‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

YK—>PK
(yoki 
PK—>YK)
h o ­
latida faqat tip quvvatini uzatish 
m um kin.
Aralash ish holatlari katta qi- 
ziqish uyg‘otadi. Bunday holat- 
Iarda ruxsat etilgan yuklam a 
YK
c h u l g ‘a m i d a g i t o k b ila n c h e -
garalanadi. 
YK
c h u lg ‘a m id a tok 
nominal boMganda 
PK
c h u lg ‘a- 
mida y u k la m a n in g ortishi 
0 ‘K
chulg‘am ida yuklamaning mos 
kamayishi bilan h a m o h an g va aksincha boMishi lozim.
Ishlatishda av to tra n sfo rm a to r c h u lg'am larining yuklamalarini 
aniqlash u c h u n g ra fik la rd a n fo y d alan ilad i. M isol ta riq a sid a
7.3 -rasm d a 
YK
ch u lg 'am i toMiq yuklamali boMganda 
Y K -* 0 ‘K
va 
bir vaqtning o ‘zida 
YK-^PK
holatida ishlovchi avtotransforma- 
torning ruxsat etilgan yuklamasini aniqlash u chun egri chiziqlar 
to ‘plami tasvirlangan. C hulg‘am lar b o ‘yicha quvvatlar o ‘rtasidagi 
m unosabat yuklam aning aktiv quvvat koeffitsiyenti cos
boMib, quyidagi formula b o ‘yicha ifodalanadi:
S
; +
S
j  +
2
S
2
S
j  
c o s
( c p
2
—
( p j ) —
 
1
.
Bu yerda, 
S ,
va 
S ! — 0 ‘K
va 
PK
chulg'anilardagi quw atlarni 
a v to tran sfo rm ato rn in g nom inal q u w atig a nisbatan ulushlardagi 
nisbiy quvvatlar 
(S2=S0.K/ S n
om va 
S = S PK/ S nom); (p2v
a 
q>3 - 0 ‘K
va
PK
chulg‘a m la r toklarining 
YK
chulg‘ami kuchlanishiga nisbatan 
burilish burchaklari.
7.3. Ruxsat etilgan o ‘ta yuklanishlar
N o m in a l h o la td a ishlovchi tra n sfo rm ato rn in g tabiiy yem i- 
rilish m u d d a ti ta x m in a n 20 yil deb hisoblanadi. Bunday xizmat 
qilish m u d d a ti c h u lg ‘a m la r izolatsiyasining eskirishi, y a ’ni qiy- 
mati c h u lg ‘a m n in g ayrim nuqtalarida 110— 115°C gacha boruvchi
cos (p = 0
0 
0,1 
0,2 
0,3 
0,4 
0,5
7.3-rasm.
Avtotransformatorning 
YK-^O'K
va bir vaqtning o ‘zida 
YK ^P K
ish holatida ruxsat etilgan 
S_,va 
Sj
yuklamalarini aniqlash 
egri chiziqlari.
97

---

yuqori h a ro ra tn in g u zoq m u d d a tli t a ’sirin i k o ' t a r a o / m a y d i g a n
q o g ‘ozlar, g a zla m a la r va b o s h q a m a t e r i a l l a r n i n g e s k ir is h i bilan 
belgilanadi.
Foydalanish ja ra y o n id a t r a n s f o r m a t o r l a r o ‘z g a r u v c h a n yuk- 
lama bilan ishlaydi. Sutk an in g tu n g i p a y tid a u l a r n i n g y u k la m a la r i, 
odatda, kunduzgi paytdagidan k a m va n o m i n a l d a n p a s t b o ‘ladi. 
Energotizim yuklamasining ertalabki va k ech k i m a k s i m u m i soat- 
larida transformatorlar tez-tez o ‘ta y u k la n ib tu ra d i. A g a r o ‘zgarib 
turuvchi yuklam aning m a k s i m u m i t r a n s f o r m a t o m i n g n o m in a l 
quwatiga teng yoki u n d a n kichik b o ‘Isa, u n in g c h u l g ‘a m la r i n i ha- 
rorati qandaydir ruxsat etilgan q iy m a td a n past t o m o n g a te b ra n a d i 
va buning natijasida izolatsiyaning y e m irilish i k a m a y a d i. T r a n - 
sformator izolatsiyasining n o m in a l x iz m a t qilish m u d d a t i u c h u n
foydalanilmagan imkoniyatlari ishlatish j a r a y o n i d a u n i n g yukla- 
masini nominalga nisbatan oshirish orqali fo y d a la n ilis h i m u m k in .
Ruxsat etilgan o ‘ta yuklanishlar n o m in a l (s u r u n k a li) va ava- 
riyaviy turlarga b o ‘linadi. Davlat sta n d a rtig a m u v o fiq ish lab chi- 
qilgan transform atoming n o m in al o ‘ta y u k la n ish i s u tk a lik y u k la m a
grafigining to ‘lalik koeffitsiyenti 
Kn
ga bogMiq h o l d a t r a n s f o r m a ­
toming yuklanish imkoniyati b o ‘yicha an iq la n ad i. 7 .4 - r a s m d a moyli 
transform atorlarning yuklanish im k o n iy a ti g rafigi ta s v irla n g a n . 
Bunda abssissa o ‘qi b o ‘ylab, ruxsat etilgan y u k la n is h m u d d a t i