12
Lakin bu qayda 2003-cü ildə «Seçki Məcəlləsi» qəbul olunandan sonra ləğv
edilmişdir. Həmin seçki baryerindən hal-hazırda
bir neçə dövlət istifadə edir,
məsələn AFR-da 5%. Bolqarıstanda və İtaliyada 4%, İspaniyada 3%, İsraildə 1%-
dir.
Seçki kvotasının müəyyən edilməsi müxtəlif üsullarla həyata keçirilir. Ən
sadə kvota müəyyənləşdirilməsi metodunu ingilis hüquqşünası T.Ner təklif
etmişdir. Onun metoduna görə verilən səslərin ümumi miqdarın mandatların
sayına bölünür və seçki kvotası əldə edilir.
Misal üçün, əgər 4 deputat mandatı
üçün seçki dairəsi üzrə 100.000 səs verilmişdirsə, seçki kvotası 100.000:4=25.000
səsə bərabər olacaqdır. Seçki kvotası müəyyən edildikdən sonra hər bir siyasi
partiya onlara verilmiş ümumi səslərin içərisində seçki kvotasının yerləşdiyi sayda
deputat mandatına sahib olurlar. Misal üçün, güman edək ki, 100.000 seçicisi olan
seçki dairəsində dörd deputat mandatı uğrunda üç partiya (A, B, C) arasında
mübarizə gedir. Səsvermənin və seçkinin nəticələrinə uyğun olaraq A partiyasının
siyahısına 55.000 səs, B partiyasının siyahısına 30.000 səs, C partiyasının
siyahısına isə 15.000 səs verilmişdir. Seçki kvotası isə yuxarıda qeyd edildiyi kimi
25.000 səsdən ibarətdir. Belə olduqda deputat mandatları aşağıdakı
qaydada
bölüşdürülür. A partiyası 2 mandat (55.000:25.000=2, qalıq 5000 səs), B partiyası
1 mandat (30.000:25.000=1, qalıq 5000 səs), C partiyasına isə deputat mandatı
düşmür. Belə ki, deputat mandatı əldə etmək üçün C partiyasına 10.000 səs çatmır.
Beləliklə, bir deputat mandatı heç bir partiya tərəfindən əldə olunmamışdır.
Qalmış deputat mandatının əldə edilməsi üçün bir sıra qaydalar vardır. Bu
qaydalardan biri ən böyük qalıq metodudur. Yuxarıda göstərilən misalda ən
böyük qalıq metodunu tətbiq etsək bölüşdürülməyən deputat mandatını C partiyası
(qalıq 15.000 səs) əldə ediləcəkdir.
Proporsional seçki sisteminin digər növü Dont sistemidir.
Bu sistemə uyğun
olaraq hər bir partiya siyahısına verilmiş səslər partiya siyahılarının sayına
bölünür. Bizim misalda üç partiya siyahısı olduğundan partiya siyahılarına
verilmiş səslər üç rəqəminədək bölünəcəkdir.