“О„zbek tili va adabiyotini о„qitish metodikasi” kafedrasi zulxumor Mirzayeva, Komil Jalilov
Yüklə 1,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
OYLAB KO‟RING:
Dadasi Stalin haqidagi gaplarni chin dildan aytdimi? Men hozir, shaxsga sig‗inish davrining mudhish kirdikorlari, mudhish inqilob dohiylari, ayniqsa, Stalin hukmronligi davrida yuz bergan shafqatsiz qatlu qirg‗inlar, million-million begunoh kishilarning boshiga tushgan g‗urbatlar, ota boladan, bola otadan ayrilib, odamlarning ko‗zyoshi daryo bo‗lib oqqan o‗sha zimiston yillar haqida o‗ylaganimda, dadamlarning Stalin to‗g‗risida gaplarini eslab, hayron bo‗laman. «Nahot otam bu qirg‗inbarotni ko‗rmagan-sezmagan bo‗lsalar, nahot Stalin bu jabru sitamlardan bexabar edi, degan sodda, bemantiq so‗zlarga ishongan bo‗lsalar?», degan fikr bot-bot ko‗nglimdan o‗tadi. Lekin unday desam... o‗sha davrda hukm surgan inqilob chavandozlari orasida mash‘um Inqilobning soxta otashin chaqiriqlar, jo‗shqin qo‗shiqlar, alvonlari, «dohiy»ning alangali nutqlariga astoydil ishongan, bo‗layotgan qatlu qirg‗inlarning hammasi insoniyat baxti uchun qilinyapti, degan mudhish yolg‗onga uchgan soddadil, oqko‗ngil odamlar oz bo‗lganmi? Albatta, yurakni zirqiratuvchi bu o‗ylar mening xayolimga ko‗p yillardan keyin o‗sha davrlardagi dahshatli voqealar fosh qilinib, ko‗zimiz ochilganda keldi. U mahalda esa... Bilmadim, tintuv qancha davom etdi. Lekin dadamlar quduq suvini sipqora- sipqora, «O‘rtoq Stalin sodiq farzandlarini xor-zor qilib qo‗ymaydi», degan gapni takrorlay-takrorlay yarim chelak suvni ichib tugatganlari hanuz esimda. Men keyinchalik, bu gapni aytsam ko‗plar ishonmay: — Qo‗ying-e, odam bolasi yarim chelak suvni icha oladimi? — deguvchilar ham bo‗ldi, ammo men, o‗n-o‗n bir yashar bola, buni o‗z ko‗zim bilan ko‗rganman, dadamlarning o‗sha so‗zlarini o‗z qulog‗im bilan eshitganman! Ichi yonib ketayotgan odam yarim chelak u yoqda tursin, bir chelak suvni ham ichadi! Nihoyat, tintuv tugadi. Dadamlarga kiyinishni buyurdilar. Oyimlar bilan opamlarning nolasi ko‗kka chiqib, uyimiz achchiq faryoddan zir titradi. Oyimlar dadamlarning yelkasiga paltosini ildilar. SAKUni bitirgan sho‗rlik mehmonlarga tuzalgan dasturxondan ilingan narsani ro‗molga tugib, qo‗llariga tutqizdilar. Boyagidan ham battar qorayib, bir zumda allaqanday ozib, munkayib qolgan dadamlar avval hamon faryod chekayotgan oyimlar bilan opamlar, so‗ng qaqshab- qaltirab qolgan ukalarimning peshonalaridan o‗pdilaru, navbat menga kelganda: — Hay, attang! — dedilar to‗satdan ko‗zlariga yosh olib. — Umrimda bir marta senga muzqaymoq olib bermoqchi bo‗luvdim. Shuniyam evlayolmadim-ov, bolam!.. Butun tintuv davomida ko‗zimga yosh olmagan, «kelgusida zo‗r odam bo‗lasan», degan so‗zlardan shishib ketgan norasida, birdan hamma narsa — dadamlarning hech qachon erkalamaganini ham, do‗kondan qimiz topolmay qaytanimda grafinni qulochkashlab otganlari ham — hammasi esimdan chiqdiyu alamli chinqiriq bilan dadamlarning tizzalarini quchoqlab oldim... ...Bir necha oy o‗tdi. Bu orada xonadonimiz motamsaro bir makonga aylandi. Qish yaqinlashib qolgan, kun sayin uning qahrli nafasi kuchayib borar, uyda esa na o‗tin bor, na ko‗mir!.. Biz tancha qurib, bir amallab kun kechiramiz. Haftada bir marta, yanglishmasam, shanba kunlari dadamga ovqat olishadi. Oyimlar bir amallab topgan-tutganlarini pishiradilaru tong mahal u kishi bilan birga avaxtaga ravona bo‗lamiz. Turkistonda Qul Xo‗ja Ahmad Yassaviy maqbarasining shundoq biqinida O‘rta Osiyoni zabt etgan general Chernyaev qurdirgan besh-oltita mustahkam g‗ishtin binolar bo‗lardi. Chernyaev bu binolarni chor askarlari uchun qurdirgan. Sho‗ro hokimiyati esa ularni qamoqxonaga aylantirganu atrofini tikanli sim bilan o‗rab tashlagan. Har shanba tikanli sim bilan chegaralangan bu qal‘a ro‗parasiga kamida 150—200 L.D.Trotskiy — SSSRda yuqori lavozimlarda ishlagan, Stalin hokimiyatga kelgach, mamlakatni tark etishga majbur bo‘lgan ayol, chol-kampirlar yig‗ilishadi, bular «xalq dushmanlari»ning oila a‘zolari. Yosh-yosh juvonlar qaqshab-qaltirab qolgan keksalar hibsxona xodimlarining ovqat qabul qilishini kutib, ertalabdan kechgacha tikanli sim oldida diydirab turishadi. Oyimlar qamoqxonaga gohida meni ham yetaklab borishlariga sabab — mabodo dadamlar bilan yuz ko‗rishish nasib etsa otamlar meni ko‗rib qolsinlar degan niyatda edilar. Lekin dadamlarni biror marta ko‗rsatishmadi, ko‗rsatishmaganlari ham mayli, bot-bot olib borgan ovqatlarimizni qabul qilmasdan qaytarib yuborishardi. Goho men bir necha soat mahtal bo‗lib kutganimdan keyin biror bahonani ro‗kach qilib, hibsxonaning shundoq yonginasidagi shahar bog‗iga qarab chopardim. U yerda xudoning kuni borki, miting bo‗lar, shahar maktablaridan nog‗oralar gumburi va karnay-surnaylar sadosi ostida bolalar saf tortib boqqa kelishardi. Bog‗ o‗rtasiga qizil alvon bilan o‗ralgan ulkan minbar o‗rnatilgan bo‗lib, charm palto kiygan, to‗pponcha taqqan faollar unga chiqib va‘z aytishar, va‘zlarning aksariyati trotskiychilar va ularning «dum»larini fosh qilishga bag‗ishlanardi. Bu va‘zxonliklarning dahshatli tomoni shunda ediki, bugun Trotskiyning «dum»larini fosh etib, otashin nutq so‗zlagan notiqlarning aksari ertasiga o‗zlari «dum»ga aylanib, fosh etilganlar ro‗yxatiga tushib qolishardi. Yüklə 1,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|