24
2.3. Hal diaqramı üzərində çalışmalar.
Bir komponentli sistemlərin hal diaqramından istifadə etməklə
bir çox təcrübi məsələləri
araşdırmaq olar ( şəkil 2.3 ).
Şəkil 3. Kükürd tipli maddələrin hal diaqramı.
Əvvəlcə izobarik prosesləri nəzərdən keçirək. Fərz edək ki, bizə
buxar təzyiqi üçlü nöqtənin
uyğun gəldiyi təzyiqdən aşağı olan bərk maddə verilmiş və sistemin halı a
1
nöqtəsi ilə
müəyyənləşir; temperatur artdıqca təzyiq sabit qaldığından fiqurativ a
1
nöqtəsi a
1*
a
1
’ xətti boyunca
hərəkət edəcək və t
1
temperaturda f
1
nöqtəsində sublimə əyrisi ilə görüşdüyündən buxar fazası ilə
bərk faza monovariant tarazlıqda olacaq; sonrakı temperaturun artımı bərk fazanın tamamilə buxara
keçənədək və fiqurativ nöqtənin buxar fazası sahəsinə a
1
’ doğru hərəkətinə səbəb olacaqdır. Yəni
divariant müvazinət başlayacaqdır. Əgər sistemin halı a
2
nöqtəsilə
xarakterizə edilirsə, izobarik
proses (p
2
=const ) zamanı temperatur artdıqca bu nöqtə a
2
’ xətti üzrə yenə buxar fazaya keçəcəkdir.
Fərz edək ki, sistemin halı maye fazada yerləşən b
2
fiqurativ nöqtə ilə müəyyən edilir.İzotermik
olaraq (t
2
=const) təzyiqi azaltsaq, fiqurativ nöqtə b
2
-dən b
2
’ doğru təzyiqin azalması istiqamətində
hərəkət edəcəkdir.
Bu zaman f
2
nöqtəsində təzyiqin p
2
qiymətində buxar fazası da tarazlıqda
olduğundan monovariant tarazlıq başlayacaqdır və bu o zamana
qədər davam edəcəkdir ki, maye
fazanın son damlası tam buxara çevrilmiş olsun. Təzyiqin sonrakı azalması buxar fazasını
dəyişikliyə uğramır və fiqurativ nöqtə b
2
b
2
’ xətti üzrə dəyişərək , yenə buxar fazaya düşür.
Fərz edək ki, monovariant əyrilərdən birinin buxarlanma əyrisi üzərində f
2
nöqtəsi verilmişdir.
Bu halda maye və buxar fazaları tarazlıqda olduqlarından sistemin sərbəstlik dərəcəsi vahiddir.
Əgər təzyiqi izotermik olaraq dəyişsək: məsələn, azaltsaq fiqurativ nöqtə doymamış
buxar
sahəsində b
2
b
2
’ xətti üzrə hərəkət edərək, yenə buxar fazaya düşür.
Burada ABC sahəyə
doymamış buxar sahəsi də demək olar.
Dostları ilə paylaş: