4. Optik tolali asboblarda ishlatganda texnika
xavfsizligi.
Optik o‘lchov asboblarini ishlatilishida quyidagi
keltirilgan qoidalarga amal qilish zarurdir:
1
O‘lchov asbobni elektr tarmoqqa ulashdan
oldin asbobni erga ulash kerak.
2
Tarmoqqa
ulangan
asbobni
qizish
darajasiga etguncha kutish lozim.
3
Elektr tarmoqdagi kuchlanish stabil bo‘lishi
va tez o‘zgaruvchan tebranishlar bo‘lishi mumkin
emas.
4
Optik
modulyator
elektr
tarmoqqa
ulanishidan oldin o‘chiq xolda bo‘lishi kerak.
5
O‘lchov ishlarini bajarish vaqtida optik nur
tarqatuvchilarni ko‘zga yoki tanaga yo‘naltirish
qatiyan man etiladi.
6
To‘lqin uzunliklari optik nur tarqatuvchi
diapazonlariga mos tushmasa ishlatish man etiladi.
7
Asbobni yuqori sezuvchan yuzasini xo‘l
yoki iflos lattalar bilan artish (tozalash) man etiladi.
8
O‘lchov ishlari bajarilgandan so‘ng lazer va
foto qabul qilgichlarni kirish joylari qopqoqchalar
bilan yopilishi kerak.
9
Razyomli
(qo‘shgichli)
muftalarni
ishlatishda extiyotkorlik bilan ishlash. Bunda texnik
personal optik tolalarga ishlov berishda xavf borligini
bilishi kerak.
Optik tola bilan ishlashda texnika xavfsizligining
bir necha ko‘rinishlarini qarab chiqamiz: ko‘rish
qobiliyatini pasaytirish darajasiga qarab nurlanish
manbalarini turlash, optik tolalar bilan ishlash va
kimyoviy moddalarni ishlatish usullari.
7.3-jadval
Telekommunikatsiyada ishlatiladigan nurlanish
manbalari
To‘lqin uzunligi
(spektr)
Qo‘llanilishi
Sinf
(odatta)
632 dan 670
gacha
(ko‘rinarli qizil)
Polimer tolali va optik tolali
aloqa o‘rnatgichlarida.
2 va 3A
850 (infraqizil)
Ko‘p modali ishlatishlarda,
svetodiodlar.
1
Ko‘pmodali ishlatishlarda,
lazerlar
1
Ko‘pmodali ishlatishlarda,
VCSEL lazerlari
3 tadan 1
980 (infraqizil)
Boyitilgan erbiemli optik
kuchaytirgichlar uchun quvvat
beruvchi lazerlar
3 tadan 1
1300 (infraqizil)
Ko‘p modali ishlatishlarda.
1
1310 (infraqizil)
Bir modali ishlatishlarda
1
Yarim o‘tkazgichli optik
kuchaytirgichlarda
3 tadan 1
1480 (infraqizil)
Boyitilgan erbiemli optik
kuchaytirgichlar uchun quvvat
beruvchi lazerlar.
3 tadan 1
1550 (infraqizil)
Bir modali ishlatishlarda
1
Ko‘chirilgan erbiemli tola
kuchaytirgichlarida
3
Kabelli televideniya
tizimlarida
3
1625 (infraqizil)
Bir modali ishlatishlarida
1
Nurlanish manbalari va extiyot choralari. Bir
necha yillar davomida sanoatning rivojlanishi tufayli
biz ayni bir to‘lqin uzunlikda ishlaydigan turli xil
quvvatga ega bo‘lgan nurlanish manbaalariga egamiz
(7.3-jadval). Optik tolali tizimlarda ularning uch turi
ishlatiladi: svetodiodlar, oddiy lazerlar va vertikal
rezanatorli tashqi nurlangan lazerlar (Vertical-Cavity
Surface-Emitting Laser – VCSEL). Bu bilan birga bu
uch xil turdagi qurilmalarning xam bir necha
ko‘rinishlari mavjud.
Fabri-Pero rezonator va taqsimlangan teskari
aloqali lazerlar, shuningdek tashqi va frontal
nurlangan svetodiodlar. Bundan tashqari, optik
signallarni kuchaytirish uchun kuchaytirgichlar keng
qo‘llaniladi, shu bilan bir qatorda yarimo‘tazgichli
(Semiconductor Optikal Amplifier – SOA) va
boyitilgan erbiem tolaga asoslangan ancha keng
taralgan
kuchaytirgichlar
(Erbium-Doper
Fiber
Amplifier - EDFA) ham ishlatiladi.
Ko‘rsatma. Ba’zi lazerlar, shuningdek VCSEL
turdagilari, bir yo‘la ikki sinfning ko‘rsatgichlari bilan
belgilangan, chunki ular turli hil quvvat va xar-hil
o‘llanilish sohalarida ishlatilishi bilan farq qiladi.
Nurlanishni detektorlash. Nurlanishni aniqlashda
ishlatiladigan qurilmalar ichida eng ko‘p tarqalgani
optik quvvatni o‘lchagichlardir. Ular turli hil to‘lqin
uzunlikdagi
nurlanish
quvvatini
o‘lchaydigan
fotodetektorlardan tashkil topgan. Bundan tashqari
boshqa qurilmalar ham ishlatiladi – mos ravishdagi
elektron aktivlashtirilganda ularga tushgan infraqizil
nurlanishni payqay oladigan fotosenserli kartalar, 800
va 1300 nm to‘lqin uzunlikdagi infraqizil nurlanishni
ko‘zga ko‘rinadigan nurlarga o‘zgartirib beradigan
infraqizil ko‘rish qurilmalari. Keyingi uskuna
yordamida ko‘pincha nurlanish manbaalarining
quvvat xarakteristikasi aniqlanadi.
Ma’lumotlarni uzatishning optik texnikasi bilan
ishlayotgan mutaxasislar albatta xar-bir tola aktiv
holatda bo‘lishi mumkinligini esga tutgan holda yo‘l
tutish kerak shuning uchun hech qachon uzatgichning
kirish teshigiga yoki konnektorning ustki qatlamiga
qarash mumkin emas.
Optik kabel tizimlarining elementlarini ko‘rib
chiqayotganda eng namunali qurilma mikroskop
xisoblanadi. Bu qurilma tolaning ustki qatlamini
o‘rganishga imkon beradi, lekin undan chiqayotgan
infraqizil nurlanishni ko‘rishga imkon bera olmaydi.
Tola ustki qatlamining qayta ishlanish sifatini nazorat
ilish
uchun
200-400
marta
kattaytiradigan
mikroskoplar to‘g‘ri keladi. Odatda ko‘zni himoya
ilish uchun ularga nurlanish darajasini to‘lqin bog‘liq
holda 2-35 dB ga kuchsizlantiradigan lazer fil’tri
o‘rnatiladi. Fil’trli mikroskoplar oddiysidan ko‘ra
ancha qimmat, lekin hafsizroqdir. Ishingizda xar doim
shu turdagi mikroskoplari ishlating, va ularga
buyurtma
berishingizdan
oldin
har
birining
qo‘llanmasini yaxshilab o‘rganib chiqing.
Optik kabel tizimlari o‘rnatilishida kerak
bo‘ladigan
qurilmalarning
ko‘p
jamlanmasida
joylashgan,
30-100
marta
kattaytiradigan
mikroskoplar ko‘pincha umuman fil’trga ega
bo‘lmaydi. Ular bilan ishlashda ko‘zga jaroxat
etkazish extimolligi juda katta. SHuning uchun
bunday turdagi uskunalarni tola qayta ishlash sifatini
tekshirishda ham, texnik xavfsizlik talablarining
qondirilayotganini tekshirishda ham ishlatish tafsiya
etilmaydi. Xar qanday holatda ham, bunday
mikroskoplarni ishlatayotganda foydalanuvchi har
doim ko‘zni lazer nurlanishidan himoya qiladigan
ko‘z oynak taqishi shart.
Tolani qayta ishlash. Optik kabel tizimlarining
ko‘pchiligida usti qorejagan shishali tola ishlatiladi.
Bunday turdagi tola zarur chidamlilikni ta’minlab
beradi, tolaga bo‘lgan e’tiborni pasaytiradi va ishlab
chiqaruvchiga ularni bir-biridan ajratish uchun xar-hil
turdagi
ranglarga
bo‘yash
imkonini
beradi.
Konnektorlarini montaj qilishda yoki kabellarni ulash
jarayonida qobiq olib tashlanadi. qobiqni olib tashlash
vaqtida kimyoviy moddalar va uskunalardan to‘g‘ri
foydalanishda, tolani qayta tiklashda va uning
siniqlarini ishlatishda ko‘pgina savollar tug‘iladi.
Ustki qobiq olib tashlanishi bilan tola ximoyasiz
bo‘lib oladi.
Tashqi qobiq olib tashlanishi bilan tola
himoyasiz qoladi va onson sinadi. Bunda tolaning
mayda zarrachalarining teri ostiga tushish extimolligi
oshadi. SHuning uchun ish joyini shunday jixozlash
kerakki, bunda u erda ishlash xavfsiz bo‘lishi kerak.
Bunga mos keladigan gilamchalar va stollarni
ko‘pchilik
ishlab
chiqaruvchilar
tomonidan
tayyorlanadi. Stol usti tolani qayta ishlashda duch
keladigan
rang
bo‘yicha
kontrastlashtiruvchi
qoplamaga ega bo‘lishi kerak, bu esa yanada xavfsiz
va qulay ishlash sharoitlaridan biridir. Labaratoriyalar
va ishlab chiqaruvchi xonalarga qora, Yorug’lik
qaytarmaydigan va turli kimyoviy unsurlar ta’siriga
chidamli, onson tozalanadigan, ishchi qoplam to‘g‘ri
keladi. Stolning tuzilishi shunday bo‘lishi kerakki,
bunda stol chetlari va yuzasida tola qoldiqlari
yig‘ilmasligi kerak.
Tashqi muxit sharoitlarida qora yumshoq yuzali
gilamchalar to‘shash tavsiya etiladi. Ularning asosiy
sifati, og‘irligining kamchiligi va ixchamligi( ular
onson yig‘iladi va asboblar qutisida saqlanishi
mumkin).
Asosan
3
xil
ishchi
stollaridan
foydalaniladi. Telekommunikatsiya xonalari uchun
eng yaxshisi kichkina engil stollar mos keladi. Undagi
xavfsiz ish muxiti qaytarmaydigan qatlami va tola
bo‘laklarini saqlash uchun mo‘ljallangan konteynerlar
xisobiga ta’minlanadi. Kabellarni etishtirish bilan
shug‘ullanuvchilar uchun yanada uzun va balandlikni
boshqarish imkoniga ega stollar mos keladi. SHu
bilan birga yaxshi yoritilganlik, kattalashtiruvchi
ko‘zoynaklarni va kabellarni turli shikastlanishlardan
imoyalovchi, mahkamlovchi qurilmalarga ega bo‘lishi
kerak. Ish joyini “o‘rdak bo‘yin ”li lampalar
yoritadilar. Bu lampalar labaratoriyada tashqi muxit
(maydon) sharoitlarida ham juda yaxshi yoritadi.
Himoya ko‘zoynaklari. 3-sinfdagi lazerlar bilan
ishlaganda ishchilar mos filtrli ko‘zoynaklarni
taqishlari kerak. VCSEL tipli lazerlar asosidagi
komponentlar bilan ishlovchi mutaxasislar, 850nm
to‘lqin
uzunligiga
mo‘ljallangan
ximoya
ko‘zoynaklarini taqib yurishlari kerak. Bulardan
tashqari, ularni qo‘yilgan vazifasiga mos keluvchi
optik zichlikli (Optikal density-O.D) filtrlar bilan
jixozlash kerak. Masalan: 1ga teng O.D uchun
o‘tuvchi optik nurlanishning so‘nish miqdori 10dB ga,
2ga teng bo‘lganda 100dB ga teng. Nurlanish
manbalaridan chiquvchi optik quvvatni bilgan holda,
o‘tuvchi
nurlanishning
quvvatini
darajagacha
kamaytirish uchun, O.D ning kerakli qiymatini
aniqlash mumkin. Optik kabellar bilan ishlashdagi
texnika xavfsizligi tolalarni qayta ishlashda, ayniqsa
konnektorlar montajida va kabellarni etishtirishda,
oddiy himoya ko‘zoynaklari yaroqlidir. Ular normal
ish
jarayonida
tola
fragmentlarining
ko‘zga
tushishining o‘ldini oladi. Biroq, sizning birdaniga
ko‘zingizni qichigingiz kelib qoldi. Agar bunda
o‘lingizga bir qarashda xavfsiz ko‘ringan tolaning
bo‘lakchalari yopishib qolgan bo‘lsa, himoya
ko‘zoynagining
himoyalash
qobilyatini
yo‘qa
chiqarishi mumkin. Tolaning parchalari kichik va
shaffof bo‘lib, ular teriga sezilarsiz holda yopishib
qolishi mumkin. Shu sababli, o‘llarni tez-tez yuvib
turish tavsiya etiladi va bu ko‘zni himoya qilishning
yana bir usuli xisoblanadi. Ko‘zoynaklarda ishlash
zarur va ularda labaratoriya va maydon sharoitlarida
ko‘p vaqt o‘tkazilganligi uchun asosiy e’tiborni
ularning tuzilishi va qulayligiga aratish kerak.
Zarralarni utilizatsiya qilish: tolaning zarralarini
utilizatsiya qilish kerak. Buning uchun chiqindilar
kichkina yopiladigan butilkalarga o‘xshash maxsus
konteynerlarga yig‘iladi. Zarrachalarni, odatda, plastik
paket kiydirilgan axlat chelaklariga tashlanadi.
Chelakda ”Shisha bo‘lakchalari bor” deb aniq qilib
yozilgan yozuv qo‘yish kerak. Chelakni tozalaganda,
paketni olmay turib uni boshqa paketga solish, og‘zini
yaxshilab bog‘lab qo‘yish kerak. Tola zarrachalarini
utilizatsiya qilish kabelni yig‘uvchi shaxs zimmasiga
yuklatiladi va bu shartnomaga kiritilgan bo‘lishi
kerak. Tola zarralarini xech qachon pollar ostiga
to‘kish kerak emas. Chunki ulardan ishchilar
jaroatlanishi mumkin. Otik tola bilan ishlovchi xar bir
odim, agar u barcha extiyotkorliklarga amal qilsa
ham, barmog‘iga mayda zarrachalarning yopiship
qolishidan imoyalanmagan. Zarrachalarning teri
ostidan “teflon qoplamali” pintset yordamida olib
tashlashi kerak. U oddiy temir pintsetga nisbatan
yumshoq yuzaga ega. Oddiy pintset zarrani sindirishi
va u teri ostida qolib ketishi mumkin. Ish joyidagi
ximikatlar turli sohalarda kabi tolali optika bilan
ishlashda turli kimyoviy unsurlar ishlatiladi. Ba’zi
kabellarda, suvni itarib tashlovchi gellar o‘llaniladi.
Tolaning
ko‘pchilik
konnektorlarida
tolalar
ul’trabinafshali, anaerobli yoki termik qotirib
jipslashtirilgan,
mexanik
ulagichlarga
sinish
koeffitsientini
moslashtirish
uchun
xar
xil
suyiltiruvchilar bilan joylashtiriladi. Bundan tashari
kabellarni kabel kanallari orqali tortishda turli xildagi
aralashmalardan surish kerak bo‘ladi. Bu material va
aralashmalarni sotayotganlarda ularga “moddani
ishlatishdagi exiyotkorlik choralari yo‘riqnoma”si
(Material Safety Data Sheet-MSDS) bo‘lishi kerak.
MSDS maxsulotini ishlab chiqarish xaqidagi
batafsil ma’lumotlarni, remda joylashgan xavfli
narsalar xaqida yong‘in va portlash xavfining fizik
xususiyatlari xaqida; sog‘liqa zararli(avfli) narsalar
xaqida; boshqa moddalar bilan tez reaktsiyaga
kirishadigan moddalar xaqidagi ma’lumotlar; ishlatish
va idishdan bo‘shatish xaqidagi ma’lumotlar, shu
bilan birga, bu unsurlarni ishlatish jarayonida amal
qilish kerak bo‘lgan maxsus himoya va extiyotkorlik
choralari xaqida batafsil malumotlarni o‘z ichiga
oladi.
Kimyoviy
unsurlar
yoki
materiallarni
buyurtirganda xar doim ularning MSDS yo‘rinomasini
talab qiling. Bundan tashqari bu yo‘rinomalar tashqi
sharoitlarda ishlaganda xam xar doim qo‘l ostida
bo‘lishi kerak.
Optik tola bilan ishlash joylarida eyish va
ichishni taqiqlash kerak. Bularni, yaxshisi, maxsus
uzoqlashtirilgan joylarda xar doim tola va ximikatlar
bilan ishlaganda qo‘lni yuvishni unutmasdan bajarish
kerak. Ish joyidagi xavfsizlik qoidalarining qanchalik
ko‘pligiga qaramay, ularni erinmasdan bajargandagina
ular effektiv xisoblanadi. Xavfsizlik bilan bog‘liq
muammoni xosil ilish uchun bittagina odam etarli, va
uni bitta odam to‘xtata oladi.
“Lazer”-so‘zi optik kvant generatorining keng
tarqalgan nomi bo‘lib . ingliz tilida bunday generatio
nomini bosh xarflardan olingan – Light Amplication
dy stimulated Emission of radiation “majburiy
nurlanish
yaratish
xisobiga
Yorug’likning
kuchayishi”ni anglatadi.
Lazerdan foydalanganda xizmat ko‘rsatuvchi
shaxsga bir qator xafli omillar ya’ni lazer nurlanish
ta’sir qilish mumkin. Birlamchi va ikkilamchi (aks
etgan) nurlanishlarni ko‘z va teriga zarar etkazishga
ko‘ra standartga muvofiq lazerlar 4 sinfga bo‘linadi.
1-
sinfiga va teriga xavfsiz bo‘lgan lazerlar
kiradi.
2-
sinfiga to‘g‘ri va oynadan chiqish nurlanish
aks etgan nurlanish faqat ko‘zga ta’sir etuvchi lazer
kiradi.
3-
sinfdagi lazerlar to‘qri oynadan dimffizion aks
ettiruvchi yuzadan 10 schm oraliqda diffizion aks
etgan nurlanishlarni ko‘zga xavfli ta’sir bilan
xarakterlanadi.
Diffizion aks ettiruvchi yuzadan 10 sm oraliqda
diffizion aks ettiruvchi nurlanish teriga xavfli ta’sir
etadigan lazerlar 4- sinfga ta’luqlidir.
Kondensator
batereyalarini
tok
bilan
ta’minlovchi
zaryad
qurilmalarida
yuqori
kuchlanishni mavjudligi elektr toki o‘tish xavfini
ko‘rsatadi.
Qachonki lazerlarni ta’minoti 10 kV dan yuqori
kuchlanishda amalga oshirilsa rengen nurlanishi
vijudga kelishi mumkin.
TOAL qurilish va ekspluatatsiyasi lazerli nur
taratuvchi sifatida turli yarim o‘tkazgichli ilmiy-
neonli va boshqa turdagi moslamalar ishlatiladi. Lazer
nurlaridan inson organizm a’zolarida birlamchi va
ikkilamchi biologik o‘zgarishlar mumkin. Ta’sir etish
darajasi: nurlanish intensivligidan, ta’sir davomatidan
to‘lin uzunligidan, inson tanasini ta’sirchanlik
darajasiga bog‘liqdir. Lazerni generatsiya nurlanish
darajasidan, uni 4 ta sinfga bo‘lish mumkin:
1.
Inson tanasiga xavf tug‘dirmaydi. (zerkalno
otrojenie)
2.
Ko‘zga to‘ridan to‘ri yoki ko‘zgudan aks
nurlanishdan xavf tudiradi.
3.
Ko‘zga to‘ridan to‘ri, ko‘zgudan aks
nurlanishdan xavf borligi.
4.
Inson tanasiga (ko‘ziga) diffuzli aytishlardan
10 sm oraliqda xavf tug‘diradi.
Lazer nurlanishni biologik ta’siri nurlanish
quvvati, to‘lqin uzunligi, impuls xarakteri, impulslar
ketma-ketligi chastota nurlanganlik davomiyligi
nurlantiruvchi yuzani o‘lchamlari nurlantiradigan
to‘qimalarni anotolik va funktsional xususiyatlariga
bog‘liq.
Lazer nurlanishni uzluksiz tezlik ta’siri odatdagi
qizish bilan ko‘pgina umumiylikka ega. Impuls
rejimida ishlaydigan. Lazerlarda ba’zi xususiyatlar
mavjud. Impuls lazer nurlanish ta’sirida nurlangan
to‘qimalarda bosim to‘saddan tez oshadi zarb to‘lqini
vijudga keladi va nixoyat to‘qima mexanik
shikastlanadi. Maxalliy ta’siri turli organlar –ko‘z
terini shikastlanishida nomoyon bo‘lishi mumkin.
Ko‘zning optik muxiti 0.4 mkm dan 1.4 mkm
gacha oralig‘dagi nurlanishni o‘tkazadi. Rubin, geliy-
neon lazerlarining nurlanishlari ko‘zning optik muxiti
orqali deyarli o‘zgarishsiz o‘tib uning nixoyatda
sezgir qismlari to‘rlarda qobig‘ini deyarli to‘li
egallaydi.
Lazer nurlanishini ko‘zni bosha elementlarida
qisman tomirli qobig‘ida xam darajada yutilishi
mumkin. Faqatgina lazerni to‘qri tuzilishidan xam
ko‘z shikastlanishi mumkin.
Lazer nurlanishi terini shkastlanish darajasi
faqatgina nurlanish parametrlariga emas balki terini
pigmentaulyasiga va qon aylanishiga xam bog‘liq
pigmentli terilar (masalan tug‘ma dog‘lar) lazer
nurlanishi to‘liq teriga nisbatan ko‘proq yutadi. Biroq
pigmentauiyani yo‘g‘ligi lazer nurlarini olib keladi
natijada shikastlanish yuqoriroq xarakteriga ega
bo‘lishi mumkin. Lazer nurlanishni organizmga ta’siri
shuningdek lazer nurlanish parametiriga xam bog‘liq.
Bunda markaziy tizimi va yurak-qon tomiri tizimlari
(tomir distomiyasi miyada qon aylanishi buzilishi
qonni
bioximik
tarkibi
o‘zgarishi)
doomiyatigafunktsional buzilishlar bo‘lishi mumkin.
Lazerlardan foydalanish qoydalarida va sanitar
normalarda muguz parda ko‘z to‘r pardasi va teri
uchun chegaraviy mumkin bo‘lgan nurlanish satxlari
o‘rnatilgan. Monoimpulsli va uzluksiz lazer
nurlanishlarni chegaraviy ruxsat etilgan (mumkin
bo‘lgan) sathi sifatida to‘lqin uzunligini λ xisobga
olgan xolda biologik effektlarni chiqarmaydigan
minimal energetik ekspozlumyalar qabul qilingan
λ=0.308 mkm to‘lqin uzunlikli uzluksiz lazer
nurlanish uchun ish nuri mabaynida ko‘z va terini
nurlanishda chegaraviy ruxsat (CRE) sathi. W
CRE
=10
-
4
Dj/sm
2
bo‘ladi.
Turli
parametrli
lazer
nurlanishini
inson
organizmini bir joyiga bir vatning o‘zida ta’siri
natijasida biologik effektlar yig‘indisi shartida lazer
nurlanishi W
E
sathini chegaraviy ruxsat etilgan sath
qiymatiga nisbati oshmasligi kerak .
W
1
/W
CRE1
+W
2
/W
CRE2
+…….+W
n
/W
CREn
1
(7.1).
0.4-1.4 to‘lqin uzunligi diapozonida nurlanish
manbaini burchak o‘lchamini yoki to‘r parda dog‘ni
nurlanish diametri va qorachiq diometri to‘g‘rilovchi
koeffitsent sifatida qo‘shimcha xisobga olinadi.
Davriy impulsli nurlanishda agar bir impulsni
nurlanish davomiyligi 0.25 s dan kam bo‘lsa
chegaraviy
ruxsat
etilgan
satxi
impulslarni
takrorlanishi chastotasi va impuls seriyalari ta’siri
davomiyligi xisobga olgan holda anilanadi.
7.4 - jadval
Lazerning xavfli ta’sir darajasi
Birlamchi biologik effekti
Ikkilamchi biologik effekti
To‘lin
uzunlik,
mkm
Generatsiyalangan
lazer energiyasini
vaqt davomida
ta’siri DJ (Ee)
To‘lqin
uzunlik,
mkm
Generatsiyalangan
lazer energiyasini
vaqt davomida
ta’siri DJ (Ee)
1
0,2∙0,4
1,4 dan
katta
Ee<0,8 d
2
0,4 –
0,75
Ee < 4,8∙10
-4
Pn
B
0,4 –
1,4
Ee <7,7∙10
-5
.t.
2
0,4 –
1,4
7,7∙10
-5
< Ee <
3,2∙10
2
n
0,4 –
0,75
4,8∙10
-4
Pn
B
10
2
Pn
B
3
0,2 –
0,4
0,8 d
2
2
0,4 –
0,75
Ee > 10
2
Pn
B
0,4 –
1,4
3,2∙10
2
n 2
4
0,2 dan
katta
Ee>10
2
-
-
Ishchi personallarni nurlanishdan saqlashda
quyidagi usullar qo‘llaniladi:
-
Ogoxlantiruvchi
signalizatsiyalarni
yoqilishi;
-
Pasaytirilgan quvvatda ishlash;
-
Distansion boshqaruv;
-
Ish rejimini (tartibini) tanlash;
-
Ekranlashtirishlar.
Ishchi xodimlarni lazer nurlaridan saqlashni
ta’minlashda, faqat maxsus jixozlangan xonalarda
bajarish mumkin. Bunda devol potolok va bosha
predmetlar
(maxsus
asboblardan
tashari)
aks
qaytargichli yuzasi bo‘lmasligi kerak. Hamma lazerlar
lazer xavfligi bo‘lgan belgilar bilan markirovka
qilingan bo‘lishi kerak. Elektromagnit maydonni va
nurning tarqatish darajalarini xar doim o‘lchash ishlari
mexnat muxofazasini tashkillashini bajarishda zarur
bo‘lgan choralaridan biridir.
Dostları ilə paylaş: |