Mehnat va ish haqi hisobi

Ishbay - progressiv shaklda 
mehnatga haq to‘lash belgilangan 
normalar doirasida oddiy ishbay narxlarda hisob - kitob qilinadi, normadan 
ortiqcha qismiga oshirilgan narxlarda hisob - kitob qilinadi. Masalan, 
dastlabki normani 1-10% ga ortiqcha bajarilishi ishbay narxlar 20% ga 
oshiriladi, ortiqcha bajarilish 10-30% ni tashkil etsa narxlar 30% ga oshiriladi 
va h.k.
Akkord 
- barcha ishlami bajarish muddati va summasini 
umumlashtirib ulami kompleks baholash. Jamoa ishbay shaklida butun 
brigada ish haqi miqdori haqiqatda bajarilgan ishni hisobga olgan holda va 
uning narxidan kelib chiqib aniqlanadi hamda har bir ishchiga to‘lov esa 
butun brigada tomonidan yaratilgan mahsulot hajmi va umumiy ish hajmida 
mehnatining miqdori va sifatiga bog‘liq bo‘ladi.33
Egri ishbay shakli 
odatda yordamchi ishlami bajaruvchi ishchilarning 
ish haqi miqdorini hisoblashda qo‘llaniladi: ish natijalari asosiy ishlab 
chiqarish mehnati samaradorligiga ta’sir ko‘rsatuvchi texnologik uskunani 
sozlovchi, ta’mirlovchi, yordamchi master va boshqalar.
Vaqtbay ish 
haqida ishchining ish haqi uning haqiqatda ishlagan vaqti 
hamda lavozim okladi (tarif stavkasi)dan kelib chiqib belgilanadi. 
Belgilangan oyda ish barcha ish kunlarida to‘liq ishlasa ish haqi to‘liq 
to‘lanadi. Shuningdek mehnat haqi oyda to‘liq ishlagan kunlari uchun 
mehnatga haq toMashning Yagona tarif setkasining 1-razryadidan kam 
bodmasligi kerak. 0‘z navbatida, mehnatga haq toMashning vaqtbay shakli 
oddiy-vaqtbay va vaqtbay-mukofot tizimlariga boMinadi.
Oddiy vaqtbay 
shaklida mehnat haqi hisobini yuritishda tarif stavkasi 
yoki shtat jadvaliga asosan mansab maoshlari asos qilib olinadi. Oddiy 
vaqtbay usuli ishchining bevosita ishlagan vaqt miqdoriga bog‘liq. Soatbay 
va kunbay mehnat haqi shakllarini vaqtbay tizimning turli xil ko‘rinishi 
sifatida farqlashadi. Ish haqi miqdori soatbay (kunbay) mehnat haqi 
stavkasini haqiqatda ishlagan soatlarga (kunlarga) ko‘paytirish yo‘li bilan 
aniqlanadi.
Mehnatga haq to‘lashning