Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

– taqsimot funksiyasi
– jamiyat taraqqiyotining turli 
bosqichlarida turli moliyaviy tizimlar amal qiladi. Mavjud iqtisodiy 
munosabatlar ham goh muvaffaqiyatli, gohida esa muvaffaqiyatsiz 
amal qiladi, biroq moliya har qanday sharoitda ham 
taqsimlash 
funksiya
sini bajaradi. Mamlakatning YaIM va MD taqsimlash va 
qayta taqsimlash bilan bog‘liq munosabatlardan iborat. YaIM 
qiymati MD va zahira fondidan iborat. Zahira fondi, amortizatsiya 
ajratmalari va moddiy sarflardan iborat. 
YaIM
– iqtisodiy 
tizimlarning yil davomida yaratgan tovar va xizmatlarining jami 
qiymatidir. Yalpi ichki mahsulotni taqsimlash jarayoni turli xil 
moliyaviy dastaklar: me’yorlar, stavkalar, tariflar, ajratmalar va 
boshqa moliyaviy dastaklar vositasida amalga oshiriladi. Mikro-
darajada esa, uning manbai korxonalar pul daromadlari va jamg‘ar-
malari hisoblanadi. 
MD
– mamlakat bo‘yicha xo‘jalik yurituvchi 
subyektlarning faoliyat natijasi (ish haqi, renta, foyda). 
MD tarkibiga quyidagilar kiradi: 
– 
Jamg‘arma fondi
– ya’ni ishlab chiqarishni kengaytirish, 
qurilish va madaniy-oqartiruv tadbirlarini moliyalashtirishga 
qaratilgan. 
Zahira fondi
– jamoat zahiralari, sug‘urta mablag‘laridan 
iborat. 

---

10 
Iste
’
mol fondi
– fan ta’lim, madaniyat, sog‘liqni saqlashni 
moliyalashtirishga qaratilgan bo‘lib, davlatning amal qilishini 
ta’minlovchi fond hamdir. Ushbu fond orqali mamlakatning 
xavfsizlik, mehnatga haq to‘lash kabi sarflarini ham o‘z ichiga oladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mulkchilikning ko‘p ukladli 
shakllarini paydo bo‘lishi va bozor iqtisodiyotining amal qilishi to‘liq 
iqtisodiy mustaqillikni ta’minlovchi demokratik tizimni shakllan-
tirishni obyektiv zarur qilib qo‘yadi. Bunday sharoitda iqtisodiy 
subyektlar faoliyatining moliyaviy natijalari, ya’ni tadbirkorlik 
foydasini taqsimlash ular tomonidan qabul qilinadigan moliyaviy 
qarorlarga bog‘liqdir.
Taqsimot jarayoni jamiyat hayotining barcha jabhalari (moddiy 
ishlab chiqarish, muomala, iste’mol)ni, jumladan iqtisodiyotni bosh-
qarishning barcha bo‘g‘inlari (respublika, mahalliy boshqaruv)ni 
ham qamrab oladi. Bu jarayonda taqsimotning xo‘jalik bo‘yicha, 
tarmoq bo‘yicha, tarmoqlararo va hududiy shakllari vujudga keladi. 
–