Azərbaycan respublikasi əlyazması hüququnda XX əsrdə naxçivanda əDƏBİ TƏNQİDİN İNKİŞaf yolu
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Abasmirzə, demək
olar ki, səhnə Məcnunudur. Səhnə mühitində yalnız sənətkar olmayıb, bütün vücudu ilə teatra məftun bir artistdir” [247]. S.Səbri həmin qəzetin 4 iyun 1926-cı il tarixli sayındakı məqaləsində isə Bakı teatrı aktyorlarının Naxçıvanda H.Cavidin “İblis” faciəsini göstərməklərindən söz açmışdır. Naxçıvanın o illərdəki teatr mühitinə “Şərq qapısı” qəzeti də diqqət yetirirdi. Qəzetin 24 avqust 1930-cu il tarixli nömrəsində Azərbaycan Dövlət Dram Teatrı aktyorlarının Naxçıvana qastrol səfərindən danışılmış, “Bakı aktyorlarının Naxçıvanda yay klubu təsis edilməsinə” kömək göstərmələri, “yerli yaradıcı qüvvələr arasında iş aparmaları” bildirilmişdir. Məmmədəli Tarverdiyevin “Şərq qapısı” qəzetinin 16 noyabr 1929-cu il tarixli sayındakı məqaləsində noyabrın 10-da naxçıvanlı aktyorların H.Cavidin “Şeyx Sənan” əsərini tamaşaya qoyması bildirilmiş, sonra isə tamaşa, ümumən əsər barədə maraqlı ədəbi-tənqidi mühakimələr nəzərə çatdırılmışdı : ”Şeyx Sənan” pyesinin mahiyyətinə gəlincə qeyd etməliyəm ki, Hüseyn Cavidin bu tarixi və mənzum əsəri bədii cəhətcə çox qüvvətlidir. Oyunun gedişində ümumiyyətlə “Şeyx Sənan” hazırkı mühit və yaşayışda din əleyhinə nəzərə çarpır. Fəqət pyesdə bir neçə fəlsəfələr var ki, buradan kiçik nöqtələrdə ayrılır. Lakin bu, o qədər də qorxulu deyildir. Zira “Şeyx Sənan” hələlik səhnəmizdə oynanıla bilər” [231]. 1920-1930-cu illərdə Naxçıvanda ədəbi tənqid bədii dil məsələlərinə də diqqət yetirir, sənətkarlığın vacib şərtləri sırasında ona xüsusi önəm verirdi. ”Şərq qapısı” qəzetinin 1934-cü ildəki saylarının birindən misal gətirdiyimiz aşağıdakı fikir bu baxımdan həmin yanaşmalar üçün xarakterik nümunədir: “Təmiz, büllurlaşmış, mütərəqqi dil ilə bədii əsərləri ifadə edən yazıçı dəyərli məhsul uğrunda mübarizə aparan ən yaxşı yazıçı hesab olunur” [233]. 54 1930-cu illərin repressiyası Naxçıvan ədəbi mühitinə də da öz təsirini göstərmişdir. Muxtar respublikada ədəbi fikrin ifadə olunduğu əsas mətbuat orqanı kimi “Şərq qapısı” qəzetindəki bədii, eləcə də ədəbi-tənqidi materiallarda “bir sıra məhdudiyyətlər, birtərəfli mülahizələr, ayrı-ayrı məqamlarda siyasi təbliğatın bədiiyyatı üstələməsi də aşkar görünürdü” [223,s.97]. O illərdə Sovetlər Birliyinin bütün mətbuat orqanlarında olduğu kimi,“Şərq qapısı” qəzetində da bir sıra ifşaedici materiallara yer verilmiş, hətta qəzetin rəhbər işçiləri də ittihamlardan yaxa qurtara bilməmişdir. Tədqiqatçı S.Surə diqqəti ona yönəldir ki, 1937-ci ilin 19 fevralından həmin ilin sonunadək qəzetin redaktoru beş dəfə dəyişdirilmiş, redaktorlardan Şirəli Şirəliyev “üzərində ləkələndirici material olduğundan” işdən azad edilmişdir. Ə.Hacızadənin qəzetdəki redaktorluğu isə cəmi 13 gün çəkib. [223, s.29]. Belə şəraitdə ədəbi tənqiddən doğru-dürüst, obyektiv addımlar gözləmək də çətin idi. Bir çoxlarının susmağa üstünlük verməsi, ədəbiyyatın, eləcə də ədəbi tənqidin inkişafında müəyyən durğunluq və problemlər yaşanması digər səbəblərlə yanaşı, həm də dövrün mürəkkəb, təzadlı prosesləri ilə bağlı idi. O illərin mətbuatındakı bir sıra materiallar mənzərə barədə müvafiq təəssürat yarada bilir. Bakıda çıxan “Ədəbiyyat qəzeti”nin 11 may 1938-ci il tarixli sayında “Qənbərli” imzasıyla dərc olunmuş “Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqının Naxçıvan şöbəsi haqqında” adlı məqalədə [152] şöbənin fəaliyyətindəki bir sıra nöqsanlar tənqid olunmuşdur. Təşkilatın fəaliyyəti üçün lazımi şəraitin olmadığına diqqət çəkən, onun yeni seçilmiş rəhbər heyətini fəaliyyətsizlikdə günahlandıran, ədəbi-tənqidi müzakirələrin keçirilmədiyinə, əsərlərin uğur və qüsurlarının göstərilmədiyinə də toxunan məqalə müəllifi faktlarla danışırdı: Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|