Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti z. O. Kuvandikov
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O‘zbekiston Respublikasining 2021 yil 21 apreldagi O‘RQ683-sonli
Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021 y., 03/21/683/0375-son). O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiy sudlarining vazifalari quyidagilardan iborat: iqtisodiyot sohasida korxonalar, muassasalar, tashkilotlar (bundan buyon matnda yuridik shaxs deb yuritiladi) va fuqarolarning buzilgan yoki nizolashilayotgan huquqlarini yoxud qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish; iqtisodiyot sohasida qonuniylikni mustahkamlash va huquqbuzarliklarning oldini olishga ko‘maklashish; qonunga va sudga nisbatan hurmatda bo‘lish munosabatini shakllantirish. Qonunga binoan iqtisodiy sudga murojaat qilish huquqi va murojaatning shakllari belgilangan (IPKning 3-m). Unda, har qanday manfaatdor shaxs o‘zining buzilgan yoki nizolashilayotgan huquqlarini yoxud qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish uchun iqtisodiy sudga (sudga) ushbu Kodeksda belgilangan tartibda murojaat qilishga haqli. Qonunchilikda nazarda tutilgan hollarda sudga boshqa shaxslar ham murojaat qilishga haqli. Sudga murojaat qilish huquqidan voz kechish haqiqiy emas. Iqtisodiy prostessual kodeks talablariga binoan sudga murojaat qilishning qo‘yidagi shakllari mavjud: fuqarolik huquqiy munosabatlaridan yuzaga keladigan nizolar bo‘yicha —da’vo arizasi shaklida; buyruq tartibida ish yuritish, alohida toifadagi ishlar bo‘yicha hamda ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqa hollarda — ariza 106 shaklida; apellyastiya va kassastiya instanstiyasi sudlariga murojaat etilganda, shuningdek ushbu Kodeks hamda boshqa qonunlarda nazarda tutilgan hollarda shikoyat (protest) shaklida amalga oshiriladi. Murojaat va unga ilova qilinadigan hujjatlar sudga elektron hujjat tarzida yuborilishi mumkin. Iqtisodiy sudlarda iqtisodiy faoliyat asosida vujudga keladigan munosabatlarni hal qilishda iqtisodiy sud sudyalari qo‘yidagi prinstiplarga amal qiladi: Odil sudlovning faqat sud tomonidan amalga oshirilishi, iqtisodiy ishlar bo‘yicha odil sudlov ushbu Kodeksda belgilangan qoidalar bo‘yicha faqat sud tomonidan amalga oshirilishi, qonun va sud oldida tenglik tamoyili asosida sudda nizolarni hal qilish yuridik shaxslarning mulkchilik shaklidan, qaerda joylashganligidan, kimga bo‘ysunishidan qat’i nazar, fuqarolarning esa jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan, shuningdek boshqa holatlardan qat’i nazar qonun va sud oldida tengligi asosida amalga oshirilishi, sudyalarning mustaqilligi va ularning faqat qonunga bo‘ysunishi tamoyiliga ko‘ra, odil sudlovni amalga oshirishda sudyalar mustaqildirlar va faqat qonunga bo‘ysunishi, sudyalarning odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyatiga biron-bir tarzda aralashishga yo‘l qo‘yilmasligi va bunday aralashuv qonunga muvofiq javobgarlikka sabab bo‘lishligi, sudyalar mustaqilligining kafolatlari qonun bilan belgilanishi, taraflarning tortishuvi va teng huquqliligi tamoyili asosida iqtisodiy sud ishlarini yuritishda taraflarning tortishuvi va teng huquqliligi asosida amalga oshirilishi, iqtisodiy sudlarda sud ishlari o‘zbek tilida, qoraqalpoq tilida yoki muayyan joydagi ko‘pchilik aholi so‘zlashadigan tilda yuritilishi, sud ishlari yuritilayotgan tilni bilmaydigan sud prostessi ishtirokchilarining tarjimon orqali ish materiallari bilan tanishish, sud harakatlarida ishtirok etish hamda sudda o‘z ona tilida yoki erkin tanlangan muloqot tilida so‘zlash huquqiining ta’minlanishi, sud muhokamasi jarayonida qabul qilinadigan sud hujjatlari sud majlisi qaysi tilda o‘tkazilgan bo‘lsa, o‘sha tilda tuzilishi, sud muhokamasining oshkoraligi tamoyiliga asosan iqtisodiy sudlarda ishlar muhokamasi oshkora o‘tkazilishini, davlat sirini, tijorat sirini yoki qonun bilan 107 qo‘riqlanadigan boshqa sirni saqlash zarur bo‘lgan taqdirda ishni yopiq sud majlisida eshitishga yo‘l qo‘yiladi xamda ishni yopiq sud majlisida videokonferenstaloqa rejimida eshitishga yo‘l qo‘yilmaydi, bunday majlisning audio- va videoyozuvlari amalga oshirilmasligi, eshitish yopiq sud majlisida o‘tkazilgan taqdirda ishni elektron shaklda shakllantirishga yo‘l qo‘yilmasligini va ishni yopiq sud majlisida muhokama qilish to‘grisida ajrim chiqariladi va sudning hal qiluv qarori barcha hollarda oshkora o‘qib eshittiriladi. Qonuniy kuchga kirgan sud hujjatlari sudning rasmiy veb-saytida taraflarning roziligi bilan yoki shaxsi ko‘rsatilmagan tarzda e’lon qilinadi, bundan sudning yopiq majlisida qabul qilingan sud hujjatlari mustasno. Sud muhokamasining bevositaligi tamoyili asosida sud ishni muhokama qilishda ish bo‘yicha barcha dalillarni bevosita tekshirishi shart. Iqtisodiy sudlarda ishlarni faqat amaldagi qonunchilik asosida hal qilish deganda, sud ishlarni O‘zbekiston Respublikasi Konstitustiyasi va qonunlari, boshqa qonunchilik hujjatlari, shuningdek O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari asosida hal qilish tushuniladi. Sud ishni ko‘rishda davlat organining yoki boshqa organning hujjati qonunga muvofiq emasligini, shu jumladan ushbu hujjat vakolat doirasidan chetga chiqilgan holda qabul qilinganligini aniqlasa, qonunga muvofiq qaror qabul qiladi. Iqtisodiy sud sudyalari agarda nizoli munosabatni tartibga soluvchi huquq normalari mavjud bo‘lmagan taqdirda, sud shunga o‘xshash munosabatlarni tartibga soladigan huquq normalarini qo‘llaydi, bunday normalar ham mavjud bo‘lmaganda esa nizoni qonunlarning umumiy asoslari va mazmuniga tayanib hal qiladi. Tadbirkorlik subyektlari va davlat organlari, shu jumladan huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat qiluvchi organlar, shuningdek banklar o‘rtasidagi nizolar bo‘yicha ishlarni ko‘rib chiqishda qonunchilikda, tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bogliq holda yuzaga keladigan barcha bartaraf etib bo‘lmaydigan ziddiyatlar va noaniqliklar tadbirkorlik subyektining foydasiga talqin etiladi. 108 Iqtisodiy sudlarda ish yuritishda sudyalar, O‘zbekiston Respublikasining qonuniga yoki xalqaro shartnomalarga muvofiq chet davlatlarning huquq normalarini qo‘llashga yo‘l qo‘yiladi. Chet davlat huquqi normalarini qo‘llashda sud ushbu normalarning mazmunini ularning tegishli chet davlatda sharhlanishiga va amalda qo‘llanilishiga muvofiq holda aniqlaydi. Chet davlat huquqi normalari mazmunini aniqlash maqsadida sud ko‘maklashishni va tushuntirib berishni so‘rab, O‘zbekiston Respublikasining hamda chet davlatlarning vakolatli organlariga yoki tashkilotlariga belgilangan tartibda murojaat qilishi yoxud ekspertlarni jalb etishi mumkin. Ishda ishtirok etuvchi shaxslar talablariga yoki e’tirozlariga asos qilib keltirayotgan chet davlat huquqi normalari mazmunini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etishi va ushbu normalarning mazmunini aniqlashda iqtisodiy sudga boshqacha tarzda ko‘maklashishi mumkin. Agar ko‘rilgan choralarga qaramay, chet davlat huquqi normalarining mazmuni aniqlanmasa, iqtisodiy sud O‘zbekiston Respublikasining tegishli huquq normalarini qo‘llaydi. Sud hujjatlarining majburiyligi tamoyili. Ushbu tamoyil asosida, qonuniy kuchga kirgan sud hujjatlari barcha davlat organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, boshqa organlar, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun majburiydir hamda ushbu hujjatlar O‘zbekiston Respublikasining butun hududida ijro etilishi lozim. Sud hujjatlarini bajarmaslik ushbu Kodeksda va boshqa qonunlarda belgilangan javobgarlikka sabab bo‘ladi. Yüklə 1,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|