Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
57 III Fəsil MÜƏSSİSƏDƏ ƏMƏYİN TƏHLÜKƏSİZLİYİNİN TƏŞKİLİ VƏ ONA NƏZARƏT 3.1. Müəssisədə əməyin təhlükəsizliyi üzrə işlərin təşkili və əlaqələndirilməsi Əmək mühafizəsinin vahid idarəetmə sisteminin müəssisədə tətbiq olunması və işlərin bu sistem üzrə qurulması işçilərin sağlamlığının və əməyin təhlükəsizliyinin təmin olunmasında böyük əhəmiyyət kəsb edir. Əmək mühafizəsinin vahid idarəetmə sistemi istehsalatın kompleks idarəetmə sisteminin mühafizəsi ilə bağlı işlərin təhlükəsiz təşkilinin tələblərini müəyyənləşdirir. Vahid idarəetmə sistemi müəssisələrdə əmək prosesi zamanı işçi sağlamlığının mühafizəsinə yönəldilmiş sosial, iqtisadi, texniki, hüquqi və təşkilati tədbirlər kompleksinin hazırlanması, qəbul edilməsi və tətbiqi üzrə tələblər sistemini müəyyənləşdirir. Əməyin mühafizəsinin vahid idarəetmə sistemi istehsalatda sağlam əmək şəraitinin məqsədyönlü formalaşmasına yönəldilmiş, normativ sənədlərlə əsaslandırılmış, bir-birilə qarşılıqlı əlaqəli sosial, iqtisadi, təşkilati kompleks tədbirlərdən, metod və vasitələrdən ibarətdir. Vahid idarəetmə sistemi keyfiyyətli və səmərəli əmək üçün təhlükəsiz və sağlam şəraitin təmini üzrə təşkilati-profilaktik tədbirlərin vahid qaydada işlənib hazırlanmasını, həyata keçirilməsini müəyyənləşdirir və nizamlayır. Əməyin mühafizəsinin idarəetmə prosesi rəhbər və idarəetmə aparatının işçilərinin təhlükəsiz əmək şəraitinin yaradılmasına yönəldilmiş məqsədyönlü birgə fəaliyyətinin məcmusudur. İdarəetmə prosesinin zəruri elementləri aşağıdakılardır: (Əhmədov Y., Rəhimov T., 2009: s. 98) o İdarəetmə obyektlərinin və idarəedici amillərin mövcudluğu; o Məqsəddən kənara çıxmaların və normadan yayınmaların qiymətləndirilməsi üçün məlumatların təhlili və işlənməsi; o İdarəetmə məqsədilə müvafiq qərarların qəbulu və obyektə idarəedici təsirin göstərilməsi; o Kollektivin təşkili və fəaliyyətinin uzlaşdırılması üçün məqsədyönlü təsir. Əməyin mühafizəsinin idarə edilməsi məlumatların toplanması və 58 qiymətləndirilməsindən, əmək şəraiti göstəricilərinin mövcud tələblərdən kənara çıxmaların aşkar edilməsindən və obyektə məqsədyönlü idarəedici təsirin göstərilməsindən ibarətdir. Əməyin mühafizəsi normalarından və tələblərindən kənara çıxma hallarını müəyyənləşdirmək və operativ surətdə aradan qaldırmaq, əməyin təhlükəsizliyini təmin etmək, qəzaları, bədbəxt hadisələri törədən səbəblərin qarşısını almaq məqsədilə, idarəetmə obyektlərinin vəziyyəti haqqında məlumat, təhlili və müvafiq qərarların qəbul edilməsi ümün mütəmadi olaraq bütün idarəetmə orqanlarına təqdim olunmalıdır.İdarəetmə prinsipləri - idarəetmə subyektlərinin idarəetmənin effektivliyinin təmini məqsədilə rəhbər tutduqları obyektiv surətdə əsaslandırılmış rəhbər qaydalar, əsas müddəalar, davranış normalarıdır. İdarəetmənin əsas prinsipləri təkbaşına və kollegial rəhbərlik, sahə və ərazi idarəetmənin əlaqələndirilməsi, təsərrüfatın planlı surətdə idarə edilməsi, kadrların seçilib yerləşdirilməsi, əməyin maddi və mənəvi həvəsləndirilməsinin təşkilidir. Əmək mühafizəsində idarəetmənin başlıca məqsədi istehslatın səmərəliliyini yüksəltmək, məhsul keyfiyyətini normallaşdırmaq üçün sağlam iş şəraitini yaratmaq, əmək prosesində çalışanların sağlamlığını və əmək qabiliyyətinin mühafizəsini həyata keçirməkdir. Məqsədə çatma müəyyən idarəetmə funksiyalarını yerinə yetirməklə reallaşır. Əmək mühafizəsinin idarəetmə sistemi istehsalatın idarəetmə prosesinin tərkib hissəsidir və bu sistemin ən mühüm funksiyası əmək mühafizəsi ilə bağlı işlərin təşkil olunması və bir-biriylə əlaqələndirilməsidir. Bu funksiyaya aşağıdakı elementlər daxildir: Müəssisənin və struktur bölmələrinin əmək mühafizəsi üzrə vəzifələri; Rəhbər və MTİ-lərin vəzifə təlimatlarına hökmən daxil edilməklə, müəssisələrin inzibati, idarə və texniki xidmətlərinə əməyin mühafizəsi sahəsində həvalə edilmiş vəzifə borclarının, hüquq və məsuliyyətlərinin dəqiq bölüşdürülməsi; Əməyin mühafizəsinin idarəetmə sisteminin fəaliyyətində, səmərəliliyinin planlaşdırılmasında və buna nəzarət edilməsində bütün idarəetmə səviyyələri üzrə 59 əmək təhlükəsizliyi xidmətlərinin təşkiledici və əlaqələndirici rolu; Əməyin təhlükəsizliyi üzrə iş planlarının, qayda, standart və digər normativ sənədlərin bütün tələblərinin yerinə yetirilməsinin təmini. Əmək mühafizəsinin vahid idarəetmə sistemi aşağıda qeyd olunan problemlərin həllinə yönəldilmişdir: (Əhmədov Y., Rəhimov T., 2009: s. 99) Çalışanlara təhlükəsiz əmək üsullarının öyrədilməsində vahid təlimləndirmə qaydalarının qəbul olunması; İstehsalatın idarə edilməsinin bütün hallarında əmək mühafizəsi üzrə işlərin təkmilləşdirilməsi; İş şəraitinin sanitariya cəhətdən normalaşdırılması; Müəssisə və otaqların səliqəli vəziyyətdə saxlanılması; Çalışanların lazımi mühafizə vasitələriylə təmin olunması; Təhlükəsiz əmək şəraitinin təmini üçün aparılan işlərdə fəhlələrin, qulluqçuların və MTİ-in həvəsləndirilməsi və fəallığının artırılması, bu işlərə geniş işçi kütləsinin və Həmkarlar İttifaqı fəallarının cəlb edilməsi; Çalışanların əmək təhlükəsizliyi üzrə qayda və normaların tələblərinə riayət etməsinin təmin olunması; İş və istehsalat nizam-intizamının möhkəmləndirilməsi; Çalışanlara məişət xidmətinin göstərilməsi; Rəhbər və MTİ-lərin əməyin təhlükəsizliyinə görə məsuliyyətinin artırılması. Əməyin mühafizəsini idarə etməyin vahid sisteminin hüquqi və normativ əsasını aşağıdakılar təşkil edir: AR-nın Konstitusiyası (1995-ci il 12 noyabr): AR-nın Əmək Məcəlləsi (2001-ci il); Əmək mühafizəsi məsələləri üzrə Nazirlər Kabinetinin qərarları; Təhlükəsizlik qayda, norma və standartları; Əmək mühafizəsi məsələləri ilə bağlı üst təşkilatların qərar və göstərişləri, HİK, Dövlət orqanlarının qərarları və qətnamələri, təşkilati metodik va rəhbər sənədlər. 60 Əməyin mühafizəsinin idarəetmə sistemində idarəetmə obyekti təhlükəli və zərərli istehsalat amillərinin aradan qaldırılması, əmək ağırlığı və gərginliyinin psixolojifizioloji amillərinin optimallaşdırılması, ətraf mühit göstəricilərinin normalara uyğunlaşdırılması (hərarətin, rütubətin, işıqlandırmanın, səsin, titrəyişin, havanın qazla, tozla çirklənməsinin və s.) yolu ilə təhlükəsiz iş şəraiti yaradılması prosesidir. Əmək mühafizəsinin vahid idarəetmə sistemində idarəedici orqanlar şirkət, birlik, müəssisə, təşkilat rəhbərləri, onların əmək mühafizəsiylə təhlükəsizliyi xidmətləri və müvafiq Həmkarlar İttifaqı komitələridir. Müəssisə və təşkilatlarda təhlükəsiz iş şəraitinin təmini üzrə işlərin düzgün təşkilinə görə ümumi rəhbərlik və məsuliyyət onların birinci rəhbərlərinə həvalə edilir. Müəssisə və təşkilatın inzibati-texniki heyətinin borcu istehsalatda təhlükəsiz iş şəraitinin qurulması və təmini üzrə tədbirlər həyata keçirmək, çalışanlar tərəfindən əmək təhlükəsizliyi üzrə müəyyənləşdirilmiş norma, qayda və təlimatlara riayət olunmasına, yuxarı təşkilatların, Dövlət orqanlarının, HİK-in əmr və sərəncamlarının yerinə yetirilməsinə nəzarət etməkdir. Hər il üçün əməyin təhlükəsizliyi üzrə iş planı müəssisədə əməyin təhlükəsizliyi xidməti tərəfindən işlənib hazırlanır (planlaşdırma ilin başlanmasından əvvəl aparılır). Planın hazırlanmasında müəssisənin müvafiq şöbələri, xidmətləri, bölmələri iştirak etməlidirlər. İş planının layihəsi müvafiq şöbələrlə, xidmətlərlə, bölmələrlə razılaşdırılır, imzalanır, müəssisənin rəhbərliyi tərəfindən təsdiq edilir. Təsdiq edilmiş plan əməyin təhlükəsizliyi xidməti tərəfindən bir həftə ərzində icraçılara çatdırılır. Müəssisənin əmək təhlükəsizliyi üzrə iş planına (illik, rüblük) aşağıdakı işlar daxil edilir: (Əhmədov Y., Rəhimov T., 2009: s. 110) Əmək şəraitinə müəssisə nəzarətinin müvafiq mərhələlərinin təşkili və aparılması; Yüksək təhlükəli işlərin düzgün aparılmasını və müvafiq sənədlərin tərtib olunmasının yoxlanılması; Yükqaldırıcı kranların, mexanizmlərin, elektrik qurğularının, təzyiq altında 61 işləyən qabların və aparatların, buxar və su qızdırıcı qazanların, yüktutucu qurgular təhlükəsizlik qaydalarının tələblərinə uyğun olaraq düzgün istismarına, dəqiq yoxlanılmalarına, sınaqdan keçirilmələrinə nəzarət edilməsi; Avadanlıqların təhlükəsiz istismarına, təmirinə nəzarət edilməsi; Hündürlükdə işlərin aparılması üçün is yerlərinin meydançalarla, nərdivanlarla və digər vasitələrlə təchiz olunmasına nəzarət edilməsi; Obyektlərin sanitariya-texniki pasportlaşdırılmasının təşkilinə və aparılmasına, pasportlaşdırılmanın nəticələrinin baxılması; Texniki rejimə, qaydalara, təlimatlara riayət olunmasına nəzarət edilməsi; Sexlərdə, qurğularda, bölmələrdə, sahələrdə aparılan işlərin uçotunun, təhlilinin qiymətləndirilməsinin təşkili; Tədbirlər planının vaxtında yerinə yetirilməsinə nəzarət edilməsi; Fəhlələrin müvafiq xüsusi geyim, ayaqqabı və digər mühafizə vasitələriylə təmin olunmalarına nəzarət edilməsi; Əməyin təhlükəsizliyi məsələləri üzrə müşavirələrin, iclasların konfransların keçirilməsi; Əmək təhlükəsizliyi, istehsalat mədəniyyəti məsələlərinə dair baxışların, yarışların təşkili; Əməyin mühafizəsinə dair təlimatların, metodik materialların, yaddaş kitabçalarının və ədəbiyyatın hazırlanması, yenidən baxılması, nəşr olunması; Normativ sənədlərin, öyrədici vasitələrin, plakatların, təhlükəsizliyə dair nişanların, siqaret çəkilən yerləri əks etdirən göstəricilərin alınması, əməyin təhlükəsizliyi kabinetlərinin yaradılmasında müasir iş üsullarının tətbiqi; Əməvin mühafizəsi məsələlərinin təbliğ edilməsi üçün vacib olan tədbirlərin təşkili; Əməyin təhlükəsizliyi sahəsində təcrübə mübadiləsi, qabaqcıl təcrübənin yayılması yolları; Müəssisənin əmək təhlükəsizliyi sahəsində gördüyü işlərin ümumiləşdirilməsi, əmək mühafizəsi üzrə hesabatların hazırlanması. 62 Yuxanda göstərilən məsələlər bununla bitmir, müəssisə öz iş xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, plana xüsusi əlavələr edə bilər. İstehsalat bölmələrinin (sex, sahə, xidmət) operativ rüblük iş planlarına əsas istehsalat məsələlərindən başqa əməyin təhlükəsizliyi üzrə aşağıdakı işlər daxil edilməlidir: Fəhlələrə əsasnamədə əməyin təhlükəsizliyi üzrə nəzərdə tutulmuş iş üsullarının öyrədilməsi (təlimatın keçirilməsi, biliyinin yoxlanılması); Əmək şəraitinin vəziyyətinə nəzarətinin müvafiq mərhələlərinin ayn-ayrı MTİ-lə fərdi yoxlamaların aparılması; Obyektlərin sanitariya-texniki pasportlaşdırılmasının aparılması, iş yerlərinin attestasiyası (lazımi ölçülərin aparılması, səsin, titrəyişin, işıqlandırmanın, havanın temperaturunun və tərkibinin, qazlanmanın səviyyəsinin sanitar normalara uyğun olmalarına); Ventilyasiya sistemi və qurğularının işə yararlılığının və sazlığının yoxlanılması; Xilasedici vasitələrin sazlığının yoxlanılması; Əməyin təhlükəsizliyi məsələləri üzrə fəhlə iclaslarının, yığıncaqlarının aparılması; Təhlükəsizliklə əlaqədar təlimatların hazırlanması və onlara yenidən baxılması; Çalışanların fərdi mühafizə vasitələrinə olan tələbatının müəyyən edilməsi və təmini; Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|