O’zg Vara q Hujjat № Imzo Sana Bet

O’zg
 
Vara
q
 
Hujjat 
№ 
Imzo 
Sana
 
Bet 
 
 
Aslonova D. 
Bajardi: 
Rahbar: 
“Axborot-kommunikatsiya tizimlarini optimallashtirish” fanidan modulli 
o’qitish uslubiyotini yaratish (Chiziqli programmalash masalasini 
geometrik usulda yechish) 
Kognitiv grafikaning asosiy vazifasi bilim olish jarayonining faollashtiruvchi 
fikrlashning simvolli va geometrik (algebraik) mexanizmlarni o`z ichiga olgan, bilim 
berishni uyg’unlashgan modellarini yaratishdan iboratdir. 
Grafik (ko`zga ko`rinuvchi) axborot miyaning o`ng yarim shari imkoniyatlarini 
faollashtiradi, oliy ma`lumotli mutaxassis uchun zarur bo`lgan, tasviriy fikrlash 
qobiliyatini, intuitsiyasini (ichki tuyg’u) rivojlantiradi. Buyuk olim A.Eynshteyn 
aytganidek “intuitsiya xaqiqatda eng katta boylikdir. Mening ishonchim komilki, 
bizning fikrlashimiz asosan simvollar orqali shu bilan birga biz anglamasdan 
kechadi”. Haqiqatda ilm-fanni shakllanishi va rivojlanishi gepotezasiz (farazsiz), 
farazni vujudga kelishini zsa intuitsiyasiz tasavvur etish qiyin. 
Shu bilan birga, ko`rgazmali axborot og’zaki axborotdan ko`ra, ahamiyatliroq 
va unumliroqdir. Ko`rish mexanizmining axborotni qabul qilish qobiliyati, 
eshitishdan ko`ra ancha yuqoridir. Bu esa o`z navbatida, ko`rish tizimiga, inson qabul 
qilinadigan axborotning qariyb 90 foizini etkazish imkoniyatini beradi. Undan 
tashqari ko`rgazmali axborot bir vaqtning o`zida beriladi. SHuning uchun axborotni 
qabul qilish va eslashga og’zaki axborotdan ko`ra kam vaqt talab etiladi. Ko`rgazmali 
axborot ishlatilganda, tasavvur hosil bo`lishi og’zaki bayondan ko`ra o`rtacha 5-6 
marotaba tezroq kechadi. Insonning ko`rgazmali axborotdan ta`sirlanishi, og’zaki 
axborotdan ko`ra ancha yuqori bo`ladi. Ko`pchilik hollarda u oxirgisini o`tkazib 
yuboradi. Ko`rgazmali axborotni qayta takrorlash oson va aniqroqdir. Odamning 
ko`rgazmali axborotga ishonchi, og’zaki axborotdan ko`ra yuqori bo`ladi. SHuning 
uchun «yuz bor eshitgandan ko`ra, bir bor ko`rmoq afzalroqdir» deb bejiz 
aytilmagandir.
Shu bilan birga, ko`rgazmali axborotda, qabul qilish va eslash unumi, uni 
ko`rsatilishi orasidagi muddatni uzoqligiga bog’liq bo`lmaydi, og’zaki axborotning 
o`zlashtirilishi esa bunga bog’liq bo`ladi. O`rni kelib yana bir muhim tafsilotni qayd 
etish lozim: simvolli-ko`rgazmali axborotni qabul etish, o`qitish samarasini oshiradi. 
SHuning uchun o`quv-ilmiy adabiyotdan va komp’yuter texnikasi vositasida 
olinadigan axborotni ko`paytirishga shart-sharoit yaratish zarur. Bu esa, o`qitishni 
individuallashtirish zarurligini ko`rsatadi. 

---

O’zg
 
Vara
q
 
Hujjat 
№ 
Imzo 
Sana
 
Bet 
 
 
Aslonova D. 
Bajardi: 
Rahbar: 
“Axborot-kommunikatsiya tizimlarini optimallashtirish” fanidan modulli 
o’qitish uslubiyotini yaratish (Chiziqli programmalash masalasini 
geometrik usulda yechish) 
8. Xatoliklarga tayanish tamoyili. Bu tamoyil o`qitish jarayonida doimiy 
ravishda xatoliklarni izlash uchun vaziyatlar yaratilishiga, talabalarning ruhiy 
faoliyati funktsional tizimi tarkibida oldindan payqash tuzilmasini shakllantirishga 
qaratilgan didaktik materiallar va vositalarni ishlab chiqishga yo`naltirilgan bo`ladi. 
Bu tamoyilning amalga oshirilishi, talabada tanqidiy fikrlash qobiliyatini 
rivojlanishiga yordam beradi. 
9. O`quv vaqtini tejash tamoyili. Bu tamoyil talabalarda individual va 
mustaqil ishlash uchun o`quv vaqtining zahirasini yaratishga yo`naltirilgan bo`ladi.
To`g’ri tashkil qilingan modulli o`qitish, o`qish vaqtini 30% va undan ortiq 
tejash imkoniyatini beradi. Bunga esa modulli o`qitishning barcha tamoyillarini to`la 
amalga oshirilganda, o`quv jarayoni komp’yuterlashtirilganda, yondosh fanlarning 
o`quv dasturlari muvofiqlashtirilganda erishish mumkin. 
10. Texnologik tamoyili. Bu tamoyil talabalar tomonidan o`qitishning 
ko`zlangan natijalarga erishish kafolatini ta`minlovchi, o`qitish va bilimni 
o`zlashtirish jarayonini, tizimli modulli yondashuv asosida ro`yobga chiqarishni 
anglatadi. Mazkur tamoyil quyidagilar orqali ta`minlanadi: 
-maksimal aniqlashtirilgan o`quv maqsadlarni ishlab chiqish, ularni o`lchash va 
baholash mezonlarini tanlash; 
-qo`yilgan o`quv maqsadlarga erishishiga yo`naltirilgan o`quv jarayonini ishlab 
chiqish va aniq tasvirlash; 
-o`quv maqsadlarini, butun o`quv jarayonini o`qitish natijalariga kafolatli 
erishishga yo`naltirish; 
-o`qitish natijalarini tezkor baholash va o`qitishga tuzatishlar kiritish; 
- o`qitish natijalarini yakuniy baholash. 
Texnologik tamoyili, o`qitishni qayta takrorlanadigan jarayonga aylanishiga imkon 
beradi [7].
Modulli o`qitish tizimida o`rgatuvchi tsikllar soni, o`quv fanining modullari 
soniga teng bo`ladi. O`quv maqsadlariga erishish uchun o`quv me`yoriy hujjatlarning 
uzviyligini ta`minlash tayanch sharoitlarini yaratish zarur. Ushbu maqsadlarda 
uzviylik tamoyilini qo`llash tavsiya etiladi.

---

O’zg
 
Vara
q
 
Hujjat 
№ 
Imzo 
Sana
 
Bet 
 
 
Aslonova D. 
Bajardi: 
Rahbar: 
“Axborot-kommunikatsiya tizimlarini optimallashtirish” fanidan modulli 
o’qitish uslubiyotini yaratish (Chiziqli programmalash masalasini 
geometrik usulda yechish)