Beynəlxalq maliyyə böhranı şəraitində korperativ idarəetmə sisteminin

III Fəsil. Korperativ maliyyə idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi 
istiqamətləri 

---

3.1. Korperativ maliyyə idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi yolları 
Korporativ İdarəetmənin təkmilləşdirilməsi qurumun verdiyi məhsul 
səviyyəsində birbaşa bir artım təmin edir. Korporativ İdarəetmə adətən menecment 
bir fakt kimi qarşılansa da, əslində qurumun bütün orqanlarını maraqlandıran bir 
prinsiplər toplusudur. Korporativ İdarəetməni təkmilləşdirərək etibar qazanan 
qurumlar, sosial və iqtisadi sahədə də bir çox üstünlüyü əldə etmiş olurlar. 
Korporativ maliyyə idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsində maliyyə 
risklərinin idarə edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Hər hansı bir təşkilatın 
maliyyə fəaliyyətinin nəticələrinə təsiri müxtəlif növ risklərlə bağlıdır. Təşkilatın 
maliyyə fəaliyyəti ilə bağlı olan risklər maliyyə riskləri adlanan xüsusi bir hissəyə 
bölünür. Maliyyə riskləri təşkilatın ümumi portfelində çox mühüm rol oynayır. 
Başqa tərəfdən maliyyə risklərinin insanlardan asılı olan subyektiv tərəfləri də 
vardır. Doğurdan də, məhz sahibkar mümkün xərcləri müəyyənləşdirir, riskli 
vəziyyəti qiymətləndirir və bir neçə alternativ arasından öz seçimini edir. 
Bunlardan başqa, riski qəbul etmək hər bir konkret sahibkarın məntiqindən, 
psixoloji 
xüsusiyyətlərin-dən, 
xarakterindən, 
öz 
fəaliyyət 
sahəsindəki 
təcrübəsindən və bilik səviyyəsindən asılıdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin məqsədi 
rəqabət mübarizəsi vəziyyətində minimum xərcləməklə maksimum gəlir əldə 
etməkdən ibarətdir. Bu məqsədin həyata keçməsi üçün sahibkarlıq fəaliyyətinə 
investisiya edilmiş kapitalı bu fəaliyyətin maliyyə nəticələri ilə müqayisə etmək 
lazımdır. (18, 43) 
Bununla yanaşı, istənilən tip sahibkarliq fəaliyətində konkret şəkildə biznes 
sferasının özəlliklərindən asılı olaraq obyektiv səbəblərdən itirmək təhlükəsi 
vardır. Risk - nəzərdə tutulan gəlirin, mənfəətin daxil olmaması, zərərin, ziyanın 
baş verməsi ehtimalıdır. 
Maliyyə riskləri bir tərəfdən hazırkı fəaliyyət sahəsində resursların istifadəsi 
nəticəsində vəsaitlərin mümkün itirilməsi və ya gözlənilən mənfəətin əldə 
olunmaması təhlükəsidir, digər tərəfdən - risklə bağlı əldə olunan əlavə mənfəətdir. 
Ümumiyyətlə isə maliyyə risklərini fəaliyyət nəticəsində bir tərəfdən zərərə, digər 
tərəfdənsə mənfəətə gətirib çıxaran spekulyativ risklərə aid etmək olar. 

---

60 
Nəticəsindən asılı olmaqla riskləri iki böyük qrupa bölmə bilərik: 
1. Xalis. 2. Dəyişkən. 
Xalis risklər mənfi və ya heç nəticə əldə etməmək deməkdir. Belə risklərə 
aiddir: təbii, ekoloji, siyasi, nəqliyyat və kommersiya risklərinin bir hissəsi (əmlak, 
istehsal, ticarət). 
Dəyişkən risklərlə isə həm mənfi, həm də müsbət nəticə əldə etmək 
mümkündür. Bu cür risklərə kommersiya risklərinin bir hissəsi olan maliyyə 
riskləri aid edilir. 
Müəyyən səviyyədə risk hadisəsinin yaranmasını proqnozlasdirmaq üçün 
fərqli metodlardan istifadə olunmaqla və riskin dərəcəsinin aşagı salınmasi üçün 
tədbirlər həyata keçirməklə riski idarə etmək mümkündür. Təşkilatın risklə effektiv 
mübarizəsi adətən riskin təsnifatı ilə müəyyən edilir. 
Riskin təsnifatinda müəyyən edilmiş məqsədə çatmaqdan ötəri onun ауп-ауп 
qruplara və ayrı-ауrı əlamətlər üzrə bölünməsini anlamaq lazımdır. Riskin 
təsnifatının elmi əsaslandırılması ümumi sistemdə ayrılıqda bütün risklərin yerini 
dəqiq müəyyənləşdirməyə imkan yaradır. O, riskin idare edilməsində lazım olan 
metod və üsullardan effektiv istifadə etməyə imkan verir. Hər bir riskin özünün 
müvafiq idarə olunma üsulu vardır. 
Risk - ümumiyyətlə, bir maliyyə kateqoriyasidır. Buna görə də riskin ölçüsü 
və dərəcəsinə maliyye mexanizmləri vasitəsilə təsir etmək olar. Belə təsir zamanı 
maliyyə menecmenti və xüsusi strategiyadan istifadə olunur. Strategiya və 
üsulların məcmusu risklərin idarə olunmasının xüsusi mexanizmini təşkil edir, yəni 
risk-menecment: Beləliklə, risk-menecment özündə maliyyə menecmentinin bir 
hissəsini ehtiva edir. 
Risk-menecment bir sistem forması kimi iki yanmsistemdən ibarətdir: idarə 
olunan yanmsistem (idarəetmənin obyekti) və idarə edən yanmsistem 
(idarəetmenin subyekti). Bunu sxematik şəkildə aşagıdakı kimi təsəvvür etmək 
mümkündür. 
Risk-menecmentdə riskin reallaşdınlması prosesində idarəetmə obyekti risk, 
kapitalın riskli qoyuluşu və sahibkarlıq subyektləri arasında olan iqtisadi əlaqə 

---

61 
hesab olunur. Belə iqtisadi əlaqələrə sığorta edənlə sığorta olunan, borc alanla 
kreditor, sahibkarlar arasında olan əlaqələr və s. aiddir.(17, 65) 
Risk-menecmentin fəaliyyətinde info təminatı informasiyanın müxtəlif hal 
və növlərindən ibarətdir: statistik, maliyyə, iqtisadi, kommersiya və s. 
Bu cür informasiyalar baş vere biləcək hər hansi sığorta hadisesi, məhsula 
olan tələbin və onun həcmi, maliyye davamlılığı və partnyorların, müştərilərin, 
rəqiblərin ödəmə qabiliyyəti, qiymətlər, məzənnə və tariflər, həmçinin sığorta 
şərtləri, faizlər və dividendlər və s. barədə xəbər verir. 
İdarəetmə sistemi kimi risk-menecment özündə risklərin və riskli kapital 
qoyuluşunun məqsədini, baş verməsi mümkün olan hadisənin ehtimalınin müəyyən 
edilməsi, riskın dərəcəsinin və səviyyəsinin aydınlaşdınlmasını, ətraf mühitin 
təhlilini, riskin idarə olunması strategiyasının seçilməsini, riskin və onun 
azaldılması strategiyası üçün lazım olanların seçilməsini, risklərin məqsədli şəkildə 
idarə edilməsini birləsdirir. Qeyd olunan proseslər yekununda risk-menecmentin 
təskilinin mərhələleridir. 
Risk-menecmentin təskilinin ilk mərhəlesi riskin və riskli kapital 
yatırımlarının məqsədnin müəyyənləsirilməsıdir. Riskin məqsedi - eldə edilmesi 
tələb olunan nəticədir. Bu, qalibiyyət, mənfəət, gəlir və s. ola bilər. Riskli kapital 
qoyuluşunun məqsədi - maksimum gəlirin əldə edilməsidir. 
Risklə bağlı olan istənilən fəaliyyət həmişə məqsədyönlüdür, belə ki risklə 
bağlı olan fəaliyyətin məqsədinin olmaması həlli mənasız edir. Riskin və riskli 
kapital qoyuluşunun məqsədi risk və kapitalla dəqiq, konkretləşdirilmiş və 
qarşılaşdınla bilen olmalidır. 
Risk-menecmentin təskilində ikinci mühüm amil ətraf mühit haqqmda 
məlumatın olmasıdır hansı ki, hər hansı qərarın qəbul edilməsi üçün vacibdir. Belə 
məlumatın təhlili və riskin məqsədinin hesablanması əsasında hadisənin baş 
verməsi ehtimalını, həmçinin riskin ölçü və səviyyəsini doğru müəyyən etmək 
mümkündür. Riskin idarə olunması insanların əmlakını, maliyyə vəsaitlərini 
təhlükə altında qoyan riskin səviyyəsinin dəqiq başa düsülməsi demekdir. 

---

62 
Risk-menecmentin təşkilinin əvəzolunmaz mərhələsi verilmiş fəaliyyət 
proqramının yerinə yetirilməsi üçün təşkil olunan tədbirlər, belə ki, bu cür 
tədbirlərin aparılmasi üçün lazım olan maliyyə vesaitinin məcmusunun və 
mənbəyinin, konkret icraçiların, icra müdetinin və s. müəyyən olunmasidır. 
Riskin idarə olunmasının 4 metodu vardır: