Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 2,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sey qanununu, Qossen qanununu, En- gel qanununu, Oyken qanununu
|
tələb və təklif qanununu,
əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi qanununu, son 64 faydalılığın azalması qanununu, yığım qanununu, pul tədavülü qanununu, dəyər qanununu, rəqabət qanunu- nu, tələbatın artması qanununu, torpağın münbitliyi- nin azalması qanununu göstərmək olar. Bu qanunlar iqtisadiyyatın və bütövlükdə təsərrüfat həyatının obyektiv inkişaf meyllərini əks etdirərək, uzun müddətli dövr ərzin- də məntiqi ardıcıllıqla, habelə qarşılıqlı əlaqədə fəaliyyət göstərirlər. Eyni zamanda müxtəlif tədqiqatçıların adları ilə bağ- lı olub, iqtisadi proseslərin mahiyyət əlaqələrini aydınlaş- dırmağa çalışan Sey qanununu, Qossen qanununu, En- gel qanununu, Oyken qanununu qeyd etmək lazımdır. Təbiətdə olduğu kimi cəmiyyət həyatının da obyek- tiv qanunları vardır. Lakin təbiətin mütləq mənada insan şüurundan və iradəsindən asılı olmayan qanunlarından (planetlərin hərəkəti, okeanların qabarıb-çəkilməsi, cazibə qüvvəsi) fərqli fəaliyyət göstərən iqtisadi qanunları tən- zimləmək mümkündür. Bu tənzimləmə prosesi insanların şüurlu və məqsədyönlü fəaliyyəti, habelə dövlətin düşü- nülmüş iqtisadi siyasəti ilə həyata keçirilə bilər. İqtisadi qanunlar cəmiyyət həyatında bir-biri ilə qar- şılıqlı əlaqə və təsir şəraitində sistem kimi fəaliyyət gös- tərirlər. Bu qanunları dərk etməyin başlıca şərti, onların fəaliyyət göstərdiyi konkret şəraiti, mühiti, ölkəni nəzərə almaqdır. İqtisadi qanunların normal fəaliyyət göstərməsi üçün müəyyən ilkin zəruri şərtlər olmalıdır. Məsələn, hər hansı bir ölkədə, yaxud istehsal sahəsində rəqabət qanunu- nun normal fəaliyyət göstərməsi üçün sərbəst sahibkar- lığın, mülkiyyət və investisiya hüququnun, sərbəst bazar qiymətlərinin mövcudluğu tələb olunur. Dövlət ölkənin təsərrüfat həyatını özünün sərt və 65 ciddi nəzarəti altında saxlaması, şübhəsiz iqtisadi qanun- ların fəaliyyət, habelə təsir dairəsini məhdudlaşdırır. Müasir mərhələdə ölkənin təsərrüfat həyatını uğurla və səmərəli idarə etmək üçün dövlət tərəfindən tənzim- ləyici hüquqi qanunlar qəbul edilməsinə ehtiyac vardır. Bu qanunlar isə yalnız o zaman «işləyə» bilər ki, onların fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yaradılsın. Aydındır ki, hü- quqi qanunlarla iqtisadi qanunları eyniləşdirmək olmaz. Zaman keçdikcə və zərurət yarandıqca, hüquqi qanunları təkmilləşdirmək, yeniləşdirmək, hətta ləğv etmək müm- kündür. Lakin tələb və təklif, rəqabət, qiymət kimi qanun- ları ləğv etmək olmaz. Ona görə də hüquqi qanunlar, nor- mativ aktlarla obyektiv iqtisadi qanunlar arasında hökmən müəyyən bir uyarlıq, tarazlıq və ahəngdarlıq olmalıdır. |