O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 9- son ilmiy tadqiqotlar jurnali



Yüklə 0,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/5
tarix16.06.2023
ölçüsü0,64 Mb.
#131623
1   2   3   4   5
Mirzayeva Diloromxon Mashrabjon qizi

O‘ZBEKISTONDA
 
FANLARARO
 
INNOVATSIYALAR

VA 
9-
SON

ILMIY
 
TADQIQOTLAR
 
JURNALI
20.06.2022
286 
Qubo (Quva), Koson kabi shaharlar o‘sha davrning ancha taraqqiy etgan 
hunarmandchilik va savdo-sotiq markazlari hisoblangan. Buyuk ipak yo‘li bu 
shaharlarning xalqaro savdoda faol ishtirok etishini ta’minlagan. O’rta Osiyolik qo‘li gul 
hunarmandlar, to‘quvchilar, zargarlar, miskaru temirchilar, ko‘nchi-yu qurolsozlar 
ishlab chiqargan nafis, xaridorgir buyumlar, asbob-anjomlar turli yurtlarga yuborilgan. 
Mahalliy hunarmandlar ishlab chiqargan rangli shishalar, zotdor otlarga xalqaro 
miqyosda talab katta bo‘lgan [5: 103].
Bu davrning o‘ziga xos muhim o‘zgarishlaridan yana biri – bu O‘rta Osiyo 
kulolchiligi hunarining yuksak san’at darajasida rivojlanganligidir. Bu davrda ham 
yurtimizda moddiy va ma’naviy madaniyatning yangiyangi betimsol namunalari 
yaratildi. Turli olimlar mutaxassislar bahsiga sabab bo‘lgan Turkiy-run, O‘rxun-Enasoy 
yozuvi, Kultegin bitiklari, Bilga xoqon yodnomasi va shu singari noyob topilmalar turk 
yozma madaniyatning qadimiyligi va rang-barangligiga guvohlik beradi. 1970-yilda 
Almati yaqinidagi «Issiq» degan joydan topilgan va fanga «Issiq yozuvi» nomi bilan 
kirgan turkiy yozuv ham bizning yozuv tariximizga oid qarashlarimizni yanada 
boyitadi. Endilikda topilgan noyob ashyo-dalillar asosida turkiy yozuvning tarixi 
miloddan avvalgi II – I asrlarga borib tutashishi ma’lum bo‘ldi. Turonzaminda turkiy 
yozuv bilan bir qatorda so‘g‘d va xorazm yozuvlari ham keng qo‘llanilgan. So‘g‘d yozuvi 
22 ta belgidan iborat bo‘lib, chapdan o‘ngga qarab yozilgan. Shaharlarda so‘g‘d-turk 
ikki tilliligi rasmiy odat bo‘lganligi haqida Mahmud Qoshg‘ariyning «Devoni lug‘atit 
turk» (XI asr) asarida ham qayd etib o‘tilgan [3: 69]. Bu yozuvlarda ulug‘ 
ajdodlarimizning katta tarixi, boy madaniyatiga oid mislsiz ma’lumotlar aks etgan. 
Yana shu narsa diqqatga sazovorki, o‘sha davrlarda ulug‘ ajdodlarimiz o‘z navqiron 
nasllari to‘g‘risida ham muttasil qayg‘urganlar. Shu boisdan o‘smir 5 yoshga to‘lishi 
bilan uni bilim olishga yo‘llab, dastavval, xat-savod va hisob-kitobni o‘rganishga jalb 
etganlar. Bolalar o‘smir-balog‘at yoshiga etgach esa ularni dunyo tanish, savdo-tijorat 
ishlarini o‘rganish uchun maxsus vakillar homiyligida xorijiy ellarga yuborganlar. Turk 
xoqonligida yashagan xalqlarning diniy e’tiqodi, tasavvurlari ham turlicha bo‘lgan, ko‘p 
xudolilik hukm surgan. Bu esa ularda turli xil osmoniy va yer jismlari – quyosh, oy, yer-
suv, hayvonlar va boshqa narsalarga sig‘inishlikni keltirib chiqargan. O‘rta Osiyo 
xalqlari orasida zardushtiylik dini bilan bir qatorda joylarda buddizm, moniylik, 
xristianlik dinlariga e’tiqod qilishlik ham keng rasm bo‘lgan. Bu narsa qadimgi 
ajdodlarimizning tor, biqiq holda hayot kechirmasdan balki boshqa ko‘plab qavmlar, 
elatlar bilan bog‘lanib, aralashib, ma’naviy jihatdan yaqinlashib hayot 
kechirganliklaridan dalolat beradi [11: 165]. O‘rta Osiyo xalqlari orasida tasviriy san’at 
o‘ziga xos uslubda rivojlangan. Jumladan, Varaxsha xarobalaridan topilgan saroy 
binolari devorlari peshtoqlariga bitilgan rang-barang, bir-biridan nafis va jozibador 
rasm-suratlarni (qurollangan yoxud ov qilayotgan jangchi askarlar, oq fillar, tuyalar, 
otlar va boshqa xil hayvonlar, parranda-yu darrandalar va hokazo) ko‘zdan kechirar 
ekanmiz, bunda ajdodlarimizning noyob iste’dodi va aql-zakovatiga tan beramiz va 
bundan o‘zimizda g‘urur tuyamiz.



Yüklə 0,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin