Deviatsiya tiplari Me’yordan og‘ish. Jamiyatda qabul qilingan qoida va xulq-atvor
me’yorlaridan og‘ishgan o‘smirlar og‘ir tarbiyalilar deb ataladi.
Og‘ir tarbiyali o‘smir jamiyatda o‘rnatilgan qoida va me’yorlarga rioya
qilmaydi. Bunday holat ilmda deviatsiya deyiladi (lotin tilida deviation -
og‘ishlik). Masalan, fizikada kompas magnit strelkasining og‘ishi, biologiyada
organizm rivojlanishida og‘ishlik uchraydi.
Deviyatsiya (og‘ishlik) – bir tomondan uni o‘rab turgan inson va atrof-
muhitga xos bo‘lgan o‘zgaruvchanlik hodisasidir. O‘zgaruvchanlik ijtimoiy
muhitda inson xulq-atvori bilan bog‘liq. Ilgari aytib o‘tilgandek, xulq
me’yordagidek yoki og‘ishgan bo‘lishi mumkin.
Me’yoriy xulq. O‘smirning rivojlanishidagi ehtiyojlari va imkoniyatlari,
uning ijtimoiylashuviga to‘la javob beruvchi, unga adekvat
11
monand keluvchi
mikrosotsium bilan uning o‘zaro faoliyatidir.
Deviant xulq-atvor-xulqiy og‘ishganlikning bir turi bo‘lib, o‘smirning
yoshiga muvofiq bo‘lmagan ijtimoiy xulq-atvor me’yor va qoidalarining
buzilishi bilan bog‘liq bo‘lgan mikrosotsium munosabatlar (oilaviy,
maktabdagi) va kichik jinsiy yosh ijtimoiy guruhlari uchun xarakterli bo‘ladi.
Ya’ni xulq-atvorning bu tipini intizomsizlik deb atash mumkin. Deviant xulq-
atvor ko‘rinishlariga o‘smirning namoyishkorlik, agressvilik, o‘ziga erk berish,
o‘qish va mehnat faoliyatidan tizimli og‘ishlik, uydan ketib qolish, daydilik,
11
Аdekvat
–
(lotincha
adacquatus
–
tenglashgan)
-
tehg, monand, muvofiq keluvchi.
153
ichkilikbozlikka berilish, alkogolizmga berilish, giyohvandlik va u bilan bog‘liq
assotsial faoliyatlar, jinsiy xarakterdagi jamiyatga qarshi faoliyatlar, suitsid
12
.
