Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining


birikmalari (ravishdosh oborotlar) tashkil etadi: Bir milletin kulturu



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə110/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

birikmalari (ravishdosh oborotlar) tashkil etadi: Bir milletin kulturu
yukseldikge, ferdi hiirriyetin tatbikat sahalan g e n tle r ve gogahr
(Bir millatning madaniyati yuksalgan sari, fuqaro erkinliklarining
y o ’nalishlari kengayib ya ortib boradi). Bu gapda kesim boigan
geni§ler ve gogalir so'zlari va bir milletin ktilturti yukseldikge so'z
birikmasi bir ravishdosh shakl va unga bogiiq boiaklardan yuzaga
kelgan hoi birikma (ravishdosh oboroti)dir.
Payt ravishdoshlaridan yana biri turk tilida teng zamon
ravishdoshlari (e§zaman zarffiilleri) dir. Ular gapdagi f e i uchun zamon
boshlang'ichini ifodalaydi. Ular -eli qo'shimchasi bilan yasaladi. -eli
qo‘shimchasi beri va -den beri shakllarining sinonimidir: gordum
goreli (ко 'rganimdan beri), gideli (ketganidan beri) kabi. КопщтауаЬ
1 ay oldu (Gaplashmaganimga 1 oy bo ‘Idi). Gormeyeli 2 sene oldu
(Ко ‘rmaganimga 2 vil bo 'Idi). Agam sen gideli yedi yii oldu (Og ‘am
sen ketganingdan beri yetti yii o'tdi). Gormeyeli >i$manlami.?simz
(Sizni ko ‘rmaganimdan beri ancha semiribsiz) kabi.
Ravishdoshlar beri yordamchi so'zi qo'shilib ham qoilanadi:
Geqit yapilah beri kazalar azaldi (
0
‘tish yo'li qurilgandan beri ha-
lokatlar kamaydi). Ayrilahdan beri yazmadi (Ajralganidan beri
yozmadi).
-eliravishdoshlari ba’zan feining o'tgan zamon qo ‘ shimchasidan
130


keyin qo'shiladi: «Bu fani dunyaya geldim geleli, bir ati severim, bir
de gozeli». (Bu foni dunyoga kelganimdan beri, bir otni sevdim, bir

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin