Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Key words: Literary tradition, Muhammad Fuzuli, Muhammad Alikhan, manuscript, language and style, tazmin, takhmis, artistic expression. Аннотация
- Ключевые слова
|
Kalit so‘zlar:
Adabiy an’ana, Muhammad Fuzuliy, Muhammad Alixon, qo‘lyozma, til va uslub, tazmin, taxmis, badiiy ifoda. Abstract: In this article, the Kokan ruler Muhammad Alikhan, who created under the pseudonym Khan, continued the traditions of the Azerbaijani poet Muhammad Fuzuli, issues of literary influence, and information about Khan's manuscripts kept in museums. Also, samples of Khan's work were analyzed artistically. Key words: Literary tradition, Muhammad Fuzuli, Muhammad Alikhan, manuscript, language and style, tazmin, takhmis, artistic expression. Аннотация: В данной статье представлена информация о коканском правителе Мухаммеде Алихане, творившем под псевдонимом Хан, продолжателе традиций азербайджанского поэта Мухаммеда Физули, вопросах литературного влияния, ханских рукописях, хранящихся в музеях. Также образцы творчества Хана подверглись художественному анализу. 903 Ключевые слова: Литературная традиция, Мухаммад Физули, Мухаммад Алихан, рукопись, язык и стиль, тазмин, тахмыс, художественное выражение. XIX asr boshlarida shakllangan Qo‘qon adabiy muhiti xonlikning madaniy hayotida katta o‘rin tutgan. Qo‘qon hukmdorlarining qator namoyondalari temuriylar an’anasini davom ettirib, o‘zlari ham ilm-ma’rifat bilan shug‘ullanib, bu sohani ravnaq topdirishga katta sa’y-harakat qilganlar. Ayniqsa, bunda Qo‘qon xonlaridan Umarxon va Muhammad Alixon ijodida Navoiy an’analari bilan bir qatorda Fuzuliy an’analari ham yaqqol ko‘rinadi. Muhammad Fuzuliyning vor radifli g‘azaliga Muhammad Alixon tazmin bog‘laydi. Qil tafoxurki, saning ham vor mandak oshqing, Laylining Majnuni, Shirinning agar Farhodi vor. 98 [1] -V--/-V--/-V--/-V- Ramali musammani maxzuf “Sen iftixor qilginki, agar laylining Majnuni, Shirinning Farhodi bo‘lsa, sening ham mendek oshig‘ing bor!” Bu bayt matla’ni, ya’ni ilk baytni yanada rivojlantiradi va ishq qiyosi yana Majnuni Farhodga bog‘lanadi. Yana mazkur bayt hassos adib Abdulla Qodiriy “Mehrobdan chayon” asariga shohbayt qilib olingan: “Agar Farhodning Shirin, bo‘lsa Majnunlarning Laylosi, Nasib o‘lmish menga gullar aro gullarning Ra’nosi” V--- /V---/V---/V--- Xazaji musammani solim Degan misralarni ham esga soladi. Muhammad Alixon g‘azali Yuz-u qadingga ermas bu chamanning sarv ra’nosi Shu hayvon chashmasiga bo‘lsa bil Isoning anfosi. V--- /V---/V---/V--- Xazaji musammani solim Ko‘rinadiki, Muhammad Alixon va Abdulla Qodiriy Fuzuliydan mazmunni, Abdulla Qodiriy Muhammad Alixondan shaklni olgan. Muhammad Alixon Alisher Navoiyning “Ey sabo, holim borib sarvi xiromonimg‘a ayt,” deb boshlanuvchi gazalining aynan 1- misrasini tazmin sifatida o‘z she’rida keltiradi. Alisher Navoiy g‘azali matlasi Ey sabo, holim borib sarvi xiromonimg‘a ayt, 98 /kh-davron.uz/ 904 Yig‘larimning shiddatin gulbargi xandonimg‘a ayt 99 [2] – V–– –– / – V–– ––/ – V–– ––/ – V– foilotun / foilotun / foilotun / foilon Ramali musammani maqsur Xon g‘azali Sabo bir lutf go‘rsaturmi dildora izhor et, Yetur arzimni ul janona xabardor et. 100 [3] V–– –– ––/V–– –– ––/V–– –– ––/V–– –– –– mafoilun / mafoilun / mafoilun / mafoilun Tazmin g‘azalning mazmuni Navoiy g‘azali matlasi mazmuni bilan bir hil bo‘lsa ham, tili va usuli Fuzuliy usulida ekanligi ko‘rinadi Fuzuliy usulida sheʼr yozgan shoirlar koʻpligi, ayniqsa, bularning ichida Umarxon va Nodiraning oʻgʻli Muhammad Alixon Fuzuliy uslubini chuqur oʻzlashtirganligi, hatto sheʼrlarini Fuzuliynikidan ajratish qiyinligini eʼtirof etiladi. Vozeh o‘zing “Tuhfat-ul as’hob” asarida “Xonligidan qat’i nazar Fuzuliyga ergashuvchi talantli Xo‘qand shoiri deb taniymiz. Lirikalari kuchlidir.” degan va she’rlaridan namunalar keltirgan. Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|