Fanidan Amaliy mashg’ulotlar

O‘stirish texnologiyasi.
 
May marvaridguli ildizpoyalaridan vegetativusulda oson 
ko‗payadi. Shuning uchun may marvaridgulini sanoat miqyosida ko‗paytirish uchun 
xuddi shu usul qo‗llaniladi. O‗simlikni vegetativ yo‗l bilan ko‗paytirilayotganda 
ildizlarning hosil bo‗lishi ma‘lum miqdorda bargda kechadigan fotosintez jarayoniga 
bog‗liqligi 
aniqlanadi. 
O‘simlikni 
yaxshi 
va 
tez 
ildiz 
olishi 
uchun 
ildizpoyalarni geteroauksin bilan ishlov berish tavsiya etiladi. Buning uchun yaxshi 
rivojlangan o‗simlikdan ildizpoyalar olinadi va 24 soat mobaynida 100 mg/1 
konsentratsiyadagi geterauksin eritmasiga solib qo‗yiladi. Shundan so‗ng ildizpoyalar 
oldindan tayyorlangan tuproq substraktiga ekiladi.
O‗zbekiston sharoitida may marvaridguli botanika bog‗ida dorivor o‗simlik 
sifatida introduksiya qilingan. Ona o‗simliklardan olingan ildizpoyalar kuzda oktabr 
oyida tayyorlanadi. Ulaming uzunligi 8-10 sm, eni 0,5-0,7 sm bo‗lib, tuproq substrakti 

---

~ 45 ~ 
(qum va barg chirindisiga 1:1 nisbatda to‗ldirilgan) yashiklarga 4-6 sm chuqurlikda 
o‗tkaziladi. 
Ildizpoyalarni 
erga 
ekish 
aprelning 
2 
yarmidan 
boshlanadi. 
O‘simlik orasidagi masofa 4 sm, egat oralig‗i 15-20 sm qilib, nam tuproqqa ekiladi, 
ketidan sug‗oriladi. Kuzda ekilgan ildizpoyalar baquvvat bo‗lib, vegetativ rivojlanishi 
bahordagiga nisbatan tezlashadi. 1 m erga 20 ta o‗simlik joylashtirish maqsadga 
muvofiq bo‘ladi. Vegetatsiya davomida 16-18 marta sug‗oriladi. Ildizlari yaxshi 
taraqqiy etib yoyilganda har 3 martam sug‗orilgandan keyin oralari yumshatiladi, 
begona o‗tlardan tozalanadi. May marvaridgulining vegetatsiya davomida va 3- 
yillar gektariga 1.00 kilogramm azot, 70 kilogramm fosfor va 50 kilogramm kaliy 
o‗g‗it bilan oziqlantiriladi. O‘simlikning gullash davrida er yuzida 3-5 santimetr 
yuqoriroqdan silos o‗radigan mashinada yoki qo‗lda uning o‗ti o‗riladi va xirmonda 
yig‗ilib quritiladi. Har gektar erdan 600-700 kilogramm hosil yig‗ib olish 
mumkin. 
Ro'yan
(bo'yoqdor ro'yan — 
Rubia tinctorum
va Gruziya ro'yani — Rubia 
iberica) 
ro'yandoshlar
— 
Rubiaceae
oilasiga mansub, ko'p yillik, bo'yi 30—150 sm 
gacha bo'lgan o't o'simlik. Idizpoyasi uzun, sudralib o'suvchi, shoxlangan, silindrsimon, 
yo'g'on, bo'g'inli, ko'p boshli. Poyasi bir nechta, to'rt qirrali, bo'g'inli, sershox va 
ilmoqli dag'al tuklar bilan qoplangan. Bargi lansetsimon-tuxumsimon, yaltiroq, pastki 
tomonidagi yo'gon tomirlari ilmoqli dag'al tuklar bilan qoplangan, juda ham qisqa 
bandi bilan poyada 4—6 tadan to'p-to'p bo'lib joylashgan. Gullari mayda, yashil-sariq, 
barg qo'ltig'idan o'sib chiqqan yarimsoya-bonga to'planib, ro'vaksimon gul to'plamini 
tashkil etadi. Gulko-sachasi aniq bilinmaydi, tojbargi 5 ta, birlashgan, voronkasimon-
g'ildiraksimon, otaligi 5 ta, onalik tuguni 2 xonali, pastga joylashgan. Mevasi 1—2 
urug'li, sharsimon, oldin qizil, keyinchalik qora rangga aylanuvchi sershira ho'l meva. 
lyun-avgust oylarida gullaydi, mevasi — avgust-sentabrda pishadi. 
Ro'yanning vatani O'rtaer dengiz mamlakatlari. Ukraina, Moldova, Rossiyaning 
Yevropa qismining janubida, Kavkaz va O'rta Osiyoda uchraydi. Asosan, ariq bo'ylarida, 
butalar orasida, kanallar bo'yida, dalalarda va bog'larda o'sadi. Ro'yan plantatsiyalarda 
ham o'stiriladi.