiler ağının üç bileşeni olarak üstyapı, kentsel mekan ve affekt kavramlarının literatür araştırması sonucu tanımları yapılmaya çalışılmış ve çalışmadaki yerleri; hangi bağlamda ele alınacakları aktarılmıştır. Üçüncü bölümde ise kavramsal araçlarla yani üstyapı - mekan- affekt ilişkisi üzerinden kente bakılmış, serbest paralel okumalar yapılmıştır. Geçmişten ve günümüzden doğrudan ilişkili olmayan kavramlar ve olgular arasında paralellikler aranmış ve bağlantılar kurulmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde sanal olarak işleyen çok katılımcılı bir deney ve sonuçları aktarılmıştır. Bu deney aracılığıyla bireylerin İstanbul özelinde mekanla ilişkili yoğun affektif halleri (sınır ruh xvi halleri) ve bu hallerin fiziksel tetikleyicileri deşifre e dil meye çalışılmıştır. Deney ve çalışma boyunca yoğunluk ve sınır gibi durumlara yönelinmesinin nedeni bu durumların normale referans veren ve görmezden gelinen noktaları görünür kılabilme potansiyelidir. Değerlendirme ve sonuç bölümünde ise bir kent okuma sı yöntemi olarak çalışmanın ve bir model önerisi olarak deneyin, mimarlık kuramı ve pratiğine nasıl katkıda bulunabileceği sorgulanmış, affektin mimarlık pratiği için önemi vurgulanmıştır. Kentsel mekan ın bireylerin deneyimleri üzerinden var olduğu önermesinden hareketle, mimarlığın da bu deneyi mlerin bir parçası hatta başlangıcı olan affektler üzerinden anlamlandığı ve değer kazandığı öne sürülebilir. Affektin mimari üretim ve p ratiği içerisindeki bu pozisyonu göz önüne alındığında; mekan la ilişkili affe kt okuma çalışmalarının mimarlığın kullanıcısı ile güçlü ilişkiler kurması açısından önemli potansiyeller barındırdığı düşünülmektedir. xvii URBAN SPACE-INDIVIDUAL INTERACTION: READING URBAN SPACE THROUGH “AFFECT” SUMMARY Urban space as well as architectural practice are shaped by parameters such as economics, politics, technology and culture; therefore it is not sufficient to examine and research urban space and architectural practice -as one of the factors that forms urban space- through the mono perspective that architectural discipline provides. Urban space and their manufacturing practices are both tools and stages for the macro scale dynamics that shape metropolises; these dynamics are defined as “superstructure” in this study. Similarly to urban landscape, individuals -as both users and elements that shape the city- and their psychologies are under the influence of changes occurring in macro-social landscape. Briefly, there is a dynamic, intense and reciprocal relationship between superstructure, space and individual; and these elements and the relationship network between them constitute a whole. This study aims to research individual-urban space interaction through the influence of urban space on individuals or the reactions of individuals toward urban space. It treats daily life in the city as a laboratorial environment, and the basic tool to conduct research in this laboratory is “affect”. This concept is determined while asking questions such as “How do es urban landscape that city user passes through, is exposed to, experiences; influence him/her; what kind of psychological states (affects) does it trigger? “Is it possible to measure the impact of space on individuals and if yes, how?” The thought that there is no direct causal relationship between space and individuals’ psychology differs this study from environmental psychology studies that basically research human-space relationships. Psychological states of individuals do not depend only on physical conditions, but also on inner dynamics such as memory and subconscious; and similar to urban space, large scale structures have considerable influence on these states. This thought is one of the awarenesses that determine the scope of the study. At this poi nt, the concept of “superstructure” which can be defined as political, economical, social and cultural structures that have an effect on city’s physical structure and architectural practice, is introduced. The concepts that constitute theoretical framework of this study are superstructure, urban space and individual’s psychological state; affect in special. Throughout the study, superstructure, urban space and individual’s psychological state are not considered as introverted components that influence each other but rather as facets of a interwoven whole. The dynamic and reciprocal interrelationship between superstructure, urban space and individual’s psychological state diversify the questions determining the focus of the study: “How does superstructure for m urban space, through which spatial tools does it become visible?”, “ What kind of affects do these spaces generate?” and “What kind of spaces trigger maximum psychological reactions?” xviii According to Gottshalk (2000) “The accelerating transformations locate d in the abstract economical, political, religious, military, techno-scientific, and other institutions are inevitably experienced in our daily life. Changes in the external macro-social landscape are accompanied by changes in the internal psychological on e…” (p.20). In other words, there is an intense relationship between structures that shape the city, which are defined as superstructure in this study, and daily, local, unique emotions, desires and expectations of city users. In this context, the study questionize how urban space operates as an interface between them. According to Aydinli (1986), emotional factors-perceptional judgments generated by spatial stimulation explain the relationship between physical components that can be measured quantitatively; and perceptional components that can be measured qualitatively. This study, especially the experiment, focuses on emotional factors created by spatial stimulation, in other words affects. At this point, it is significantly important to point out that in the study, space is not considered as the only determinant of affects, but as a trigger or catalyzer of them instead. Urban space is background for the individuals under some conditions; it is invisible to him/her, however under some conditions it can be a trigger of intense affects. Urban space experiences are ambiguous, unpredictable and open-ended. City is a network that consists of reciprocal and constant relationships between superstructure-space and individual; and it is a sum of experiences that are unique and different from each other but of equal value and significance. In this context, city is a living and elastic system. This study and the experiment try to get fragments of this sum consisting of these unique, unpredictable and unrepeated experiences. This study consists of five sections: In the first section, the aim and scope of the study is introduced. In the second section, the concepts constituting the theoretical framework of the study which are superstructure, urban space and affect, are defined by means of literature research, and their status and contexts throughout study are discussed. In the third section, the city is read through superstructure- urban space-affect relationship. In order to create fragments, free parallel readings were performed throughout past and today. With an eclectic and subjective approach, connections between various concepts and phenomena that are not directly linked were established. In the fourth section, an online experiment with multiple participants is introduced and results are given. The experiment tries to decipher space related intense affective states and the physical triggers of these states. It discovers spaces that force individuals to extreme psychological states; researches whether there is a relation between affects and physical conditions; and if so how dense is this relation. Firstly, negative psychological (affective) states such as fear, anxiety, and boredom; and positive psychological states such as peace, happiness, and relief are scanned. Then their spatial triggers (named as “physical conditions” in the study) are scanned; and as a result, a “physical condition -affect relationship table” is created. In addition, it is assumed that, as a projection made for the future, the experiment can be a m odel and form a base for “an affective risk and potential map” on Istanbul. The study focuses on situations such as density and border because they have the potential to be a reference point for normal situations and to reveal invisible and unnoticed point s. Experiment’s physical research areas are outer spaces that are part of city’s daily life. In evaluation and conclusion section, the contributions of the study (as a reading method) and the experiment (as a proposed model) to architectural theory and practice are discussed. Lastly the significance of affect for architectural practice is emphasized. Urban space can serve as a medium, a guide or even an inhibitor between the macrocosmos that surrounds the users and their innerselves. The possible positions of urban space and architecture in this context are researched via reading the city through superstructure-space-affect relationship. xix The experiment is a proposal for understanding the interaction between urban space that is composed of different contextual layers and indiviuals having different internal dynamics. In this context, it focuses not on specific situations but on daily life, not on singular buildings but on outer space, not on behaviours but on experiences. It emphasizes daily life, individuals, thereby subjective perceptions and experiences. There are some studies which literally overlook the city from a distant point of view and hence they metaphorically overlook many important aspects of the city. The experiences of individual and the prosperity caused by the differences between these experiences are some of the aspects that can be overlooked by these kind of approaches. By this experiment, the study stresses the importance of random and subjective approaches as well as objective ones, in ord er to understand city’s complex and liquid structure. By researching spaces excluding buildings that can be defined as ”architecture for boutique” introduced by Kuban (2003), the experiment enables exercising on spaces that are mostly memorized and considered as not worth researching. For example, the new “Salı Bazaar” causes the user who used to visit the old “Salı Bazaar” for years, to get lost; in other words it makes the user anxited. It is considered that examples such as this one can provide noteworthy information for design researches and urban studies. Architecture exists and gains meaning through its relationship with the individual and space, in other words by individual’s spatial experience. Architecture’s phenomenal experience cannot be reduced to a single interpretation. This study considers that it is critical for design researches that aim to understand the city and the individual to be aware of this plurality, because it is this plurality that actually builds up and richens the city. An example from the experiment can be given: there is a human and stimulation density and variety in Eminönü which is defined as “variety and density related with content“ in the experiment. According to some participants, this variety and density can be exciting whereas others think that Eminönü offers a very exhausting spatial experience. At this point, it is accentuated that in this context there is no absolute right and every opinion is of same value. As stated in “Anxiety and Alienation” section, when designers ignore the plurality of these spa tial experiences and reduce the users to one, and claim that they know them instead of trying to understand them, serious problems occur. -As it can be seen in Le Corbusier’s “Pavillon Suisse” dormitory - when designers homogenize the space, reduce users’ i nitiative and even suppress it, the user cannot build a relationship with space, and becomes alienated. Based on these examples, the study assumes that each perception and experience in this context has a potential to become a theory. Affects are useful conceptual tools in order to understand urban space-individual interaction by being relational, in movement and transformative. Researching affects that determine our conscious and unconscious spatial choices in our daily lives can reveal various potentials for urban users and architectural practice that serves them. Affect is in a loop in superstructure-space- individual axis. An example from “ “Attention Regime and Neurological Deformation” subsection can be given: as stated before, superstructure uses architecture to connect with individuals. Today, individuals are in a “hyperattention” state; a new kind of attention regime Chul Han (2003) defines. Since they are exposed to over loaded information and stimulation, indiviuals are mentally tired; they become bored and uninterested to their environment due to physical intensity around them. In order to take the individual out of this affective situation, superstructure (at this point a corporate structure or private company) and architecture as its agent have limited options. According to Tschumi (1994), today the only chance of architecture to communicate with the individual is its power to shock him/her. Briefly, as Eisenman (1993) stated, architecture’s xx affective dimension is critically important. Because architecture triggers affects and reaches the individual through affects. Based on the proposal that urban space is built by individual’s experiences as a starting point; it can be asserted that architecture gains meaning and value through affects as being part and even beginning of these experiences. It is thought that; taking this position of affect in architectural production and practice into consideration, affect reading studies related with space can provide valuable potentials to architecture in regards to build strong relationships with users. Because each reading of space enables rewriting of space and triggers new ideas. 1 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|