O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Rahbarning faoliyati ko‘p jihatdan pedagogik faoliyatdan iborat bo‘ladi. 
Rahbar bajaruvchilarga qatiyat bilan o‘z g‘oyasini o‘tkazadi va bularni 
amalga oshirishni o‘rgatadi. 
Har bir rahbar psixologik bilimlar bilan bir qatorda muayyan pedagogik 
bilimga ham ega bo‘lishi kerak. Shular yorda-mida u xodimlarga ularni tarbiyalash 
va mukammallashishlariga ta’sir etuvchi shakl hamda usullarning yanada 
samaraliligini topish mumkin. 
Tarbiya jarayonida rahbar quyidagi pedagogik muammolarni hal etishi 
kerak: 

aqliy rivojlanish (xodimlarning umumiy va kasbiy ma’lumoti); 

ma’naviy boyish (madaniy tadbirlar tashkil etish, etik 
muammolarni еchish); 

muomalani dorilomonlashtirish; 
Bunda quyidagi pedagogik tamoyillarga rioya qilish lozim: 

ezgu ideallar bilan mashg‘ul bo‘lish; 

shaxsiy xislatlarni takomillashtirish. 
Har qanday fanning vazifasi o‘rganilayotgan voqelikni oddiy sog‘lom fikr 
va hayotiy tajriba ta’minlashi mumkin bo‘lganidan ko‘ra chuqurroq 
tushuntirishdan iborat. Uning asosiy vazifasi — o‘rganilayotgan jarayonlar 
qonuniyatlarini aniqlashdan iborat, toki odamlar ulardan foydalangan holda, 
biron-bir ishni ilgarigidan yaxshiroq bajara olsinlar yoki ilgari qo‘llaridan 
kelmagan ishlarini bemalol bajara olsinlar. 
Ammo u yoki bu fan aynan qanday qonuniyatlarni aniqlashi kerakligi, 
ya’ni, nima uning o‘rganish predmeti bo‘lishi zarurligi — unchalik oson masala 
emas. Bu savolga javob berish uchun o‘rganilayotgan ob’ekt modeliga ega 
bo‘lish, u haqda ma’lum narsalarni, yana nimalarni bilish lozimligini belgilab 
olish lozim. Ammo bunday model mavjud emas. Uni kelajakda tadqiqotlar 
davomida yaratish lozim bo‘ladi. 

---

129 
Aytish mumkinki, boshqaruv fani boshqaruv vazifalarini hal etish 
jarayonlarini o‘rganishi hamda qanday sharoitlarda boshqarishda ushbu vazifalar 
hal etilishi, ularni hal etish natijasi qanday bo‘lishi lozimligi, u yoki bu 
vazifalarni muvaffaqiyatli hal etishga qanday omillar ta’sir ko‘rsatishi 
mumkinligi haqidagi bilimlarni olishi darkor. Ushbu savollarga tayyor javob 
yo‘q, uni topish uchun boshqaruv o‘zi nima ekanligi haqida ayrim boshlang‘ich 
tasavvurga ega bo‘lish lozim. 
Umumboshqaruv g‘oyalari evolyusiyasini ko‘rib chiqar ekanmiz, 
ko‘pincha turli boshlang‘ich tasavvurlarda boshqaruv nima ekanligi, uning 
vazifalari nimalardan iboratligi va bu vazifalarni qay yo‘sinda hal etishi 
lozimligi to‘g‘risidagi turli yondashuvlarga asoslanganligi ko‘zga tashlanadi. 
Tadqiqotlarning turli predmetlari shu tariqa ajralib chiqqan. Masalan, klassik 
nazariya boshqaruv jarayonini boshqaruv funksiyalarining muayyan majmuini 
amalga oshirish sifatida ifodalagan. Ushbu funksiyalarning amalga oshirilish 
sifati, eng avvalo, boshqaruvning tashkiliy tuzilmasi tavsifi bilan bog‘langan. 
Shu bois, asosiy vazifa qanday tashkiliy tuzilmada boshqaruv funksiyalari 
samaraliroq bajarilishini aniqlashdan iborat bo‘lgan. Ya’ni, o‘rganishning asosiy 
predmeti tashkiliy struktura tavsiflari bilan boshqaruv funksiyalarini amaliyotga 
tatbiq etish natijalari o‘rtasidagi aloqadan iborat bo‘lgan. 
«Insoniy munosabatlar» nazariyasi norasmiy tuzilmani, ya’ni birgalikdagi 
faoliyat jarayonida odamlar o‘rtasidagi munosabatlarni asosiy maqsad qilib 
olgan va maqbul norasmiy tuzilmani yaratish uchun nima qilish lozimligini 
aniqlashga intilgan. Shunday qilib, ushbu yondashuv doirasida boshqaruv 
vazifalari birmuncha anglab еtildi. 
Tashkilotlar, xodimlar, jarayonlarni va h. k. boshqarishning o‘rganilishi 
ham turli umumboshqaruv yondashuvlari g‘oyalari asosida olib borilishi 
mumkin. Shu boisdan, tadqiqotlar predmeti ham turlicha bo‘ladi. Zero 
boshqaruv nazariyasining evolyusiyasi, eng avvalo, uning predmetiga bo‘lgan 
qarashlarning o‘zgarishidir. Garchi turli yondashuvlarda tadqiqotlar predmetini 

---

130 
aniqlashning o‘ziga xos xususiyatlari mavjud bo‘lsa-da, ularning barchasi, 
biron-bir tarzda, boshqaruvni tashkil etishdagi alohida funksiya sifatida 
tushunishdan kelib chiqadi. Bu funksiyani amalga oshirish bilan uning hayot 
faoliyati aniq maqsadga qaratilganligi va uyushganligi ta’minlanadi hamda 
boshqaruv tizimi tarkibiy qismlarining tuzilishi va o‘ziga xosligi, tashkilot 
faoliyatining ichki hamda tashqi shart-sharoiti va uning natijalari o‘rtasidagi 
aloqalarni o‘rganishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. 
Umume’tirof etilgan boshqaruv tushunchasi bo‘lmagani kabi ta’lim 
tashkilotlari va ta’lim sifatini boshqarishning ham umumqabul qilingan 
tushunchasi yo‘q. Ilmiy bilim rivojlanib borgani sari bu tushuncha doimiy 
ravishda boyib boradi. 
Boshqaruv boshqariladigan obyektdagi jarayonlarning aniq maqsadga 
qaratilganligini va uyushganligini ta’minlashi lozim. Boshqaruv o‘zining bu 
vazifasini bo‘lishi kerak bo‘lgan narsaning qiyofasini (maqsadlar va ularga 
erishish rejalarini) shakllantirish; ijrochilar o‘rtasida vazifalar va vakolatlarni 
taqsimlash (rasmiy tuzilmani yaratish va saqlab turish); ijrochilarning samarali 
mehnatdan manfaatdorligini ta’minlovchi sharoit yaratish (rag‘batlantirish); 
jamoada umumiy qadriyatlar va qulay munosabatlarni shakllantirish (norasmiy 
tuzilma yaratish va saqlab turish); ishning borishini nazorat qilish kabi va 
boshqa maxsus boshqaruv vazifalarini hal qilish orqali amalga oshiradi. 
Shundan kelib chiqqan holda ta’lim mazmuni, ta’lim tashkilotlari tartibini 
va ta’lim sifatini boshqarishni alohida faoliyat sifatida belgilash mumkin. Bunda 
uning sub’ekti boshqaruv vazifalarini hal qilish orqali o‘quvchilar, pedagoglar, 
ota-onalar, xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning birgalikdagi faoliyatining 
uyushqoqligini hamda ta’lim maqsadlari va rivojlanish maqsadlariga erishishga 
yo‘naltirilganligini ta’minlaydi. 
Fan boshqaruv tizimi qanday vazifalarni, qay yo‘sinda hal etishi kerak, 
turli ichki va tashqi sharoitlarda boshqaruv samaradorligi ta’minlanishi uchun u 
qanday tuzilgan bo‘lishi lozim, degan savollarga javob berishi zarur. Shu 

---

131 
boisdan boshqaruv tizimi xususiyatlari, boshqaruv jarayoni tavsiflari hamda turli 
tashqi va ichki sharoitlarda faoliyat yuritish va rivojlanish natijalari o‘rtasidagi 
qonuniy aloqalar alohida ilmiy fan bo‘lgan boshqaruvning umumiy vazifasi 
hisoblanadi. Boshqaruv vazifasini shu yo‘sinda tushunish uni boshqaruvga 
eskicha yondashish nuqtai nazaridan uni tadqiq qilish mumkin emasligidan 
dalolat beradi. 
Ta’limni boshqarish fani qanday xususiy predmetlarni o‘rganadi? 
Bunda, shubhasiz, o‘quv-tarbiya jarayoni boshqaruvning markaziy ob’ekti 
hisoblanadi. Boshqaruv fani u qay yo‘sinda amalga oshirilishi kerakligi va 
vazifalari nimalardan iborat ekanligini o‘rganmaydi — bu pedagogikaning 
vazifasidir. Ammo hozirning o‘zidayoq ta’lim vazifalarini turlicha tushunish, 
turli pedagogik texnologiyalar mavjud. Umumiy boshqaruv nazariyasiga 
muvofiq, turli texnologiyalar turlicha tashkil etishni, rejalashtirish, nazorat 
qilishning xilma-xil usullarini talab etadi va h. k. 
O‘quv-tarbiya jarayoni texnologiyasi xususiyatlariga bog‘liq ravishda 
boshqaruv qanday amalga oshirilishi lozim, degan masala esa boshqaruv faniga 
taalluqlidir. 
Ammo o‘qitish va tarbiya natijalari nafaqat pedagogik texnologiyaga, 
balki pedagoglarning malakasiga, ularning eng yaxshi natijalarga erishishdan 
manfaatdorligiga, jamoadagi munosabatlarga bog‘liqdir. Kadrlarni qanday 
tanlash kerak, ularni qay yo‘sinda baholash, unumli ishlashga qanday undash 
kerak, jamoada qulay psixologik muhitni qanday shakllantirish lozim kabi 
savollar ham boshqaruv tadqiqotchilari oldida turgan muhim savollar sirasiga 
kiradi. 
Ta’lim tashkiloti qanchalik yaxshi ishlamasin, u o‘zgarmasligi mumkin 
emas. Ta’lim tashkilotida, o‘quv-tarbiya jarayoni bilan bir qatorda, uning 
rivojlanish jarayoni eng muhim boshqaruv ob’ekti hisoblanadi. Yangiliklarni 
o‘zlashtirish ham rejalashtirish, tashkil etish, nazorat qilish va undashni taqozo 
etadi. Boshqaruv fani innovatsion jarayonlar qanday sharoitda samarali 

---

132 
bo‘lishini va bu sharoit qanday vujudga keltirilishini tadqiq qilishi kerak. 
Ta’lim tashkiloti, har qanday tashkilot singari ajralgan holda emas, balki 
muayyan ijtimoiy muhitda faoliyat ko‘rsatadi. Boshqaruvning bir xil tizimi 
boshqa sharoitlarda samarali bo‘lishi mumkin. Shu boisdan boshqaruv natijalari 
u qanday sharoitlarda amalga oshirilishiga qay darajada bog‘liqligini o‘rganishi 
lozim. 
Yuqorida qayd qilingan xususiy tadqiqot predmetlari, shubhasiz, ularning 
xilma-xilligini qamrab ololmaydi. Ta’lim tashkilotining ijtimoiy institut sifatida 
rivojlanishiga ko‘ra boshqaruvning yangi vazifalari vujudga kelib, 
tadqiqotlarning yangi yo‘nalishlari dolzarb bo‘lib boradi. 
Ta’lim sifatini boshqarishga metodik-amaliy yondashuvlar va uning shart-
sharoitlarini ishlab chiqish hamda joriy qilishdan oldin boshqaruv nazariyasining 
asosiy kategoriyalari va tushunchalarini aniqlash hamda belgilash (materialning 
bir qismi I bobda ko‘rib chiqilgan), menejmentning umumiy qonuniyatlari, 
tamoyillari va vazifalarini aniqlash zarur. 
Boshqaruvda «boshqaruv ob’ekti va subyekti», «ular o‘rtasidagi bevosita 
va teskari aloqalar», «boshqaruv tizimi», «atrof-muhit» kabi kategoriyalar va 
tushunchalardan foydalaniladi. 
Ta’lim tashkilotlari darajasida menejmentning asosiy kategoriyalarini 
ko‘rib chiqishda ular faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari va faoliyat 
yuritishining umumiy vazifalarini hisobga olish zarur. 
Boshqaruv obyekti — bu boshqariladigan obyekt, ya’ni, tarmoq, tashkilot, 
tashkilot va hokazo. Boshqaruv ob’ekti sifatida faoliyat sohasi bo‘lmish ta’lim, 
shuningdek, turli xildagi ta’lim tashkilotlari ko‘rib chiqilishi mumkin. 
Menejmentda 
boshqaruv 
obyekt 
sifatida, 
odatda, 
faoliyati 
muvofiqlashtiriladigan va muayyan maqsadlarga erishishga yo‘naltiriladigan bir 
guruh odamlar tushuniladi. 
Boshqaruv subyekti — bu boshqaradigan subyekt, ya’ni, tarmoq, tashkilot 
va tashkilotni boshqarish apparati. Ta’limdagi menejmentga nisbatan olganda, 

---

133 
boshqaruv sub’ekti boshqaruvning turli darajalarida konkret vazifalarni 
bajaruvchi muayyan bo‘g‘inlari majmuidan iborat. Bunda har bir yuqori bo‘g‘in 
quyi bo‘g‘inga nisbatan boshqaruv sub’ekti sifatida yuzaga chiqadi. 
Boshqaruv subyekti va obyekti bevosita va qayta aloqalar tizimi bilan 
birgalikda boshqaruv tizimini tashkil qiladi. Boshqaruv tizimida boshqaruv 
obyekti ko‘pincha boshqariladigan kichik tizim, subyekti esa boshqaruvchi 
kichik tizim deb nomlanadi. Boshqaruv tizimiga bir qator umumiy shart-sharoit 
xosdir. Eng avvalo, boshqariladigan kichik tizim boshqaruvchi kichik tizim 
ostida o‘z parametrlarini (yoki xossalarini) o‘zgartirishga qodir bo‘ladi. Bunda 
samarali boshqarish uchun boshqaruv obyekti faoliyatining eng muhim 
parametrlarini to‘liq aks ettiradigan mezonlar va ko‘rsatkichlar zarur bo‘ladi. 
Masalan, ta’lim tashkilotlari uchun: xodimlar soni, o‘quvchilar, o‘quvchilarning 
bilim, ko‘nikma va malakalari darajasi, ularning davlat ta’lim standartlariga 
muvofiqligi, ana shu xususiyatlarga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar va boshqalar 
shunday ko‘rsatkich bo‘lishi mumkin. 
Boshqaruv tizimi ob’ektga belgilangan maqsadga muvofiq ta’sir 
ko‘rsatadi. Buning uchun boshqaruvchi kichik tizim tegishli ta’sirdan keyin 
boshqaruv obyekti holatini aniq tasavvur etishi kerak. Maqsadga aniq 
yo‘nalganlikni amalga oshirish uchun ta’sir ko‘rsatishdan oldin va keyin 
obyektning holati haqida boshqaruv subyektiga axborot kelib tushishi kerak, 
ya’ni boshqaruv tizimida bevosita va qayta aloqalar aniq tashkil etilgan bo‘lishi 
lozim. Va nihoyat, boshqaruvning har qanday tizimi muayyan moddiy, mehnat 
va boshqa resurslarga ega bo‘lishi zarur. 
Barcha boshqaruv kategoriyalari bir-biri bilan jips boQlangan va bir-birini 
taqozo etadi. 
Umuman boshqaruv sohasidagi va xususan ta’limni boshqarishdagi 
faoliyat menejmentning metodologik asoslarini shakllantirishda to‘liq hisobga 
olinadigan bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega. 
Menejmentga tatbiqan metodologik yondashuv bilish va faoliyat 

---

134 
usullarining 
boshqaruv 
maqsadlariga 
erishishga 
qaratilgan 
muayyan 
uslublaridan foydalanishni ko‘zda tutadi. 
Menejmentda jarayonli yondashuv keng tarqalgan hisoblanadi, boshqaruv 
bunda boshqaruv funksiyalarining uzluksiz o‘zaro aloqalariga asoslangan, ta’lim 
tashkiloti va umuman ta’lim maqsadlariga qaratilgan faoliyat sifatida ko‘rib 
chiqiladi. Turli mualliflar funksiyalarning har xil ro‘yxatlarini taklif 
qilmoqdalar. Ularning maqbuli quyidagilarni o‘z ichiga oladi: rejalashtirish, 
tashkil etish, yo‘lga qo‘yish (amalga oshirish); nazorat qilish. 
Tashqi muhitdagi beqarorlik va keskin o‘zgarishlar sharoitida ta’limni 
boshqarishda vaziyatli yondashuv qo‘llaniladi. 
Vaziyatli yondashuvda turli boshqaruv usullarining tanlanishi vaziyat 
bilan belgilanadi. Binobarin, ta’lim tashkilotida ham, atrof-muhitda ham ko‘plab 
omillar mavjudligi sababli ularni boshqarishning yagona usuli yo‘q. Konkret 
vaziyatda unga birmuncha muvofiq keladigan boshqaruv usuli eng samarali usul 
hisoblanadi. Vaziyatli yondashuv, ilmiy qoidalarning mavjud vaziyat va 
sharoitlarga qarab amaliyotda qo‘llanilishiga doir muayyan tavsiyalarga ega 
bo‘lganligi bois, boshqaruv nazariyasiga katta hissa qo‘shdi. 
Vaziyatli yondashuv negizida tashkilotning faoliyat yuritishiga ta’sir 
ko‘rsatuvchi asosiy ichki va tashqi omillarni aniqlash yotibdi. 
Menejmentning amaliy maqsadlari uchun har bir muayyan vaziyatga ta’sir 
ko‘rsatuvchi omillargina ko‘rib chiqiladi. 
Tizimli yondashuv boshqaruv xodimlari tashkilotni o‘zgaruvchan tashqi 
muhit sharoitida turli maqsadlarga erishishga yo‘naltirilgan odamlar, tuzilma, 
vazifalar va texnologiya kabi o‘zaro bog‘liq elementlarning majmui sifatida 
ko‘rib chiqishlari kerak. 
Tizimli 
yondashuv 
— 
ilmiy 
bilim 
va 
ijtimoiy 
amaliyot 
metodologiyasining yo‘nalishi bo‘lib, uning negizida boshqaruv obyektlarini 
tizimlar sifatida tadqiq qilish yotadi. Ushbu yondashuv hodisalarni boshqaruv 
ob’ektining holati va dinamikasiga ta’sir ko‘rsatuvchi barcha asosiy omillarni 

---

135 
hisobga olgan holda hodisalarni yalpi o‘rganishga asoslangan. Tizimli 
yondashuv ta’limni, umuman mamlakatni rivojlantirish nuqtai nazaridan 
ta’limni yaxlit tizim sifatida tasavvur etish hamda uning faoliyat yuritishining 
eng maqbul parametrlarini belgilash imkonini beradi. Shu bilan birga, har bir 
ta’lim tashkilotining faoliyat yuritish jarayoni tizimli yondashuv yordamida 
aholining yuqori standartlarga javob beruvchi ta’limga bo‘lgan ehtiyoji, uni 
qondirishning muqobil imkoniyatlari, tashkilotda yuqori malakali kadrlarning 
mavjudligi kabi va boshqa turli omillar ta’sir ko‘rsatuvchi, jo‘shqin 
rivojlanadigan yagona tizim sifatida ifodalanishi mumkin. Boshqaruvda tizimli 
yondashuvning qo‘llanilishi muammolarni mos ravishda yo‘lga qo‘yish hamda 
ularni hal etishning samarali strategiyasini ishlab chiqish imkonini beradi. 
Ushbu yondashuvning o‘ziga xos metodologik xususiyati shundaki, u boshqaruv 
obyektining yaxlitligini ochib berishga, uning tashqi muhit bilan xilma-xil 
aloqalarini aniqlashga va ularning yagona nazariy manzarasini yaratishga 
yo‘naltirilgan bo‘ladi. Murakkab boshqaruv еchimlarini tayyorlash va asoslash 
uchun foydalaniladigan, metodologik vositalar yiQindisidan iborat bo‘lgan 
tizimli tahlil boshqaruvda tizimli yondashuvning muhim jihati hisoblanadi. 
Tizimli yondashuv va tahlilni qo‘llash sohasini kengaytirish mohiyati 
maqsadlarni aniq belgilashdan, qo‘yilgan maqsadlarga erishish uchun dasturlar 
ishlab chiqish, ularni bajarish va ushbu ishga rahbarlik qiluvchi dasturlarni 
amalga oshirish va tashkilotlarni shakllantirish uchun zarur resurslar ajratishdan 
iborat bo‘lgan dasturiy-maqsadli boshqaruv tizimini yoyish bilan bog‘liq. 
Dasturli-maqsadli boshqaruv pirovard maqsadlarni aniqlash va aniq 
qo‘yishdan boshlanadi. Maqsadlar, odatda, berilgan vaziyatni istalganidan 
farqlovchi bir qator muammolar hal etilgach, boshqaruv tizimi muayyan vaqtdan 
keyin berilgan vaziyatdan o‘tib borishi lozim bo‘lgan istalgan vaziyatni aks 
ettiradi. 
Shunday 
qilib, 
maqsadni 
qo‘yish 
bosqichidayoq 
kelajakning 
umumlashgan modeli vujudga keladi. Ushbu bosqich еchimning muqobil 

---

136 
variantlarini ko‘rib chiqish va tugal variantini tanlash bilan yakun topadi. 
Qaror qabul qilingandan keyin dasturlarni ishlab chiqish bosqichi 
boshlanadi. Ushbu bosqichda strategik maqsadga erishish kichik maqsadlarga 
bo‘linadi. O‘ar bir bosqichda vazifalar va ularni hal qilishning ustuvor 
yo‘nalishlari ajratiladi, shuningdek ular resurslar (moddiy, mehnat, moliyaviy, 
inson omili) bilan muvofiqlashtiriladi. Bunda har bir bosqichning bajarilishi 
asosiy natija, hajm va muddat bo‘yicha aniq belgilanadi. 
Dasturlarni shakllantirish bosqichida, asosiy maqsadli ko‘rsatmani saqlab 
qolgan holda, oraliq bosqichlar va yеchimlar izchilligini ularning dasturni 
amalga oshirishning pirovard natijalariga ta’sirini aniqlash va tahlil qilish orqali 
ta’minlash juda muhimdir. 
Maqsadlar va kichik maqsadlar kelishilgan va darajalarga ajratilgandan 
keyin dastur, odatda, barcha ijrochilar uchun bajarilishi shart hisoblangan 
direktiv hujjat shakliga ega bo‘ladi. 
Qabul qilingan dastur ijro etilishi zarur. Ammo uni amalga oshirish 
jarayonida, dasturni qabul qilish paytida boshqaruv tizimida yoki atrof-muhitda 
ba’zi (yoki hisobga olinmagan) o‘zgarishlar yuz berishi mumkin. Ko‘pincha bu 
o‘zgarishlar ham butun dasturni, ham uning ayrim bosqichlarini amalga 
oshirishda jiddiy qiyinchiliklar tug‘diradi. Shu bois butun dasturning va uning 
har bir bosqichining bajarilishini doimo kompleks nazorat qilish zarur. 
Odatda, bunday nazoratni amalga oshirish uchun boshqaruvning matritsa 
tizimiga kiritiladigan maxsus bo‘linmalar tuziladi. 
Nazorat natijalariga ko‘ra tahlil o‘tkazilib, olingan natijalar dastur 
maqsadlari (kichik maqsadlari)ga doir olingan natijalar taqqoslanadi va og‘ishlar 
yuz bergan hollarda ularning sabablari aniqlanadi, so‘ngra yo dasturlarga 
tuzatish kiritish yoki kamchiliklarni bartaraf etishga doir choralar ko‘riladi. 
Bunda dasturga tuzatish kiritish yoki kamchiliklarni bartaraf etish haqida qaror 
qabul qilinishidan oldin dasturning belgilangan maqsadlaridan (kichik 
maqsadlardan) og‘ishga olib kelgan muammolar diagnostik tahlil qilinishi kerak. 

---

137 
Masalan, ta’lim tashkiloti direktori 7- «A» sinf o‘quvchilari davlat ta’lim 
standartlari talablarini bajarmaganliklarini aniqlagan bo‘lsa-da, uning 
sabablarini oydinlashtira olmadi, deylik. Bu reaktiv boshqaruv demakdir. Uning 
zarurligi ayon. Ammo nazorat davomida dastur topshiriqlari bajarilmaganligi 
faraziy ekanligi aniqlangan vaziyatlar bo‘lishi, ya’ni yuz berishi kutilayotgan 
bo‘lishi mumkin. Bunday muammo dastur topshiriqlari barbod bo‘lishi mumkin 
bo‘lgan vaziyat sifatida ko‘rib chiqiladi. Masalan, hatto dastur muvaffaqiyatli 
bajarilayotgan taqdirda ham, ta’lim tashkilotining ish samaradorligini oshirish 
usullari faol izlanishi ogohlantiruvchi boshqaruv hisoblanadi va u, shubhasiz, 
dasturni amalga oshirayotgan tashkilotga foyda keltiradi. 
Mamlakatimizda barcha darajalarda dasturiy-maqsadli boshqaruv 
bo‘yicha muayyan tajriba to‘plangan. Qayd etilgan yondashuvni qo‘llashga 
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va modelini ishlab chiqish hamda amalga 
oshirish jarayoni yorqin misol bo‘la oladi. 
Tizimli 
yondashuv 
va 
dasturiy-maqsadli 
boshqaruv 
menejment 
metodologiyasining fundamental qoidasi sifatida ta’limni boshqarish 
qonuniyatlari, tamoyillari, vazifalari va usullari bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, bu 
haqda quyida gap boradi.