* Hadisə yerinin təhlükəsizliyini qiymətləndirin. Təhlükə olarsa onu aradan qaldırın.
*
Huşun olub-olmadığını müəyyən edin .
Təhlükə yoxdursa, zərərçəkənin huşunu – qıcıqlara cavab reaksiyasını yoxlayın. Ehtiyatla çiyinlərindən silkələyib yüksək
səslə (ucadan) “Sizə nə olub?” – soruşun.
-
Zərərçəkən huşunu itiribsə (qıcıqlara cavab vermir), ilk növbədə köməyə çağırın, təcili tibbi yardım xidməti- ni (TTYX)
aktivləşdirin (112 və ya 103 nömrələrinə zəng edin), defibrilyatoru əldə edin.
Ucadan “Kömək edin! “Kömək edin!” – deyə qışqırın. Köməyə
gələn olduqda, komanda şəklində yardım göstərin.
-
Köməyə gələn olmadıqda, tək yardım göstərin.
Əgər 90 saniyə ərzində təcili tibbi yardım xidmətini (TTYX) aktivləşdirib, defibrilyatoru əldə edib, geri qayıtmaq mümkün
deyilsə, vaxt itirmədən tez ÜAR-ı başlayın. Bəzi ölkələrdə avtomatik eksternal (xarici) defibrilyator (AED) aeroportlarda,
vağzallarda, marketlərdə, taksofon (avtomat telefon) yanında quraşdırılır.
*
Tənəffüsün olub-olmadığını müəyyən edin .
Zərərçəkənin çiyinlərindən silkələyib, “Sizə nə olub?” – soruşmaqla eyni zamanda tənəffüsün normal/qeyri- normal
olduğunu dəyərləndirin. Zərərçəkənin tənəffüsündə hansısa bir problem olarsa, ləngimədən onun yuxu və ya bud
arteriyasında nəbzin olub-olmadığını müəyyən edin. Hadisə yerinin təhlükəsizliyinin qiy- mətləndirilməsi, qıcıqlara cavab
reaksiyasının yoxlanılması, tənəffüsün dəyərləndirilməsi və nəbzin olub- olmadığının müəyyən edilməsi maksimum 10
saniyəyə tamamlanmalıdır.
Diqqət! Tənəffüsü və nəbzi eyni zamanda – 10 saniyə müddətində qiymətləndirin.
-
Zərərçəkən qıcıqlara cavab vermirsə (huşunu itirib), nəfəs almır, qeyri-normal nəfəs alır (o cümlədən aqonal tənəffüs)
yalnız boğulur, təngnəfəs olur, yuxu və ya bud arteriyasında nəbz təyin edilmirsə – bu, ürəyin dayanmasından və ya
dayanması təhlükəsindən xəbər verir.
-
Zərərçəkəni arxası üstə (üzü yuxarı) sərt, yastı müstəvi səth üzərinə (stol, döşəmə, yer və s.) uzadın;
-
Zərərçəkən yerdə uzanıbsa, onun çiyini səviyyəsində, dizi üstə durun.
*
Nəbzin yuxu və ya bud arteriyasında olub-olmadığını müəyyən edin .
Nəbzi yoxlayın. Nəbz 5–10 saniyə ərzində yuxu və ya bud arteriyasında aydın təyin edilmirsə, ləngimədən döş qəfəsinin
kompressiyası (sıxılması) – ürəyin qapalı masajı əsas götürülərək, ürək-ağciyər reanimasiyası- na (ÜAR) başlayın. Ürək
dayanması təyin edilən kimi uzağı 10 saniyə ərzində döş qəfəsinin kompressiyasını başlayın. “Sağ qalma zənciri”nin
(Chain of Survival) ardıcıllığını əsas tutaraq, DRCABD alqoritmini həyata keçirin.