O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Ta’limdagi strategik rejalashtirish jarayoni fanda, ishlab chiqarishda va 
umuman jamiyatda ro‘y berayotgan voqea-hodisalarni ko‘zgudagidek aks 
ettiradi. Unda asosiy vazifalar va maqsadlarni aniqlash, kuchli va zaif 
tomonlarni, imkoniyatlarni va tahdid soluvchi xavf-xatarlarni tahlil qilish uchun 
foydalaniladigan omillar ta’lim sohasiga ham joriy qilinadi. 
Strategik rejalashtirish uzoq muddatli ustuvor jihatlarni shakllantirishga 
imkon beradi va oqilona o‘zgarishlarga ko‘maklashadi. Tashkilot strategiyaga 
ega bo‘lmay turib, yangi imkoniyatlardan juda yaxshi foydalanish uchun maqbul 
vaziyatda ekanligiga ishonch hosil qila olmaydi. Strategik rejalashtirishning 
еtakchi maqsadlari ta’lim tashkilotini rivojlantirishning muayyan vaqt oralig‘iga 
mo‘ljallangan umumiy dasturini ishlab chiqish bilangina emas, balki ushbu 
ta’lim tashkiloti ko‘rsatadigan ta’lim xizmatlarining eng muhim yo‘nalishlarini, 
shuningdek, bu yo‘nalishlarning istemolchilar ehtiyojlariga nechog‘li mosligini 
tushunib olish va ularni qayta ko‘rib chiqish bilan ham belgilanadi. 
Strategik rejalashtirishda odatda, muhim muammolarning ma’lum bir majmuini 
ishlab chiqishga alohida ahamiyat beriladi. Ularning ro‘yxati quyidagicha 
bo‘lishi mumkin: 
Garchand nazariyadan amaliyot sari ishlash oqilona yo‘l bo‘lsada, strategik 
rejalashtirishga kirishayotib rioya qilish lozim bo‘lgan xatti-harakatlar majburiy 
izchilligi mavjud emas. Biroq kelajakni rejalashtirishda tizimli yondashish 
nihoyatda muhim. Strategiya istemolchilarning turli guruhlari ehtiyojlariga 
tayanishi lozim. Shundan kelib chiqqan holda bosh maqsadni belgilab beradigan 
hamda umuman nuqtai nazarni kengaytiradigan siyosat va rejani tuzish zarur. 
Strategik rejalashtirishda harakatlarning muayyan izchilligi bo‘lishi mumkin. 

---

151 
Ta’lim tashkilotining bosh maqsadi uning yo‘nalishini, boshqalardan farqini 
belgilab beradi. Bosh maqsadning ushbu ta’lim tashkilotining barcha 
imkoniyatlaridan maksimal ravishda foydalanishga imkon beradigan zarur 
harakatlarga o‘tishini ta’minlash juda muhim. Ular o‘z sohasining 
peshqadamlaridan bo‘lishni maqsad qilib qo‘yganliklarini, odatda, istar-istamas 
oshkora e’lon qiladilar. Ular, bu holda, mag‘lubiyatga uchrash ehtimolidan 
cho‘chiydilar. Siz asosiy maqsadni aniqlar ekansiz, uzoq muddatga 
mo‘ljallangan, aniq ifodalangan sifat strategiyasiga tayansangiz, bu hol, albatta, 
aks etishi lozim. Ta’lim tashkilotini vazifalarining asosiy qoidalarini 
belgilashda quyidagilarni e’tiborga olish zarur: 
-yodda oson saqlanishi; 
-oson ommalashishi; 
-tashkilotning nima bilan shug‘ullanishi aniq belgilanishi 
-sifatni oshirishga qo‘shilgan hissa darajasi; 
-tashkilotning uzoq muddatli maqsadlari to‘g‘risida nizom bo‘lishi; 
-isteomolchiga yo‘naltirilgan bo‘lishi; 
-moslashuvchan bo‘lishi shart. 
Ta’lim tashkiloti qadriyatlarni o‘zi aniqlab olishi zarur, ammo ular quyida 
tavsiya qilinadiganlardan aksariyatini o‘z ichiga olishi mumkin: 
-ta’lim oluvchilar (magistr, talaba)ni birinchi o‘ringa qo‘yamiz; 
-kasbiy halollikni yuqori darajada tutgan holda ishlaymiz; 
-yagona jamoa bo‘lib ishlaymiz; 
-doimiy yaxshilanishga (taraqqiyotga) intilamiz; 
-barchaga teng imkoniyatlar yaratish ustida ishlaymiz; 
-ta’lim xizmatlarining eng yuqori sifatini ta’minlaymiz. 
Nuqtai nazar, vazifa va qadriyatlar aniqlangach, ularni erishish mumkin bo‘lgan 
maqsadlar bilan bog‘lash kerak. Ular o‘lchanadigan bo‘lishi juda muhim, ya’ni 
ularning yutuqlari natijasini muntazam ravishda baholab turish mumkin bo‘lishi 
lozim. Shunday qilib, maqsadlar haqiqiy va erisha oladigan bo‘lishi kerak. 

---

152 
Ehtimol tutilgan ijobiy va salbiy omillarni, istiqbol yo‘nalishlari va 
omadsizliklarni tahlil qilish strategik rejalashtirishning zaruriy bosqichi 
hisoblanadi. U ta’lim tashkilotining imkoniyatlarini aniqlashning samarali 
vositasi bo‘lib xizmat qiladi. 
Unda ikkita tarkibiy qismni, ya’ni, ob’ekti ta’lim tashkilotining o‘z faoliyati 
bo‘lgan ichki tahlilni va uning faoliyatidagi tashqi vaziyatlar tahlilini ajratib 
ko‘rsatish mumkin. Kuchli va zaif tomonlarning nisbatini, mohiyatan, ta’lim 
tashkiloti samaradorligining ichki auditi deyish mumkin. Imkoniyatlar va 
ehtimol tutiladigan xavf-xatarlar jihati esa ta’lim tashkiloti ish olib boradigan 
sharoitdagi tashqi vaziyatlarga tegishlidir. 
Bu tahlilning maqsadi — afzallikni kuchaytirib, nuqsonlarni mumkin qadar 
kamaytirish, xavf-xatarni susaytirib, yangi imkoniyatlarni yaratishdan iborat. 
Agar tahlilni ham istemolchilarning talablariga, ham ta’lim tashkilotining talab 
bozorida raqobatlashish imkoniyatlariga qarasak, tahlilning samaradorligini 
oshirish mumkin bo‘ladi. Bular uzoq muddatli korporativ strategiyani 
yaratishda ikki asosiy soha hisoblanadi. Ta’lim tashkiloti strategiyasi ta’lim 
tashkilotining raqobatbardoshliligini oshirib, istemolchilarni o‘ziga jalb etishini 
maksimal darajada kuchaytiradigan tarzda ishlab chiqilishi lozim. 
Agar bu ahloq – odab va qadriyatlarni o‘rganish bilan qo‘shilsa, u holda ushbu 
tashkilotning raqobatchilaridan farqini belgilab olish mumkin bo‘ladi. 
Tashkilotning farqli hususiyati belgilab olingach, uning uchun sifat 
tavsifnomasini aniqlash ancha oson bo‘ladi. 
Ehtimol tutilgan ijobiy va salbiy omillarni, istiqbol yo‘nalishlari va 
muvoffaqiyatsizliklarni tahlil qilish natijalari quyidagicha ko‘rsatilishi mumkin: 
Ijobiy omillar: 
 o‘quvchilarning ko‘p miqdorda qabul qilinishi; 
 ijodiy boshqaruv ishi; 
 imtihonlarning ijobiy natijalari; 
 kuchli musiqa va san’at kafedralari; 

---

153 
 ota-onalarning kuchli ko‘magi; 
 hokimiyat organlarining qo‘llab-quvvatlashi. 
Salbiy omillar: 
 eski, xarob bino; 
 xodimlarning yoshi (o‘rta va katta yoshdagilarning ko‘pligi); 
 byudjetning ozligi; 
 uskuna va jihozlar kamligi. 
Istiqbollari: 
 yaxshi еrda joylashgan, o‘zi kabi yuqori obro‘-e’tiborga ega 
bo‘lgan qo‘shni ta’lim tashkiloti bilan qo‘shilish; 
 predmet bo‘yicha olimpiadalarda va sportda obro‘-e’tibor qozonish; 
 qo‘shilish va yangi tashkilot hosil bo‘lishi natijasida umumiy 
yuksalish; 
 taklif qilinadigan ta’lim xizmatlari sonini ko‘paytirish uchun 
xodimlarning kasbiy saviyasini oshirish imkoniyati; 
 birlashgan tashkilot qo‘shimcha moliyaviy resurslarni jalb qilishi 
mumkin. 
Muvoffaqiyatsizliklar: 
 o‘z qiyofasini, ustunliklarini va obro‘-e’tiborini yo‘qotish xavfi; 
 vaqtidan ilgari nafaqaga chiqib ketishi mumkin bo‘lgan tajribali 
o‘qituvchilarni yo‘qotish xavfi; 
 boshqa ta’lim tashkilotining muhiti ustun bo‘lib qolishi; 
 ba’zi bir hokimiyat vakillarining qo‘llab-quvvatlashlaridan mahrum 
bo‘lish ehtimoli. 
Muvoffaqiyatning tanqidiy omillari (MTO) — bu, agar ta’lim tashkiloti 
istemolchilar talablarini qondirishga va bosh vazifani hal qilishga yo‘naltirilgan 
bo‘lsa, u erishishi lozim bo‘lgan ko‘rsatkichlardir. Ular strategiyaning 
navbatdagi bosqichi bo‘lib, ta’lim tashkilotining asosiy tavsifi yo‘nalishini 
belgilab beradi. 

---

154 
Ular faoliyat ko‘rsatkichlari (FK) bilan, juda bo‘lmasa ham, o‘xshash. Farqi 
shundaki, faoliyat kursatish, odatda, muvoffaqiyatning tanqidiy omillaridan
kelib chiqadi va ta’lim tashkilotining asosiy vazifasiga yoki istemolchilar 
talabiga doim ham to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’lluqli bo‘lavermaydi.