Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə108/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

gordukge, yaptikga, gittikge, tuttukga, dit ft иксе; oldukga, kabi. Payt
ravishdoshlari ish-harakatning bajarilishi, hodisaning yuz berish
vaqti nuqtai nazaridan ketma-ketlikni ifodalaydi: Fiyatlar gittikge
yukseliyor (Narxlar borgan sari ortib botyapti) kabi.
Payt ravishdoshlari yasovchi qo‘shimchalaridan yana biri -ince
(-inca, -unca, -iince) qo'shimchasidir: bakinca, bilince, bulunca,
gorunce; kalmca, sevince, olunca, dilf iince kabi. Ular gapdagi fikrni
tabiiy natija sifatida ko‘rsatadi: Yagmur Ъщ1аутса kagtik (Yomg'ir
boshlashi bilan qochdik). “Bafina gelince anlarsm" (Boshinga tush-
ganda tushunib olasan); “iki gontil bir olunca, samanlik seyran
olur” (Ikki k o ‘ngil bir bolganda, somonlik sayr jo 'y i bo'lur). ‘'Goz
gormeyince goniil katlamr” ("Ко ‘z ко ‘rmaguncha ко ‘ngil chidaydi”
- xalq ogzaki ijodidan).
-ince payt ravishdoshi tugash, nihoyaga yetish ma'nosida
ancha eskirgan va hozirda ishlatilmaydi. Masalan: Bu iyiligini oltince
unutmam (Bu yaxshiligingni о Iguncha unutmayman), Bu gapdagi
oltince ravishdoshi hozirgi turk tilida oltinceye dek; oliinceye kadar
shaklida qo'llaniladi. Ushbu ravishdosh nihoyaga yetish ma’nosida.
-guncha shaklida o'zbek tilida saqlangan (Buyaxshiligingni о ‘Iguncha
unutmayman).
Sharqiy Onado'lu shevalarida -ende ravishdosh qo'shimchasi
ham keng qo‘llanadi (Yazgelende qikamyayla bafinaj. Bu qo‘shimcha
ham hozirgi zamon o ‘zbek va ozarbayjon fiiiarida to’ia saqlangan (Yoz
kelganda chiqaman yaylov boshiga).
-igek (-icak) ravishdosh qo‘shimchasi -ince qo‘shimchasining

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin