O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Ijodiy yoʻnalish prinsipi o‘quv-tarbiya jarayonini boshqarishda 
qo‘llaniladi. Uni qo‘llashning zaruriyati quyidagilar orqali asoslanadi: 
 
o‘quv faoliyati turlarining har xilligi (maʼruza, seminar, 
amaliy mashgʻulot, kollokvium, mustaqil ta’lim, malakaviy amaliyotlar, 

---

158 
kurs ishlari va h.k.); 
 
o‘qitiladigan fanlarning turli-tumanligi; 
 
ta’lim oluvchi shaxslarning o‘ziga xosligi. 
Muntazam rejalashtirish prinsipi o‘quv-tarbiya jarayonini amalga 
oshirishda ta’lim massassasining barcha bo‘linmalarida qo‘llaniladi. 
Moslanuvchanlik prinsipini holat o‘zgarib turgan sharoitda faoliyat 
ko‘rsatilayotgan rahbarlar qo‘llaydilar. 
Hamfikrlilik prinsipi boshqaruv idealogiyasini aniqlaydi (har bir 
munosabat). 
Hamkorlilik prinsipi kafedrani, fakultetni, bo‘lim hamda rektorat 
tomonidan boshqaruvda qo‘llaniladi. 
Buyurtmachiga yoʻnaltirilganlik institutning yuqori kurslarida 
talabalarni buyurtmachiga moslashtirish kasb sirlarini chuqur o‘zlashtirishlariga 
erishishni nazarda tutadi. 
Ijobiy fikrlash prinsipi hamma vaqt boshqaruvning boshqa prinsiplari 
bilan birgalikda qo‘llaniladi. 
Vakolat berish prinsipi xodimlarning malakasini oshirishda qo‘llaniladi. 
Boshqaruv prinsiplarini tanlash va samarali tarzda foydalanish 
muvaffaqiyatga erishishning asosi xolos. Boshqaruv samarasining muhim omili 
boshqaruv usulidir. 
Boshqaruv usuli. 
Boshqaruv usuli rahbarning boshqa qo‘l ostidagi rahbarlarga vakolatlar 
bershi, ularga imkoniyatlar berish, takliflaridan foydalanish, ularga ishonish va 
ularning harakat rejalarini amalga oshirishga bog‘liq boʻladi. bularga mos 
ravishda rahbarning o‘zini tutishining turt xil usuli mavjud: 
1) Avtokratik. 
2) Byurokratik. 
3) Demokratik. 
4) Aristokratik. 

---

159 
Avtokratik usul rahbar o‘z g‘oyalarini (kidirib topgan g‘oyalarni), 
rejalarni xech kim bilan maslahatlashmasdan amalga oshirishi bilan 
harakterlanadi. O‘z fikrini buyruq bilan amalga oshiradi. 
Byurokratik usulda boshqaruv rasmiy tus oladi instruksiyalar, buyruqlar, 
qo‘llanmalar, qog‘ozlar bilan ishlanadi. 
Demokratik usul rahbar va jamoani o‘z-o‘zini boshqarish faoliyatining 
optimal munosabatiga asoslangan. Uning xususiyati - bajaruvchilarning rejalarni 
tuzish va amalga oshirish jarayonida faol qatnashadilar. Rahbar tomonidan o‘z 
qo‘l ostidagilarga ishonch bildirilishi va ularni ruhlantirishi natijasida yuqori 
darajada unumdorlikga erishiladi. 
Xodimlariga «Buni biz o‘zimiz amalga oshirdik» deyish imkonini 
beradigan rahbar eng yaxshi rahbardir. 
O‘quv-tarbiya jarayonini amalga oshirishda demokratik usul, yuqori 
tashqi yurtlarning dedektiv buyruklarini amalga oshirishda avtokratik, xisob va 
xisobot masalalarida byurokratik usuldan foydalanish yaxshi natijalar beradi.