Microsoft Word Баходир лотинча тузатилган doc

-
19
-
nazariy, ham amaliy jihatdan tahlil yetadi. Ibn Sinogacha 
insonning kamolga yetishida jismoniy tarbiyaning ta’siri 
haqida bir butun, yaxlit, ta’limot yaratilmagan edi. Ibn Sino 
birinchi bo‘lib jismoniy tarbiyaning ilmiy pedagogik jihatdan 
bir butun tizimini yaratdi. Jismoniy mashqlar, to‘g‘ri 
ovqatlanish, uyqu, badanni toza tutish tartibiga rioya etish 
inson sog‘lig‘ini saqlashda muhim omillardan ekanligini ham 
ilmiy, ham amaliy jihatdan asosladi. Bolaga ham hali u 
tug‘ilmasdan turib g‘amxo‘rlik qilish, go‘daklik davridan 
boshlab tarbiyani boshlash zarurligini ta’kidlaydi. Bolaning 
yetuk inson bo‘lib shakllanishida unga g‘amxo‘rlik, poklik, 
mas’uliyatni his etish, do‘stona manosabatlar tuyg‘usini 
singdirib borish zarur, deydi olim. 
XIII-XIV asr mumtoz madaniyatimiz atoqli namoyondasi, 
mashhur ruboiynavis shoir, otashin xalqparvar Pahlavon 
Mahmud (1247-1326) o‘z davrining ajoyib sportchisi ham 
bo‘lgan. U milliy kurash bo‘yicha xalq musobaqalarida 
qatnashib, hamma raqiblarini yenggan, g‘oliblik evaziga 
mukofotlar emas, balki shu joy hokimlaridan Xorazmdan 
keltirgan qullar va asirlarini ozod etishni talab qilgan. O‘sha 
davrda sportning kurash turi Turkiston hududida gurkirab 
rivojlangan, hamda u xalq orasida juda ommabop bo‘lgan. 
Buyuk sohibqiron Amir Temur jismoniy tarbiyaga katta 
e’tibor qaratgan. «Temurnoma» da yozilishicha, Temur 
o‘spirinlik davrida tengdoshlari bilan o‘zining ko‘p vaqtini 
jismoniy mashqlar va harbiy o‘yinlarga ajratgan. Temurning 
o‘zi va o‘yinlarning boshqa ishtirokchilari ham katta jismoniy 
tayyorgarlikdan so‘ng buyuk lashkarboshilar bo‘lib yetishgan. 
Ulug‘ shoir va mutafakkir Alisher Navoiy (1441-1501) o‘z 

---

-
20
-
asarlarida jismoniy tarbiya va sport g‘oyalarini oldinga surib, 
o‘z qahramonlarini jismonan kuchli, baquvvat va chiroyli 
insonlar sifatida ta’riflagan. Alisher Navoiyning «Xazoyinul 
maoniy», «Mahbubul qulub» va boshqa asarlarida yyetuk, 
barkamol 
insonning 
axloqi, 
ma’naviyati, 
odamlarga 
munosabati, iste’dodi va qobiliyati, insonlarni jismoniy 
baquvvatligi to‘g‘risida qimmatli mulohazalar yuritilgan. 
Navoiy «Xamsa»sining har bir dostonida bukilmas iroda, 
irodaviy sifatlar, shijoat, insonparvarlik tuyg‘ulari, botirlik, 
chaqqonlik kabi insonning murakkab holatlari mohirona 
yoritilgan. 
Shunday qilib, Sharq mutafakkirlari
 
bola sog‘lig‘ini 
mustahkamlash va muhofaza qilishda jismoniy tarbiyaning 
roliga katta baho berganlar. Ular toza havoning a hamiyati, 
terini parvarish qilish qoidalariga, organizmni chiniqtirshga, 
jismoniy mashqlarga ko‘p e’tibor qilganlar. Kasalliklarning 
oldini olish va davolash yuzasidan maslahatlar berganlar. 
Sharq mutafakkirlarining ovqatlanish, mehnat, uxlash, 
jismoniy mashqlar masalalari yuzasidan bergan maslahatlari 
hozirgi kunda ham a hamiyatlidir.