Sportda doping nazorati



Yüklə 2,37 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/54
tarix25.09.2023
ölçüsü2,37 Mb.
#148246
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   54
3.4 Sportda doping nazorati O\'UM N.Tursunov

VII. Yakuniy xolatlar
35 modda — Federal yoki nounitar konstitutsion tizimlar 
... 
36 modda — Ratifikatsiya qilish, qabul qilish, tasdiqlash yoki xujjatga 
qo‘shilish 
... 
37 modda — Kuchga kirish 
... 


28 
38 modda — Konvensiya kuchining tarqalishi 
... 
39 modda — Denonsatsiya 
Har bir ishtirokchi davlat mazkur Konvensiyani denonsatsiya qilishi 
mumkin. Denonsatsiya to‘g‘risida yozma xujjat saqlash uchun YUNESKO Bosh 
direktoriga topshiriladi. Denonsatsiya xujjat qabul qilingan kundan boshlab olti 
oylik muddatdan keyingi oyning birinchi kunidan kuchga kiradi. 
... 
40 modda — Depozitariy 
... 
3-rasm. O‘zbekiston Milliy antidoping agentligi bosh direktori
N.Tursunov YUNESKO tashkilotining Sportda dopingga qarshi kurashish bo‘yicha 
Xalqaro konvensiyasiga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish yuzasidan
yakuniy muhokamasiga bag‘ishlangan COCP VII sessiyasida (Parij, 2019 y.)
41 modda — Ro‘yhatga olish 
BMT Nizomining 102-moddasiga binoan mazkur Konvensiya YUNESKO 
Bosh direktorining so‘roviga asosan BMT Kotibiyati tomonidan ro‘yhatga olinadi. 
42 modda — Bir hil kuchga ega matnlar 
1. Mazkur Konvensiya va uning ilovalari ingliz, arab, ispan, xitoy, rus va 
fransuz tillarida tuzilgan bo‘lib, olti matndan har biri bir hil kuchga ega. 
2. Mazkur Konvensiyaga qo‘shimchalar ingliz, arab, ispan, xitoy, rus va 
fransuz tillarida tuzilgan. 
43 modda — Nojo‘ya jumlalar 
Mazkur Konvensiyaning maqsadi va predmetiga mos kelmaydigan bironta 
nojo‘ya jumlalardan foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi. 


29 
I Ilova — Taqiqlangan ro‘yhat — Xalqaro standart 
II Ilova — Terapevtik qo‘llash uchun ruhsat berish bo‘yicha Standart 
1 Qo‘shimcha — Butunjahon antidoping kodeksi 
2 Qo‘shimcha — Laboratoriyalar bo‘yicha Xalqaro standart 
3 Qo‘shimcha — Testlash bo‘yicha Xalqaro standart 
Hozirgi vaqtda sportning eng og‘riqli muammolaridan biri sportchilar 
tomonidan doping isteʼmol qilinishidir. Bu masalani yechimini izlash ketidan 
boshqa hamrox muammolar zanjiri vujudga keladi: doping nazorati tizimini 
qanday takomillashtirish mumkin, qaysi preparatlar isteʼmolini taqiqlash lozim, 
antidoping qoidalarini buzgan sportchilarga nisbatan qanday choralar ko‘rish kerak 
va h.k. 
Ammo doping to‘g‘risida biz nimalarni bilamiz? Zamonaviy sportdagi 
xolatga boshqa tomondan nazar tashlasak, boshqa muhimroq masala ko‘zga 
ko‘rina boshlaydi: sportda dopingni qo‘llash bilan bog‘liq turli mish-mishlarga 
barham berish va real xolatni o‘rganish. 
Ohirgi bir necha yil sport amaliyotiga go‘yoki panatseyadek qabul 
qilinayotgan juda ko‘p xajmda farmakologik preparatlarning kirib kelishi bilan 
xarakterlanadi. Bolalar va o‘smirlarni tayyorlashdan boshlab to yuqori malakali 
professional sportchilarning mashg‘ulotlarigacha maqsadga yo‘naltirilgan va 
mashaqqatli mashg‘ulotlar jarayonini turli tabletka va shprisdagi dori vositalari 
bilan ikkinchi o‘ringa surib qo‘yish yoki umuman almashtirishga urinishlar 
ko‘payib bormoqda. Go‘yoki sportchilarni qisqa muddat ichida rekordlar 
darajasigacha olib chiqadigan “mo‘jizakor” preparatlar izlanmoqda. Ohirgi 20 yil 
ichida sport natijalarining o‘sishi organizmning fiziologik imkoniyatlarini chegara 
ko‘rsatkichlariga olib kelib qo‘ydi. 
Qator shifokorlar va olimlarning doping muammosini yechimiga oid turli 
nuqtai nazarlari mavjud. Ularning bir qismining fikricha, sportchida doping 
isteʼmol qilish yoki isteʼmol qilmaslik borasida tanlash erkinligi bo‘lishi lozim. 
Shu bilan birga u turli preparatlarning sog‘lig‘iga nisbatan xavfi to‘g‘risida puxta 
habardor qilingan bo‘lishi zarur. 
Boshqalar turli faollashtiruvchi preparatlarning isteʼmolini umuman 
taqiqlash va aybdorlarni qatʼiy jazolash haqida fikr yuritmoqdalar. Ular sport 
tayyorlash dasturlarida dopingsiz ham rekord natijalariga erishish uchun xali 
foydalanilmagan zahiralar mavjud deb hisoblashadi. 
Murabbiy, shifokor va olimlar yordamida sportchilar turli stimulyatorlarni 
isteʼmol qilish yaxshiroq sport tayyorgarlik xolatiga keltirishi mumkinligi, lekin 
shu bilan bir vaqtda organizmning o‘ta zo‘riqishini oldini olishga javobgar tabiiy 


30 
fiziologik reaksiyalarni susaytirishini bilishsada, baribir yuqori natijalarga erishish 
maqsadida turli vositalarni qabul qilishgani haqida jaxon sporti tarixida ko‘plab 
misollar keltirilgan. Faqatgina 1960-1967 yillar mobaynida dunyo bo‘yicha sportda 
dopingni qo‘llash bilan bog‘liq 30 dan ortiq o‘lim xolalari qayd etilgan. Bu vaziyat 
qachondan beri boshlangan? 
Ko‘p tadqiqotchilar 1986 yildagi Bordo – Parij velopoygasini esga solishadi. 
Unda ingliz velosportchi Linton birinchi bo‘lib finish chizig‘idan o‘tib shu zahoti 
vafo etib yerga yiqilgan. Sportchining vafotiga u katta miqdorda giyohvand modda 
va alkogol isteʼmol qilgani sabab bo‘lgan. Taʼkidlashicha, aynan Linton 
dopingning birinchi qurboni bo‘lgan. Shu bilan birga, 1879 yildayoq Buyuk 
Britaniyada bo‘lib o‘tgan xalqaro velopoyga davomida bir nechta ishtirokchilar 
dopingning 
oddiy 
turlaridan 
– 
kofein, 
alkogol, 
nitroglitserindan 
foydalanganliklarida qo‘lga tushishgan. 
Vaqt o‘tishi bilan professional sportda turli dopinglarni qo‘llash amaliyoti 
AQSHda keng tarqaldi. Shu davrda amerikalik menejer Chik Langning bergan 
intervyusidagi bitta gapi butun jahonni aylanib chiqqan: "AQSH professional sport 
olamida turli doping va giyohvand moddalarni isteʼmol qilinishi chin maʼnoda 
milliy fojiaga aylanib ulgurdi, chunki professional sportchilarning “Har qanaqa 
yo‘l bilan g‘alabaga erishish zarur!” shiori 80% xavaskor sportga kirib keldi". 
Karakasda bo‘lib o‘tgan 1983 yilgi Panamerika o‘yinlari sport olami uchun 
haqiqiy olamshumul voqea bo‘ldi. Unda bir yo‘la 16 nafar amerikalik, chililik, 
puertorikalik, kolumbiyalik va kanadalik og‘ir atletikachi, velopoygachi va yengil 
atletikachilar taqiqlangan preparatlarni qo‘llagani uchun diskvalifikatsiya qilingan, 
12 nafar AQSHlik yengil atletikachilar esa musobaqada ishtirok etishni 
ulgurmasdan turib musobaqani tark etishgan. 
Doping preparatlarni isteʼmol qilish ijtimoiy nuqtai nazardan ham o‘ta 
xavfli, chunki bu giyohvandlikning bir turi deb sanaladi. Rejali ravishda qarshi 
kurashish 1962 yildan boshlangan, unda bu muammo giyohvand moddalar 
bo‘yicha BMT qo‘mitasida muhokamaga qo‘yilgan. 1967 yilda HOQ tibbiy 
qo‘mitasi va 1971 yilda sobiq Ittifoqda yagona antidoping xizmati taʼsis etilgan. 
Bugungi kunda dopingga qarshi kurashning eng samarali omili etib 
musobaqadan tashqari davr va to‘satdan doping nazoratini o‘tkazish amaliyotini 
takomillashtirish hisoblanadi. Har bir sportchining doping sinamasi 2 qismga 
bo‘linadi: A va V. A-sinamasi dastlab o‘rganilib, unda taqiqlangan moddalar 
mavjudligi tekshiriladi. Ijobiy natija aniqlangan taqdirda ikkinchi (V) sinama 
tekshirilishi uchun sportchi yoki uning ishonchli vakillari guvohligida ochiladi. 


31 

Yüklə 2,37 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   54




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin