TÜRKİye kronik viral hepatit tani ve tedavi rehberi 2015

KRONİK 

VİRAL HEPATİT D 

TANI VE TEDAVİ

REHBERİ

Türkiye Kronik Viral Hepatit Tanı ve Tedavi Rehberi 2015  –   29

HDV (Delta) Enfeksiyonunda tanı

Hepatit D virus (HDV) enfeksiyonu koinfeksiyon veya süperinfeksiyon şeklinde ortaya çıkabilir. HDV Hepatit B viru-

su (HBV) ile birlikte koinfeksiyona veya HBsAg taşıyıcı veya kronik hepatitlilerde  sonradan eklenerek süperinfek-

siyona neden olabilir. Koinfeksiyon ve süperinfeksiyonun klinik formları birbirinden farklılık göstermez, fakat uzak 

dönem etkileri açısından farklıdırlar. Klinik olarak akut HDV enfeksiyonu diğer hepatit viruslarının yaptığına benzer 

tabloyla seyreder. Halsizlik, bitkinlik ve sarılık başlıca şikayetlerdir. Koinfeksiyonda sıklıkla transaminazlarda 2-5 

hafta arayla iki kez artış olur. Genel olarak ilk yükselme HBV, ikinci yükselme HDV enfeksiyonuna bağlanmakta-

dır. Hastalıkta akut enfeksiyon tablosu 2-10 hafta içinde kendiliğinden kaybolur. Koinfeksiyonda fulminan hepatit 

gelişme riski tek başına HBV enfeksiyonuna göre daha fazladır. Koinfeksiyon sırasında HDV HBV’nin replikasyo-

nunu baskılayabilir ve serumdan HBsAg kaybolabilir. Bu durumda tanı anti-HBc IgM pozitifliği ile konur (Tablo 1). 

Koinfeksiyonda kronikleşme riski % 2-7’dir. 

HBsAg taşıyıcılarında gelişen süperinfeksiyonda %50-70 klinik akut hepatit tablosu görülür. Koinfeksiyonda gö-

rülen bifazik seyir süperinfeksiyonda görülmez. Koinfeksiyonda olduğu gibi süperinfeksiyonda da akut HBV en-

feksiyonuna göre daha sık (%14) fulminan hepatit gelişir. Süperinfeksiyonun koinfeksiyondan en önemli farkı akut 

enfeksiyon sonrası daha sık kronikleşme ve siroz görülmesidir . 

Kronik delta hepatitine spesifik klinik bir bulgu yoktur. Hastalarda sıklıkla halsizlik, yorgunluk, eklem ağrısı ve 

sağ hipokondrium ağrısı mevcuttur. Fizik muayenede olguların çoğunda kronik hepatit veya siroza ait bulgular 

saptanabilir. 

Laboratuvar Tanı

Akut delta koinfeksiyonu, süperinfeksiyonu ve kronik delta hepatitinin tanısında kullanılan laboratuvar testler, 

sonuçları ve yorumu Tablo 1’de verilmiştir.

         

Tablo 1. HDV (Delta) hepatitinde laboratuvar tanı.

Tanı göstergeleri

Akut HBV/HDV koinfeksi-

yonu

HDV süperinfeksiyonu

Kronik HDV enfeksiyonu

HBsAg

Pozitif

Pozitif

Pozitif

Anti-HBcIGM

Pozitif

Negatif

Negatif

Serum HDAg

Erken ve kısa süreli, sıklık-

la yakalanamayabilir

Erken ve kısa süreli, sıklık-

la yakalanamayabilir

Saptanamaz

Serum HDV RNA 

Erken, geçici fakat 

HDAg’den daha uzun 

süreli

Erken, sürekli

Genellikle pozitif

Anti-HDV, total

Geç, düşük titre

Hızlıca yükselen titreler

Yüksek titreler

Anti-HDV, IgM

Geçici, belki tek gösterge Hızlıca yükselen ve kalıcı 

titreler

Değişen titreler, genellikle 

yüksek

Karaciğer HDAg

Endike değil

Pozitif

Genellikle pozitif, geç 

dönemde negatif olabilir

30  –  Türkiye Kronik Viral Hepatit Tanı ve Tedavi Rehberi 2015

Hepatit D koenfeksiyonunun (akut hepatit D–AHD) laboratuvar tanısı nasıl koyulur? 

Koenfeksiyonların çoğu klinik olarak akut ikterik hepatit B enfeksiyonuna benzer.  Karaciğer nekrozu tipik olarak 

iki pik yapar. İlki HBV’ye bağlı ikincisi HDV’ye bağlıdır. Koenfeksiyonda erken antijenemik faz olmayabilir. HDV’e 

karşı IgG ve IgM antikorlarının artışı ile karakterizedir. Akut hepatitin başlangıcından itibaren HDV’ye karşı antikor 

cevabı yavaştır. Başlangıçta HDV’ye karşı IgM cevabı yavaştır. Günler hatta haftalarca gecikebilir. IgG cevabı ilk 

önce konvelesan fazda görülür. HBsAg pozitifliği ile başvuran hastada HDV koenfeksiyonunu doğrulamak için 

uzun süreli takip gerekir (1-10).

Koenfeksiyonda HBsAg pozitif, antiHBc-Ig M pozitif, anti HDV-IgM pozitif, HDV-RNA RT-PCR ile pozitifdir.

Hepatit D süperenfeksiyonunun laboratuvar tanısı nasıl koyulur? 

ALT’de bifazik seyir genellikle görülmez. Daha önce HBsAg pozitifliği bilinen (kronik hepatit B’li) bir olguda akut 

hepatik hasar var ise (ALT üst sınırın 10 kat ve üzeri) nedenlerinden biri olarak anti-HDV araştırılmalı ve pozitifliği 

durumunda süper enfeksiyon düşünülmelidir (1,3-7,9). 

HBsAg pozitif, Anti-HBc IgM negatif olan bir olguda aşağıdaki testlerden herhangi birinin pozitifliği;

Anti-HDV IgM, Total anti-HDV, HDV-RNA veya HDAg ile tanı konur. 

Kronik viral hepatit D  (KHD) enfeksiyonunun tanısı nasıl konur?

HBsAg, anti-HBc IgG, total anti-HDV pozitif ve anti-HBc IgM negatif bir olguda 6 aydan fazla süren aşağıdaki be-

lirteçlerden herhangi birinin pozitif bulunması durumunda kronik hepatit D düşünülmelidir (4,11-15):  

Serum HDV-RNA PCR 

Serum HDVAg 

Altıncı ay ve sonrasında şüpheli olgularda karaciğer biyopsisinde HDVAg saptanması ile tanı kesinleştirilebilir.

Akut ve kronik HD enfeksiyonlarının tanısındaki sorunlar nelerdir?

Anti-HDV IgM saptanmasının yaygın kullanılamaması,

HDVAg testinin duyarlılığının az olması ve her yerde yapılıyor olmaması

HDV-RNA PCR’nin standardizasyonunun henüz sağlanamamış olması

Standart test olarak total anti-HDV pozitifliğinin titrasyon yapılamayan olgularda koenfeksiyon, süperenfeksiyon,  

kronik enfeksiyonu ayırmada yetersiz kalması

Anti HDV’nın geç pozitifleşmesi nedeniyle hastalığın erken döneminde tanı değerinin yetersizliği 

Serum ve karaciğer dokusunda HDV Ag’nin her zaman gösterilememesi (1,3-7,9).

Türkiye Kronik Viral Hepatit Tanı ve Tedavi Rehberi 2015  –   31

Akut Hepatit Delta  ko  ve  süper enfeksiyonlarında  HBV-DNA ve HDV-RNA arasındaki 

ilişki  nasıldır?

Akut Hepatit Delta Koenfeksiyonunda hastada aynı anda veya kısa sürede hem akut B hem de akut D hepatit en-

feksiyonu söz konusudur. Bu durum oldukça nadirdir ve çoğunlukla damar yolu ile ilaç kullanan kişilerde infekte 

enjektörlerle meydana gelir. Hastalarda serolojik olarak Akut B ve Akut D ye ait bulgular görülür (16). Sıklıkla 

önce akut HBV’ye bağlı HBV DNA pozitifleşir, hepatosit nekrozuna bağlı transaminaz yükselmesi olur. Daha sonra 

akut HDV’ye bağlı HDV RNA pozitifliği ve ikinci bir atak sonucu yeniden transaminaz yükselmesi görülür (4). 

Nadiren önce akut HDV ye bağlı HDV RNA pozitifliği ve bunu takiben HBV’nin HDV’yi baskılaması ile HBV DNA 

pozitifliği de olabilir.

Akut Hepatit Delta Superenfeksiyonda ise hasta inaktif Hepatit B vakası ise HBV DNA negatiftir. Hasta Kronik 

Hepatit B vakası ise HDV’nin etkisi ile zaman içinde HBV DNA yine negatifleşir. Her iki durumda da Delta virusunun 

alınmasından sonra HDV RNA pozitifleşir ve tipik Akut Delta Hepatiti tablosu görülür, transaminazlar artar. Akut 

Delta atağının seyrine göre serolojik bulgular değişir (3, 4, 6).

KHD enfeksiyonunda HBV-DNA ve HDV-RNA arasındaki ilişki nasıldır?

Kronik Delta enfeksiyonunda tipik olarak HDV virusu HBV virusunu baskıladığı için kanda HDV RNA pozitif buna 

karşılık HBV DNA negatiftir. Bu nedenle biokimyasal ve klinik olarak aktivite gösteren buna karşılık HBV DNA’sı 

negatif kronik B Hepatiti vakalarında Delta Superenfeksiyonu düşünülmelidir (1, 3, 4, 17).

Öte yandan nadiren de olsa KHD de HBeAg pozitif bazı hasta gruplarından (HIV enfeksiyonu, transplant hastaları, 

IV ilaç bağımlıları gıbı) bulaşım olmuş ise HDV RNA ve HBV DNA’nın beraber pozitifliği, hatta sadece HBV DNA’nın 

pozitifliği de görülebilir. Bu durum yani HBV’nin aktif veya baskın olması tedavide interferon tedavisine ek olarak 

nükleozid analoglarının kullanılmasını gerektirir (16,18).

AHD enfeksiyonunda tedavi ve izlem nasıl olmalıdır?

Akut viral hepatitlerin tedavisinde geçerli olan destek tedavisi dışında ek olarak uygulanabılecek özgün tedavisi 

yoktur. Fulminant seyıre doğru eğilim gösteren olguların Karacıger tranplant merkezlerinde izlenmesı uygundur 

(17-19).

Akut HDV enfeksiyonunda seyir ko veya süper enfeksiyon olması durumuna göre farklılık gösterir. Koenfeksiyonda 

aktif bir hepatit B virüs enfeksiyonu da eş zamanlı olarak devam etmektedir. Koenfeksiyon olgularında kronik-

leşme süperenfeksiyondan daha düşüktür. Akut ko-enfeksiyon tablosu HDV HBV’yi baskıladığından dolayı %90 

iyileşme ile sonlanırken, %2-20 oranında fulminant seyir ve bunlarda da %70 mortalite sözkonusu olabilmektedir. 

Süperenfeksiyon durumunda kronikleşme %70-90 olmaktadır. Kronikleşen olgularda da %70 siroz gelişmektedir 

(3, 17-20). 

32  –  Türkiye Kronik Viral Hepatit Tanı ve Tedavi Rehberi 2015

Akut fulminant hepatit D ko ve süper enfeksiyonunda tedavi ve izlem nasıl olmalıdır?  

Mortalite oranı çok yüksektir.

Özgün antiviral tedavi söz konusu değildir (21).Akut fulminant hepatitlerde uygulanan klasik destek tedavileri 

uygulanmalıdır, İnfeksiyon, hepatik ensefalopati ve koagulopati ile mücadele edilmelidir.

Olgular transplant merkezlerinde takip edilmeli ve gerekirse karaciğer transplantasyonu uygulanmalıdır (19, 22).

KHD enfeksiyonu tedavisinde tedavi protokolü ve izlem nasıl olmalıdır?  

Günümüzde bu hastaların tedavisinde etkinliği saptanmış tek ilaç interferon-alfa olmasına karşın yapılan son 

çalışmalarda bu hastaların tedavisinde Pegile-interferon kullanımının etkinliği desteklenmiştir (23-28). Pegile-in-

terferon-alfa haftada bir kez olmak üzere bir yıl süreyle kullanılmalıdır (23,25). Pegile-interferon alfa tedavisinin 

kontrendikasyonları, yan etkileri, takip şekli kronik hepatit B enfeksiyonundaki uygulamaya benzerdir. Tedavi süre-

sine hasta temelinde karar verilebilir (27-31). İnterferon/Peginterferon tedavisi sırasında bazı hastalarda şiddetli 

ALT alevlenmeleri görülebildiği için tedavi alan hastaların yakından izlenmesi gerekir. Sirotik hastaların tedavisi 

sırasında bu nedenle dekompansasyon gelişebilir. 

Lamivudin, ribavirin, famsiklovir gibi ilaçların etkinliği gösterilememiştir (32-37). 

Tedaviye yanıt nasıl anlaşılır ve tedaviye yanıtsız olgularda izlem nasıl olmalıdır?  

Biyokimyasal yanıt:

Tam yanıt: Serum alanin aminotransferaz (ALT) düzeyinin normalleşmesi

Virolojik yanıt:

Tam yanıt: HDV-RNA’nın saptanamayacak düzeye inmesi

Kısmi yanıt: HDV-RNA’nın bazal seviyesine göre en az bir logaritma azalması 

Histolojik yanıt: İnflamasyon ve fibrozda azalma, nekroinflamatuvar skorda iki ve üzerinde azalma olma-

sıdır.

Tedavide öncelikle biyokimyasal ve virolojik yanıtlar değerlendirilmelidir. Başarılı Kronik hepatit D tedavisinde 

beklenen seyir sırasıyla HDV RNA, anti HDV, HBsAg kaybı ve antiHBs pozitifleşmesidir. Ancak bu hedefe varılması 

oldukça güçtür.

Transaminazlar bir ay arayla izlenmelidir. Virolojik yanıta ise altıncı ayda bakılmalıdır. Birinci yılın sonunda biyo-

kimyasal ve virolojik yanıt alınamayanlarda siroz ve son dönem karaciğer yetmezliğine gidiş hızlıdır (3, 11, 18,19).

Kombine tedavi gerekli midir? Kombinasyonlar ne olmalıdır?

Bugüne kadar yapılan kombinasyon tedavilerinin tek başına interferon alfa tedavisinden daha yararlı olduğu gös-

terilmemiştir (32, 34, 36, 37, 38). 

Türkiye Kronik Viral Hepatit Tanı ve Tedavi Rehberi 2015  –   33

ALT normal ve HDV-RNA pozitif olgularda izlem ve tedavi nasıl olmalıdır? 

 

ALT normal HDV RNA pozitif hastalarda HDV RNA testi tekrarlanmalıdır. HDV RNA testi yukarıda belirtildiği gibi 

hala standardize edilememiş, yalancı pozitifliği ve negatifliği yüksek olan bir testtir. HDV RNA’nın pozitifliğinden 

emin olunursa hastaların prognozunu değerlendirebilmek için karaciğer biyopsisi yapılmalıdır. Delta hepatiti he-

men daima ağır bir seyir ve kötü prognozla beraber olduğu için histoloji ne olursa olsun interferon/perinterferon 

tedavisi yapılmaya çalışılmalıdır. Tedavi diğer kronik delta hepatitli hastalardan farklı değildir

Kompanse sirozlarda KHD enfeksiyon tedavisi ve izlem nasıl olmalıdır?

Yakın izlem ile interferon (klasik veya pegile interferon) tedavisi denenebilir. Yan etki ve dekompansasyon riski faz-

ladır (18,40). Gerektiğinde doz düzenlemesi ile bu durum aşılmaya çalışılır. Literatürde kompanse sirozlu KHD’li 

olgularda interferon alfa tedavisi ile karaciğer histolojisinde düzelme saptanan olgular yayınlanmıştır (40). 

Karaciğer transplantasyonu sonrası relaps olan hepatit D enfeksiyonunda tedavi ve iz-

lem nasıl olmalıdır?

Bu olgularda hepatit B enfeksiyonunun izlenmesine ek olarak hepatit D enfeksiyonunun göstergeleri de izlen-

melidir. Hepatit B enfeksiyonunun önlenmesine yönelik uygulanan tedaviler, hepatit D enfeksiyonunun seyrini de 

olumlu yönde etkileyecektir (41).

SLE, diabetes mellitus ve kronik böbrek yetersizliği olan hastalarda hepatit D enfeksi-

yonunun tedavisi ve izlemi nasıl olmalıdır?

SLE’li olgularda kronik HDV enfeksiyon tedavisinde interferon kullanımı kontrendikedir (42,43).

DM’lu hastalarda kronik HDV enfeksiyon tedavisinde interferon kullanılabilir (45,46).

KBY’liğinde kronik HDV enfeksiyon tedavısı kronik HBV enfeksiyonu gibi değerlendirilmelidir (46-51).

Tanıda kullanılan moleküler testler nelerdir ve bunlar için referans laboratuvarların se-

çimi (yapılan yerler ve kullanılan tekniklerin standardizasyonu) nasıl olmalıdır?

Serum ve karaciğer dokusundan HDV-RNA tespitinde daha kolay uygulanabilir, daha duyarlı ve kantitatif olan 

HDV-RNA hibridizasyon ve “Reverse transcriptase polymerase chain reaction” (RT-PCR) yöntemleri kullanılmak-

tadır (29,52-54). WHO’ nun önerdiği ve en duyarlı yöntem olan RT-PCR’ın henüz standardizasyonu yoktur. Mole-

küler yöntemler virüs genotiplerinin belirlenmesinde de kullanılmaktadır (55). Ülkemizde bu testler için referans 

laboratuvar yoktur.

KHD alevlenmelerinde tedavi ve izlem nasıl olmalıdır?   

KHD alevlenmelerinde hastanın karaciğer yetmezliği açısından yakın izlemi, endikasyon durumunda karaciğer 

transplantasyonu gereklidir (17, 18, 23, 25, 56).  

34  –  Türkiye Kronik Viral Hepatit Tanı ve Tedavi Rehberi 2015

Ülkemizde hangi karaciğer hastalıklarında D hepatit virus enfeksiyonu aranmalıdır?

Ülkemizde HBsAg pozitif saptanan her hastada anti-delta bakılmalıdır. Daha önce anti-delta negatif olduğu bili-

nen HBsAg pozitif hastalarda akut alevlenme görüldüğünde anti-delta tekrar bakılmalıdır.

Üçlü enfeksiyonlarda (KHB+KHC+KHD) takip ve tedavi nasıl olmalıdır? 

Üçlü enfeksiyonlarda (KHB+KHC+KHD) genellikle dominant ve replikatif fazda olan KHD enfeksiyonudur. 

KHD’nin KHB ve KHC’yi inhibe ettiği gösterilmiştir.

Özel bir durum olmadıkça (HBV replikasyonu, HCV replikasyonu gibi) bu hastalar da KHD gibi tedavi edil-

melidir (16,31,57).

HDV enfeksiyonuna ek olarak HBV ve/veya HCV enfeksiyonu aktivasyonu varsa gerekli nukleozid analogları 

eklenmelidir (18).

 

Sonuç olarak:

•  ALT yüksek ve HDV RNA (+) kompanse evrede karaciğer hastalığı tüm hastalar tedavi edilmelidir. Bu 

hastalarda tedavi kararı için karaciğer biyopsisine gerek yoktur. 

•  ALT yüksekliğine rağmen HDV RNA (-) olan durumlarda HDV RNA tekrarlanmalidir, gene negatif ise, 

enzim yuksekliginin baska nedenleri arastirilmalidir (ilac, alokol, NASH, otoimmun hepatit gibi)

•  Tedavi süresi: Delta hepatitinde tedavi süresi bir yıldan az olmamalıdır. 

•  Delta hepatiti tedavisinde pegile interferonlar kullanılır, ilacın dozu hepatit B için olduğu gibidir. 

•  HBV replikasyonu ön planda olan kompanse Delta hepatitli hastalarda NA ları kullanılabilir. 

•  Delta hepatitine bağlı dekompanse karaciğer sirozunda interferon tedavisi kontrendikedir. Bu hastalar-

da NA kullanilabilir.

Türkiye Kronik Viral Hepatit Tanı ve Tedavi Rehberi 2015  –   35

Kaynaklar

1-  Casey JL. Hepatitis delta virus: Molecular biology, pathogenesis and immunology. Antivir Ther 1998;  3(Suppl 3): 37-42. 

2-  Jardi R, Buti M, Cotrina M, Rodriguez F, Allende H, Esteban R, Guardia J. Determination of hepatitis delta virus RNA by 

polymerase chain reaction in acute and chronic delta infection. Hepatology. 1995;21:25-9. 

3-  Hoşoğlu S. Hepatit D Virus enfeksiyonunun kliniği ve tanısı.  Viral Hepatit 2007, eds. Balık İ, Tabak F ve Tekeli E. Viral 

Hepatitle Savaşım Derneği, Oben Matbaası, İstanbul, 2007:273-274. 

4-  Mıstık R. Viral hepatitler. “ Klinisyenler için laboratuar tanı rehberi” , Çeviri Editörü. Ulukaya E, Nobel ve Güneş Kitabevi, 

İstanbul, 2004:639-665. 

5-  Mıstık R. Akut viral hepatitler. Klinik Gastroenteroloji, ed.Memik F. Nobel ve Güneş Kitabevi, Bursa, 2004:558-577.    

6-  Modahi LE, Lai MM. Hepatitis delta virus: The molecular basis of laboratory. Crit Rev Clin Lab Sci 2000; 37:42-45. 

7-  Rizzetto M. Hepatitis D: Virology, clinical and epidemiological aspects. Acta Gastroenterol Beld 2000; 63:221-224. 

8-  Rizetto M, Rosina F. Epidemiology and natural history. In viral hepatitis, Zukerman AJ, Lemon Stanley, Tomas HC (edi-

tors). Third Edition, Blackwell Publishing Ltd. 2005: 583-592.  

9-  Ryder SD, Beckingham IJ. ABC of diseases of liver, pancreas, and biliary system: Acute hepatitis. BMJ 2001; 322:151-

153. 

10-  Negro F, Rizzetto M. Diagnosis of hepatitis delta virus infection. J Hepatol 1995; 22:136

11-  Gürel S. Kronik viral hepatitler. Klinik Gastroenteroloji, ed.Memik F. Nobel ve Güneş Kitabevi, Bursa, 2004:578-589.  

12-  Huang YH, Wu JC, Sheng WY, Huo TI, Chang FY, Lee SD. Diagnostic value of anti-hepatitis D virus (HDV) antibodies 

revisited: a study of total and IgM anti-HDV compared with detection of HDV-RNA by polymerase chain reaction. J Gast-

roenterol Hepatol 1998;13: 57-61. 

13-  Rizetto M, Durazzo M. Hepatitis delta virus (HDV) infections, Epidemiological and clinical heterogenieity. J Hepatol 1991; 

13: 116-118. 

14-  Rosina F, Rizzetto M. Hepatitis D virus, epidemiology and, natural history. In:Viral Hepatitis,  Thomas H, et. Al. (eds.). 

Blackwell publishing, 2005:583-589. 

15-  Perillo R, Nair S. Hepatitis B and, D. In: Gastrointestinal and Liver Disease, Sleisenger M, Fordtran JS (eds.). Philadelphia: 

WB Saunders Company, Vol. ,  2007:1647-1679. 

16-  Jardi R, et al. Role of hepatitis B,C,and D Viruses in Dual and Triple Infection. Hepatology 2001;34 (2):404-10. 

17-  Hsieh TH, Liu CJ, Chen DS, Chen PJ. Natural course and treatment of hepatitis D virus infection. J Formos Med Assoc 

2006;105(11):869. 

18-  Lok ASF and McMahon BJ. Chronic hepatitis B. AASDL Practice Guidelines. Hepatology 2007;45(2):507-39. 

19-  Yalçın K. Hepatit Delta Virüs İnfeksiyonunda Klinik Özellikler ve Tanı. Türkiye’de Hepatit Delta Virüs İnfeksiyonu Kitabı – 

Karaciğer Araştırmaları Derneği.2005 ; sayfa 52-66.   

20-  Ting-Hui H, et al. J Formos Med Assoc 2006; 105:869. 

21-  Sánchez-Tapias JM, Mas A, Costa J, Bruguera M, Mayor A, Ballesta AM. Compernolle C, Rodés J. Recombinant alpha 

2c-interferon therapy in fulminant viral hepatitis. J Hepatol 1987;5(2):205-10.

22-  Alavian M,   et al. Hepatitis Virus D  Infection : Iran,  Middle East, and Central Asia..Hepatitis Monthly 2005;5:137-143.  

23-  Castelnau C, Le Gal F, Ripault MP, Gordien E, Martinot-Peignoux M, Boyer N, et al. Efficacy of peginterferon alpha-2b in 

chronic hepatitis delta: relevance of quantitative RT-PCR for follow-up. Hepatology 2006;44:728-735. 

24-  Celen MK, Ayaz C, Bayan K, Geyik MF. Therapy of Chronic Hepatitis Delta with Pegylated Interferon-Alpha 2a. 17th Con-

ference of the Asian Pacific Association for the Study of the Liver. Kyoto, Japan 27-30 March 2007; Abstract: P-0288.

25-  Erhardt A, et al, Treatment of chronic hepatitis delta with pegylated interferon-alpha2b. Liver Int 2006;26(7):805-10.

26-  Farci P, et al. Treatment of chronic hepatitis D with interferon alpha 2a. N Eng J Med 1994;330:88-94. 

27-  Niro GA, et al. Treatment of Hepatitis D.  J Viral Hepat 2005;12:2-9. 

28-  Farci P, Chessa L, Balestrieri C, et al. Treatment of chronic hepatitis D. J Viral Hepatit 2007; 14(Suppl 1):58-63. 

29-  Frédéric Le Gal et al, Quantification of Hepatitis Delta Virus RNA in Serum by Consensus Real-Time PCR Indicates Diffe-

rent Patterns of Virological Response to Interferon Therapy in Chronically Infected Patients, J Clin Microbiol 2005; 43(5): 

2363–2369. 

30-  Örmeci N. Gut 2004;(Supp VI): A-170. 

31-  Farci P, et al. Long-term benefit of interferon alpha therapy of chronic hepatitis D: regression of advaced hepatic fibrosis. 

Gastrenterology, 2004; 126: 1740-1749.         

32-  Gunsar F, Akarca US, Ersoz G, Kobak AC, Karasu Z, Yuce G, Ilter T, Batur Y. Two-year interferon therapy with or without 

ribavirin in chronic delta hepatitis. Antivir Ther 2005;10(6):721-6. 

33-  Lau DT, Doo E, Park Y, Kleiner DE, Schmid P, Kuhns MC, et al. Lamivudine for chronic delta hepatitis. Hepatology 

1999;30(2):546-9. 

34-  Niro GA, Ciancio A, Gaeta GB, Smedile A, Marrone A, Olivero A, Stanzione M, David E, Brancaccio G, Fontana R, Perri F, 

Andriulli A, Rizzetto M. Pegylated interferon alpha-2b as monotherapy or in combination with ribavirin in chronic hepati-

tis delta. Hepatology. 2006;44(3):713-20.  

35-  Yurdaydin C, Bozkaya H, Gurel S, Tillmann HL, Aslan N, Okcu-Heper A, et al. Famciclovir treatment of chronic delta 

hepatitis. J Hepatol 2002 Aug;37(2):266-71. 

36  –  Türkiye Kronik Viral Hepatit Tanı ve Tedavi Rehberi 2015

36-  Wolters LM, von Nunen AB, Honkoop P, et. Al. Lamivudine- high dose interferon combination therapy for chronic hepatitis 

B patients co-infected with hepatitis D virus. J Viral Hepatitis 2000; 7:428-434.   

37-  Niro GA, Ciancio A, Tillman HL, et al. Lamivudine therapy in chronic delta hepatitis: a randomized-controlled pilot study. 

Aliment Pharmacol Ther 2005; 22:227-232. 

38-  Canbakan B, Senturk H, Tabak F, Akdogan M, Tahan V, Mert A, Sut N, Ozaras R, Midilli K, Ozbay G. Efficacy of interferon 

alpha-2b and lamivudine combination treatment in comparison to interferon alpha-2b alone in chronic delta hepatitis: a 

randomized trial. J Gastroenterol Hepatol 2006;21(4):657-63.  

39-  McMahon BJ. Selecting Appropriate Management Strategies for Chronic Hepatitis B: Who to Treat. Am J Gastroenterol 

2006;101:S7-S12. 

40-  Farci P,et al. Long-term Benefit of Interferon Alpha Therapy of Chronic Hepatitis D. Regression of Advanced Hepatic 

Fibrosis. Gastroenterology 2004;126(7):1740-9. 

41-  Terrault N, Roche B, Samuel D. Management of the Hepatitis B Virus in the Liver Transplantation Setting: A European 

and an American Perspective. Liver Transplant 2005;11(7):716-32. 

42-  Rönnblom L, Alm GV. Systemic lupus erythematosus and the type I interferon. Arthritis Research & Therapy 2003; 5( 2): 

68-75. 

43-  Thibault DL, Utz PJ. Interpreting interest in interferon. Arthritis Research & Therapy  2003; 5: 246-248.

44-  Decock S, Verslype C, Fevery J.Hepatitis C and insulin resistance: mutual interactions. Acta Clin Belg 2007;62(2):111-

119. 

45-  Soultati AS, Dourakis SP, Alexopoulou A, Deutsch M, Archimandritis AJ. Simultaneous development of diabetic ketoaci-

dosis and Hashitoxicosis in a patient treated with pegylated interferon-alpha for chronic hepatitis C. World J Gastroen-

terol 2007; 13(8): 1292-1294.  

46-  Amarapurkar DN, Patel ND, Kirpalani AL. Monotherapy with peginterferon alpha-2b {12 kDa} for chronic hepatitis C 

infection in patients undergoing haemodialysis. Trop Gastroenterol 2007; 28(1):16-8.

47-  Bruchfeld A, Lindahl K, Reichard O, Carlsson T, Schvarcz R. Pegylated interferon and ribavirin treatment for hepatitis C 

in haemodialysis patients. J Viral Hepat 2006;13(5):316-21. 

48-  Espinosa M, Arenas MD, Aumente MD, Barril G, Buades JM, Aviles B, Carretero D, Alvarez-Lara MA, Carnicer F, Mar-

tin-Malo A, Aljama P. Anemia associated with pegylated interferon-alpha2a and alpha2b therapy in hemodialysis pa-

tients. Clin Nephrol 2007;67(6):366-73.  

49-  Fabrizi F, Takkouche B, Lunghi G, Dixit V, Messa P, Martin P. The impact of hepatitis C virus infection on survival in dialysis 

patients: meta-analysis of observational studies. J Viral Hepat 2007;14(10):697-703.   

50-  Kokoglu OF, Uçmak H, Hosoglu S, Cetinkaya A, Kantarceken B, Buyukbese MA and Ismet Isık O. Efficacy and tolerability 

of pegylated-interferon alpha-2a in hemodialysis patients with chronic hepatitis C. Journal of Gastroenterology and 

Hepatology 2006; 213: 575-580.

51-  Rendina M, Schena A, Castellaneta NM, Losito F, Amoruso AC, Stallone G, Schena FP, Di Leo A, Francavilla A.The treat-

ment of chronic hepatitis C with peginterferon alfa-2a (40 kDa) plus ribavirin in haemodialysed patients awaiting renal 

transplant. J Hepatol 2007;46(5):768-74.  

52-  Gupta S, Valinluck B, Govindarajan S. Detection of hepatitis delta virus in serum and liver tissue by molecular hybridiza-

tion. Validation of a rapid spot hybridization technique. Am J Clin Pathol 1989; 92: 218–21. 

53-  Smedile A, Bergmann KF, Baroudy BM et al. Riboprobe hybridization assay for HDV RNA: a sensitive method for the 

detection of the HDV genome in clinical serum samples. J Med Virol 1990; 30: 20–4. 

54-  Le Gal F, Gordien E, Affolabi D et al. Quantification of hepatitis delta virus RNA in serum by consensus real-time PCR 

indicates different patterns of virological response to interferon therapy in chronically infected patients. J Clin Microbiol 

2005; 43: 2363–9.   

55-  Altuğlu I, Ozacar T, Sertoz RY, Erensoy S. Hepatitis delta virus (HDV) genotypes in patients with chronic hepatitis: mole-

cular epidemiology of HDV in Turkey. Int J Infect Dis 2007 Jan;11(1):58-62.  

56-  Farci P.Treatment of chronic hepatitis D: New advances, old challenges. Hepatology 2006;44(3):536-539.  

57-  Yurdaydin C, et al.  A Pilot Study of 2 Years of interferon treatment in patients with chronic delta hepatitis. J Viral Hepat 

2007;14 (11):812-816.