Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

(Sag o l a s m R a h m a t senga. Yanh$ ап1атц
98

---

olmayasimz. - Tag ‘in noto ‘g ‘ri tushungan bo ‘hnang)
kabi. Istak 
shaklining shaxs-son qo'shim chalari bilan o'zgargan. shevalarda 
q o ig a n ko'rinishi quyidagicha: 
gel-e-m, gel-e-sin, gel-e, gel-e-k, gel-
e-siniz, gel-e-ler.
Adabiy tilda istak shaklining q o ilanishd an chiqib ketishi uning 
vazifasini buyruq shakliga o'tishiga sabab b o ig a n . Buyruq va istak 
shaklining aralashib ketganligiga asosiy sabab ham shudir. Bugun 
adabiy tilda istak shaklining tuslanishi buyruq va istak aralashmasi 
sifatida quyidagi shakllarni yuzaga keltirmoqda:
Ben bulun-ayim giilme-y-eyim
Sen bulun-asin gulme-y-e-sin
О bulun-a gulme-y-e
Biz bulun-alim gulme-y-elim
Siz bulun-a-simz giilme-y-e-siniz
Onlar bulun-a-lar gtilme-y-e-ler
Biroq so'zlashuvda bu shakl ham unchalik faol emas. 
Chunki 2-, 3-shaxslarda ularning o 'rnig a 
bulun, bulunsun
shakllari 
qoilanilm oqda. Istak tuslanishida ham 
/у /
ning ta'sirida o 'rta b o 'g 'in
unlisi talaffuz c h o g id a o'zgarishi mumkin: 
dinli-y-e-sin (dinle-y-esin)
kabi. Yozuvaa esa asl shakl saqlanadi.
K e ra k lilik sh ak li 
(gc'v
;/ 
Ш kipi)
f e i ifodalagan ish-harakatning 
bajarilishi kerak, shart ekanhg r bildiradi. Ushbu mayl qo'shim chasi 
-meli
bo'lib, unli uyg'unligi qoidasiga 
oan qalin unlilari bo'lgan 
f e i negizlariga 
-mah
shaklida qo'shiladi. Ushbu qo'shim cha turk 
tilidagi f e i shakllari yasovchi boshqa qo'shim chalarga nisbatan ancha 
yangi hisoblanadi. Bu shakl turk tilida