Ziyoda masharipova

Savol va topshiriqlar
1. Aruz terminining kelib chiqishi haqida Alisher Navoiy qanday 
m a’lumotlar keltiradi?
2. 0 ‘zbek aruziga xos xususiyatlar nimalardan iborat?
3. Qisqa, cho‘ziq va o ‘ta cho‘ziq hijolar qanday aniqlanadi?
4. Rukn nima? Ifodali o'qishda ruknning qanday ahamiyati bor?
5. Bahr nima? Aruz vaznida qanday bahrlar*bor?
6. Am z tizimidagi asarlami ifodali o ‘qish uchun qanday qoidalarga 
amal qilish lozim?
7. Fasohat ilmi deganda nimani tushunasiz?
8. Abu Ali ibn Sino “She’r san’ati” asarida she’r uch xil narsa bilan 
xayolga ta ’sir etadi, deydi. Bu uch xil narsa nima?
Adabiyotlar
1. 
Abu Ali ibn Sino. She’r san’ati. - Toshkent: G ‘.G‘ulom nomidagi 
Adabiyot va san’at nashriyoti. 1980.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2. Anvar Hojiahmedov. Maktabda aruz vaznini o ‘rganish. - Tosh­
kent: 0 ‘qituvchi, 1995.
3. Alisher Navoiy. Asarlar. 0 ‘n besh to‘mli|c. 14-to‘m. // Mezon ul- 
avzon. -Toshkent: G ‘.G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 
1967.
4. A.Rustamov. Aruz haqida suhbat. -Toshkent: Fan, 1972.
5. A bdurauf Fitrat. Aruz haqida. -Toshkent: 0 ‘qituvchi, 1997.
NASRIY ASARLARN I IFO D A LI 
0 ‘Q ISH
R eja
1. Latifa va hikoyalarning g‘oyaviy xususiyatini aniqlash va ifodali 
o ‘qish.
2. Ertaklarni ifodali o‘qishda mavzu va g ‘oyani aniqlashning aha­
miyati.
3. Qissalami ifodali o ‘qish.
4. Romanlarning mavzu va g ‘oyasini aniqlash. Romanlami ifodali 
o ‘qishning o ‘ziga xos xususiyatlari.
Nasriy asarlarni ifodali o ‘qish lirik turdagi asarlami o‘qishdan tub- 
dan farq qiladi. Bu farq, aw alo, asarning jan r xususiyati bilan belgi­
lanadi. Lirik turdagi asarlarda shoiming oniy hissiyoti, voqelik haqi­
dagi kechinmalari butun harorati bilan ifodalanadi. Boshqacha qilib 
aytganda, she’r shoiming voqelikdan olgan taassurotlarini j o ‘shqin aks 
ettiruvchi ehtiros mahsuli sifatida yuzaga keladi. She’mi o‘qiganda 
ham mana shu harorat, jo ‘shqinlik aks etib turadi.
She’r o ‘qishdagi bu shiddatkor uslubni butunligicha nasriy turdagi 
janrlarga qo ‘llab bo ‘lmaydi.
M uallif nasriy asarda kishilarning hayoti va xarakterlarini ular- 
ning bir-birlariga b o ‘lgan murakkab m unosabatlari orqali aks ettirar 
ekan, asar qahram onlarining ruhiy olam i, urf-odatlarini tasvirlaydi, 
tabiat m anzaralarini yoritishga jo y beradi. Demak, nasriy turdagi 
asarlarda biz (ayniqsa, qissa va rom anlarda) hayotning keng man- 
zarasini k o ‘ram iz. Nasriy asarlarda, odatda, voqealar bayoni ye- 
takchi o ‘rin egallaydi. Bu turdagi asarlarni ifodali o ‘qish sh e ’riy
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

janrlardan farqli o ‘laroq, nisbatan osoyishta kechadi. Albatta, bu 
“ osoyishta” likni m uayyan asam ing hamma o ‘rinlariga ham q o ‘llab 
boMmaydi, chunki voqealar davom ida shiddatkor o ‘rinlar, haya­
jonli lavhalar ham uchraydi. Badiiy asarning qaysi o ‘rinni qanday 
ohangda, qanday tem pda o ‘qish lozimligini aniqlash uchun, dastlab 
asarning g ‘oyaviy m azm unini aniqlab olish m aqsadga muvofiqdir. 
Chunki asarda q o ‘yilgan hayotiy haqiqatni aniqlash, uni m antiqan 
tushunib o ‘qishga, ayni paytda ifodali o ‘qishga yordam beradi.