Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»
-rasm. L.Valrasning “Takror ishlab chiqarish jadvali”
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vilfredo Paretto
|
8-rasm. L.Valrasning “Takror ishlab chiqarish jadvali”
Umumiy iqtisodiy muvozanatlilik ishlab chiqarish omillari va tayyor tovarlar narxi mos kelganda yerishiladi. Narxlar o‘zgarishidagi nomuvozanatsizlikni olib tashlash uchun ma’lum turdagi tovarlarning narxi bir xil bo‘lishi talab etiladi; ishlab chiqarish omillari va iste’mol tovarlariga bo‘lgan talab va taklif teng bo‘lishi; mahsulot narxi unga sarflangan xarajatlarga teng bo‘lishi lozim deb hisoblaydi Valras. Valrasning modelidagi bozor muvozanati to‘liq bandlik sharoitiga mos tushadi, ya’ni bu aholining barcha ishchi kuchi ish bilan ta’minlangan holatidir. Ammo bu model juda abstraktdir, u real iqtisodda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan holatlarni (ishsizlik kabi) o‘z ichiga olmaydi. Shu bilan birga iqtisodiyotdagi jamg‘arishni, mahsulotlar zaxirasini, erkin raqobat sharoitidagi taklifni ham inobatga olmagan. Tovar va xizmatlar bozori Korxonalar Uy ho’jaliklar 271 Vilfredo Paretto (1848–1923) Valras g‘oyalarini italiyalik iqtisodchi Vilfredo Paretto (1848- 1923) tomonidan rivojlantirildi. Uning asosiy asarlari “Siyosiy iqtisod yo‘nalishi” (1896–1897) va “Siyosiy iqtisod darsligi” (1900) hisoblanadi. Logik-tajriba usuli uning asosiy g‘oyasini tashkil qildi. Valrasning nazariyalaridagi “qimmatlilik” mohiyatini Paretto “afzallik” tushunchasi bilan almashtirdi. Uningcha ba’zi tovarlarning emas, balki ularning yig‘indisining afzalligini solishtirish lozim. Bu g‘oya keyinchalik Frensis Isidro Edjuor (1845–1926) tomonidan befarqlilik egri chizig‘ini ilgari surilishiga sabab bo‘ldi. Paretto fikricha, iste’molchi uchun iste’mol qilishi mumkin bo‘lgan ikki befarq buyum mavjuddir, ularning iste’moli iste’molchi uchun ehtiyojini qondirishiga olib kelsa bas. Zamonaviy iste’molchi xatti-harakati nazariyasi ham aynan Parettoning mazkur g‘oyasiga asoslanadi. Parettoning optimallik tamoyili Parettoga (“Paretto bo‘yicha optimallik”, “Paretto – samaradorligi” g‘oyalari) mashhurlikni olib keldi. Unga ko‘ra, iqtisodning shunday optimal holat mavjudki, bunda bir tarafda turgan iqtisodiy subyektlarning farovonligi ikkinchi tarafda turgan iqtisodiy subyektlarning hisobiga yaxshilanishi mumkin. Iste’molchi uchun bu iste’molchilik buyumlaridan oladigan foydaliligining maksimal holati, korxonalar uchun esa qilingan xarajat va daromad orasidagi farqdan maksimal olishi mumkin bo‘lgan foydadir. Paretto modellari abstrakt, chunki undagi vaziyatlar prognoz ko‘rinishidagi aniq ma’lumotni chiqarmaydi, ammo iqtisodiy tahlil asosida tadqiq qilinadi. Hozirgi kunda Paretto yutuqlaridan biri bo‘lgan logik tajriba usuli amaliy iqtisodiy nazariyada ishlatiladi 164 . 164 История экономической мысли/ Под ред.В.В.Круглова, Е.В.Балахоновой. – СПб.: Питер, 2008. 146–147-стр |